آتشفشان جزایر هاوایی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: آتشفشان جزایر هاوایی

برای تفسیر آتشفشانهای میان صفحه ای ، توزو وسیلون کانادایی و بعد از آن جسیون مورگان آمریکایی نظریه ای را پیشنهاد کردند که به آن نقطه های داغ می گویند.

● اطلاعات اولیه
بطور کلی آتشفشانهای عهد حاضر در سه منطقه تکتونیکی متفاوت پاکنده اند که عبارتند از : حاشیه صفحات همگرا ، که این نوع آتشفشانها را کمپرسیونی می گویند. مانند حلقه آتشین اقیانوس کبیر هم در آسیا و هم در حاشیه قاره آمریکا ، آتشفشتهای در مرز صفحات واگرا که این قبیل ، آتشفشانها را آتشفشانهای کشتی می گویند که با دور شدن صفحات فعالیتهای آتشفشانی شدت می یابد، مانند انواعی که در پشته برآمده اقیانوس اطلس و یا در ریخت شرق آفریقا وجود دارند.
گروه دیگری از آتشفشانها وجود دارند که از داخل صفحات خارج می شوند و آنها را آتشفشانهای میان صفحه ای ( Intraplate ) می گویند، مانند آتشفشانهای هاوایی و آتشفشانهای دریای کارائید و ماسیف سانترال فرانسه.
● نظریات نقطه های داغ (Hot Spot)
▪ تفسیر آتشفشانهای میان صفحه ای
برای تفسیر آتشفشانهای میان صفحه ای ، توزو وسیلون کانادایی و بعد از آن جسیون مورگان آمریکایی نظریه ای را پیشنهاد کردند که به آن نقطه های داغ می گویند. به موجب این نظریه در درون زمین و در مناطق عمیقتر در زیر ضخامت لیتوسفر ، مناطق گرم و داغی وجود دارد که مواد مذاب از آنها بالا می آیند، زمین را سوراخ می کنند و به سطح زمین می رسند. از انباشته شدن همین مواد ، کوههای آتشفشانی در داخل صفحات بوجود می آیند. این محلها ممکن است در داخل صفحات اقیانوسی و یا در داخل صفحات قاره ای باشند.
▪ نقاط داغ در داخل صفحات اقیانوسی
آتشفشانهای جزایز هاوایی در اقیانوس آرام قرار دارند و فعالترین آتشفشانهای دنیا به شمار می آیند. در واقع مجمع الجزایر هاوایی جزایری آتشفشانی هستند که در امتداد خطی (جنوب شرق - شمال غرب) پراکنده اند. برای پیدایش این آتشفشانها فرض می شود که در داخل گوشته فوقانی نقطه ای بسیار گرم به پهنای تقریبی ۱۰۰۰ کیلومتر وجود دارد. با توجه به حرکت و جابجایی صفحه اقیانوس آرام که از روی این نقطه مانند یک قالی جابجا می شود و در نتیجه در این محل گرمای زیادی دریافت می کند لذا ذوب می شود و آتشفشانهای خطی ، مانند جزایر هاوایی بوجود می آید.
با توجه به سن سنگهای آتشفشانی که قدیمی ترین آنها در حدود ۷۵ میلیون سال سن دارد می توان چنین نتیجه گرفت که قدیمی ترین آتشفشان جزایر هاوایی در ۷۵ میلیون سال قبل ، در نقطه فعلی هاوایی قرار داشته و طی این مدت از آن دور شده است.
▪ نقاط داغ اقیانوس کبیر
با توجه به این نکته که خط مزبور در ناحیه ای با سن ۴۲ میلیون سال انحنا دارد، می توان ادعا نمود که از ۴۲ میلیون سال به این طرف جهت حرکت صفحه لیتوسفر در ناحیه مزبور کمی عوض شده است. هر جزیره آتشفشانی که به تدریج از روی نقطه داغ دور می شود از ارتفاعش کاسته شده و ابتدا به صورت گی یو و بالاخره مانند یک آتل نمایان می شود. غیر از نقطه داغ بسیار گرم مذکور ، در اقیانوس کبیر نقاط داغ دیگری نیز وجود دارد که جزایر آتشفشانی به موازات و هم جهت با جزایر هاوایی ایجاد کرده اند، مانند مجمع الجزایر تواموتو ، سوسیتی ، ساموا ، کارولین ، جزایر استرال.
در اقیانوس کبیر دو سری جزایر به موازات هم وجود دارند که سن یکی از ردیفها از ۵۵ میلیون شروع و به ۴.۸ میلیون سال ختم می شود. در حالی که در ردیف دیگر (یعنی جزایر تاهیتی که کمی دورتر و به موازات آن قرار دارند) سن قدیمی ترین آتشفشان ۴.۴ میلیون سال و آخرین آنها سنی در حدود ۰.۴ میلیون سال دارد. این مسئله نشان می دهد که نقاط داغ در زیر جزایر ردیف اول از بین رفته ولی در جای دیگر مثلا در مجمع الجزایر تاهیتی شروع به فعالیت مجدد نموه است.
▪ نقاط داغ درداخل صفحه قاره ای
نقطه داغ ممکن است در زیر قاره ها نیز وجود داشته باشد و مانند حالت قبل عمل کند. در این صورت ماگمای آلکالن تولید می شود و توده های آتشفشانی به دنبال هم بوجود می آیند. آتشفشانهای ماسیف سانترال فرانسه که در داخل پلیت قاره ای اورازی (Eurasie) قرار دارند، جزو این دسته محسوب می کنند.
با توجه به اینکه آتشفشانهای ماسیف سانترال فرانسه به صورت توده های بسیار وسیع و درامتداد خاص قرار ندارند، تصور می شود که فشار پلیت اقیانوس اطلس که از غرب به شرق بوده و منشا پلیت آفریقا که تقریبا از جنوب به شمال بوده است بطور غیر یکنواخت پلیت اورازی و در نتیجه ماسیف سانترال را جابجا نموده و باعث پراکندگی نامنظم آتشفشانهای ماسیف سانترال شده است.