چشم ۲۵ میلیارد دلاری

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: چشم ۲۵ میلیارد دلاری

روزنامه لوس آنجلس تایمز در تاریخ ۱۸ مارس سال ۲۰۰۱ میلادی گزارشی از یك پروژه سری جاسوسی به چاپ رساند. این گزارش حاكی از ساخت جدیدترین ماهواره جاسوسی آمریكا بود كه قرار بود با بودجه باورنكردنی ۲۵ میلیارد دلاری ساخته شود.

با تشكیل كنسرسیومی از چند تیم هوافضایی و گردهمایی مهندسین تراز اول از سراسر آمریكا، ساخت عظیم ترین ماهواره جاسوسی دنیا آغاز شد. پروژه با بهره برداری از پیشرفته ترین فناوریهای علمی در حدود ۲۰ سال زمان می برد. گروهی به نام «ان. آر.او» به محض آغاز قرن بیست ویك با اهداف بلند مدت، دیده بانی فضایی و ایجاد تحول در امور شناسایی، مسئولیت هدایت و مدیریت پروژه را بر عهده گرفت.
این ماهواره جاسوسی، پس از ساخت می تواند برتری اطلاعاتی خود را چه در هنگام جنگ یا صلح حفظ كند و سریع ترین عكسها را از نقاط مختلف دنیا بگیرد.در بسیاری از موارد، این ماهواره اطلاعاتش را به كشورهای دیگر می فروشد و درواقع جدید ترین چشم بین المللی در فضاست كه البته با توجه به خصوصیات و سیاست هایی كه از كشور آمریكا می شناسیم، تنها اطلاعات معمولی را به دیگران می فروشد. تحلیلگران می گویند: این برنامه چندین دهه است كه تحت بررسی قرار دارد و هم اكنون به صورت جامع ارائه شده است.این ماهواره جاسوسی در مدارهای ارتفاع بالا قرار خواهد گرفت و سیستم های شناسایی كشورهای دیگر به سختی موقعیت آن را ردیابی خواهند كرد، زیرا در مواردی كه به دور زمین می گردد، تمام ماهواره های جاسوسی كشورهای دیگر در مدارهای پایین تر از آن قرار دارند.
با توجه به تجهیزات خاصی كه در این ماهواره تعبیه شده، می تواند خود را به سرعت به نقاط مختلف زمین برساند و عكس های ارزشمندی از انواع تسلیحات و پایگاه های نظامی كشورهای دیگر بگیرد و از همه جالب تر توانایی عكسبرداری و فیلمبرداری در انواع گوناگون آب و هوایی است. مسئولان رسمی از پاسخگویی به بسیاری از سؤالات سر باز زده اند و آقای راجر رابرتز مدیر یكی از بخش های شركت بوئینگ با اشاره بسیار كوچكی، وسعت پروژه را نشان داده و می گوید: برای كارهای ابتدایی و تكمیل این پروژه احتیاج به پنج هزار مهندس، تكنسین و برنامه نویس كامپیوتری است تا در پنج سال آینده پروژه پیش رود.
این آمار تنها افرادی است كه در تحقیقات و موارد ابتدایی لازم هستند و گروه گردآوری آن نیز خود مقوله جالبی است. به عنوان مثال هزاران نفر از كاركنان شركت سیستم های ماهواره ای بوئینگ و نیز ۱۹۰۰ نفر از كارمندان شركت ماركونی در سن دیگو نیز عضو این آمار هستند.پرتاب این ماهواره احتیاج به راكتهای جدیدی دارد و گروه های گوناگونی این مسئولیت را برعهده خواهند داشت. آقای جان پایك یكی از مشاورین نظامی ایالت واشنگتن معتقد است كه ساخت این ماهواره جاسوسی برای ۲۰ هزار نفر اشتغالزایی خواهد داشت.بسیاری از مسئولین ایالات دیگر آمریكا گفته اند كه ما اطلاعات بسیار اندكی در مورد این طرح داریم.
سخنگوی مؤسسه تجارت و تكنولوژی كالیفرنیا گفت: من فكر نمی كنم كه مردم هیچ اطلاعاتی از وسعت این پروژه داشته باشند. حتی دفتر بین المللی شناسایی نیز از دادن اطلاعات سر باز زد و یك سال پیش در برخی از روزنامه ها خبری را در چند لحظه به این مفهوم توضیح داد: شركت بوئینگ قرارداد بزرگی را برای ساخت ماهواره ای نسل جدید با دولت به امضا رساند.یكی از تحلیلگران نظامی آمریكا، آقای تامسون نظر جالبی دارد: این پروژه به قدری سری است به طوری كه حتی افراد و كاركنان خود این ماهواره هم اطلاعات و بینش كاملی از آن ندارند.ماهواره های جاسوسی بسیاری هم اكنون در مدارهای گوناگون در حال چرخشند، ولی این ماهواره با آنها تفاوتهای بسیاری خواهد داشت. ماهواره های كنونی با صرف هزینه ۱ میلیارد دلار و با وزن ۱۵ تن تنها در ۱۸ ماه ساخته می شود، در صورتی كه این پروژه جدید ۲۵ میلیارد دلار هزینه دربرخواهد داشت.
ماهواره های جاسوسی كه در مدارهای زمین قرار دارند، همواره در حال گردش هستند و از نقاط گوناگون زمین عكسبرداری می كنند. هر چه ارتفاع این مدارها كوتاه تر باشد، این ماهواره ها مدت كوتاه تری را از نقاط زمین می توانند مورد بررسی قرار دهند. به همین دلیل ارتفاع مداری ماهواره جدید بسیار بیشتر از ماهواره های دیگر است و می تواند مدت زمان بیشتری مناطق زمین را زیر نظر بگیرد و از طرف دیگر ماهواره های جاسوسی كشورهای دیگر نمی توانند آن را ردیابی كنند.
بهترین ماهواره های جاسوسی تنها حدود ۱۰ دقیقه روی مناطق مختلف تمركز می كنند، ولی ماهواره جدید دو برابر زمان ماهواره های دیگر قدرت تفحص دارد و به جز میزان زمان در حدود ۲۰ برابر عكسهای بیشتری از زمین می گیرد. سازمان جاسوسی آمریكا دو ماهواره مجهز در مدار دارد: یكی به نام كیهول كه قادر به عكسبرداری و گرفتن عكسها توسط اشعه مادون قرمز است و دیگری به نام «اندازه اتوبوس مدارس» یا لاكروس كه می تواند در هوای ابری و تاریك نیز عكسهای واضحی از زمین بگیرد. پروژه ساخت ماهواره جدید توسط شركت بوئینگ از هر دو نوع فناوری استفاده خواهد كرد.
احتمال پرتاب این ماهواره در سال ۲۰۰۵ بود، ولی تاكنون هیچ گزارشی مبنی بر پرتاب مخابره نشده است.
یكی از نكات جالب توجه، بودجه سالانه شركت ان. آر.او است. شركت ان آراو در سال ۱۹۶۰ تأسیس شد كه وظیفه ساخت و تحقیقات ماهواره های جاسوسی را داشت و سالانه تنها ۶ میلیارد دلار بودجه به آن تعلق می گرفت، در صورتی كه هم اكنون مدیریت ساخت یك ماهواره جاسوسی ۲۵میلیارد دلاری را دارد.
وضعیت بودجه و اشتغالزایی پروژه مانند پروژه مانهتن آمریكاست كه هدف از آن ساخت بمب اتم بود و در قبال آن ۱۲۵ هزار نفر شاغل شدند و حدود ۲۰ میلیارد دلار هزینه شد.
پروژه ماهواره جدید نیز مانند آن است، زیرا در حدود ۲۰ سال به طول می انجامد كه هر سال یك میلیارد دلار هزینه خواهد شد و ۵ میلیارد دلار نیز هزینه ساخت و پرتاب آن به فضا است. سخنگوی شركت ان. آر.او اعلام كرد: این بزرگترین و پرخرج ترین پروژه جاسوسی دنیاست كه تاكنون دیده شده است.
اولین ماهواره های جاسوسی آمریكا در دهه ۱۹۵۰ ساخته شد كه اكثر آنها توسط شركت لاكهید مارتین ساخته و پرتاب شد. به عنوان مثال نخستین ماهواره جاسوسی و شناسایی آمریكا به نام كورونا در شمال كالیفرنیا پرتاب شد كه ساخت آن نیز باعث اشتغالزایی ۳۰ هزار نفر شد.
پروژه ساخت چشم فضایی درواقع از سال ۱۹۹۹ شروع شد. هنگامی كه شركت ان آر او از گروه های متخصص دعوت كرد تا بهترین طرح های خود را مبنی بر ساخت نسل جدید ماهواره های جاسوسی ارائه دهند و احتمالاً نتیجه آن طرح ها و تجمع تكنولوژیهای دیگر باعث ساخت جدید ترین ماهواره آینده خواهد شد. متأسفانه همان طور كه در طول این مقاله به وضوح دیده شد، امتناع مسئولان آمریكایی از دادن كوچكترین اطلاعات مربوط به آن است و تمامی آمارهای دیگر تنها نشان دهنده میزان لازم مهندسان، بودجه لازم یا وضعیت اشتغالزایی است. ولی مطمئناً باید در دهه بعد منتظر قوی ترین جاسوس فضایی دنیا باشیم.
عمید نمازی خواه