انواع صحرا ها

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: انواع صحرا ها

این صحراها شامل نواحی وسیعی می باشند که بوسیله یخ پوشیده شده اند و به علت پایین بودن درجه حرارت و سرمای زیاد ناحیه خیلی خشک می باشند.

۱) صحراهای قطبی :
این صحراها شامل نواحی وسیعی می باشند که بوسیله یخ پوشیده شده اند و به علت پایین بودن درجه حرارت و سرمای زیاد ناحیه خیلی خشک می باشند.
۲) صحراهای توپوگرافی :
صحراهایی هستند که کمی رطوبت آنها به علت دور بودن از اقیانوس ها و قرار گرفتن در مرکز قاره ها و یا وجود کوههای بلند و مرتفع که جلوی بادهای اصلی ناحیه را گرفته و از رسیدن رطوبت به این نواحی جلوگیری می کنند، می باشد. نمونه این نوع صحراها کویر مرکزی ایران می باشد.
۳) صحراهای استوایی :
این صحراها که به مراتب وسیعتر از صحراهای قطبی می باشند. در فاصله بین ۱۵ تا ۳۰ درجه شمال و جنوب خط استوا قرار دارند. به عنوان مثال می توان صحرای شمال آفریقا و صحرای عربستان را نام برد.
● تخریب در صحراها
تخریب شیمیایی در صحراها به علت کمی رطوبت بندرت انجام می گیرد. از این جهت بیشتر قطعات و ذرات کانی ها و همچنین سنگ ها در صحراها دستخوش تغییرات شیمیایی نشده اند. از انواع تخریب های فیزیکی که در صحراها انجام می گیرد، می توان عمل نیروی ثقل (گرانشی) ، انرژی باد و تغییرات درجه حرارت را نام برد که از جمله عوامل موثر در تخریب مکانیکی می باشند. تغییرات درجه حرارت سبب انبساط و انقباض سنگ ها شده و باعث تخریب آنها می گردد. عدم وجود پوشش گیاهی در صحراها موجب می شود که مواد حاصل از تخریب بوسیله باد به سهولت جابجا و پراکنده شود.
● آبها در صحرا
مقدار آبهای جاری در صحراها بسیار کم است ولی بارانهای اتفاقی اغلب بصورترگبار نازل می شود. در نواحی خشک به علت کمی پوشش گیاهی مقدار آبی که در سطح زمین جریان می یابد نسبت به مناطق دیگر با پوشش گیاهی زیاد با باران مشابه خیلی بیشتر است و در نتیجه هر چند که مقدار این آبها نیز کم باشد در تخریب ، حمل و نقل و رسوبگذاری در صحراها نقش مهمی دارد. در صحراها ممکن است رودخانه های کمی جاری می باشند که از نقاط مرطوب منشا گرفته و از صحراها عبور می کنند، ولی اکثر این رودخانه ها به حوضه های داخلی ریخته و وارد دریا نمی شوند.
● عمل باد در صحراها
گرچه باد از نظر فرسایش از آب به مراتب دارای اهمیت کمتری می باشد. ولی نقش مهمی را در فرسایش صحراها به عهده دارد. در مناطق خشک که رسوبات تخریبی و سست توسط هیچ پوشش گیاهی محافظت نمی شوند. بادها به آسانی مواد را از جایی برداشته و در جایی دیگر انباشته می سازند. در نتیجه باد علاوه بر عمل حمل و نقل ، عمل تخریب و رسوبگذاری را نیز انجام می دهد.
● حمل مواد بوسیله باد
باد قادر است ذرات موجود در سطح زمین را برداشته و با خود تا مسافتی حمل نماید. میزان حمل ، مقدار جابجایی و سرعت ته نشست مواد بستگی مستقیم به قدرت (سرعت) باد و قطر ذرات دارد. یعنی هرچه سرعت باد بیشتر باشد می تواند ذرات را به ارتفاع بیشتر و به فاصله دورتر ببرد و همچنین دانه های درشت تری را با خود حمل کند. برای به حرکت در آوردن ذرات خشک سرعت کمتری لازم است تا ذرات مرطوب. بنابراین در صحراهای خشک به علت نبودن رطوبت و پوشش گیاهی حمل مواد بوسیله باد خیلی بهتر و سریعتر انجام می گیرد. سرعت باد با نزدیک شدن به سطح زمین (در اثر ایجاد اصطکاک) کم گشته ولی با دور شدن از سطح زمین به میزان سرعت آن افزوده می شود.
● نحوه حمل مواد توسط باد
حمل مواد به وسیله باد نسبت به وزن دانه ها به سه طرزیق انجام می گیرد :
▪ حرکت معلق برای ذرات خیلی ریز
ذرات خیلی ریز ماسه ، سیلت های دانه ریز ، گرد و غبار و خاکسترهای آتشفشانی چون بسیار سبک می باشند. حتی بوسیله بادهای خیلی ملایم به آسانی به هوا بلند شده و مدت ها در هوا به حالت معلق باقی می مانند. بطور کلی در شرایط عادی ذرات با قطر کوچکتر از ۰.۰۳ میلیمتر که در روی سطح زمین قرار گرفته اند می توانند بوسیله باد به هوا بلند شوند. این ذرات ممکن است صدها متر از سطح زمین بلند شده و همچنین کیلومترها جابجا شوند.
▪ حرکت جهشی برای ذرات متوسط
باد به تنهایی نمی تواند ذرات متوسط را از جا بلند کند بلکه بر اثر برخورد ذرات ماسه با یکدیگر به هوا پرتاب می شوند که به این نوع حرکت جهشی می گویند. وقتی سرعت باد به حد معینی برسد ذرات ماسه شروع به چرخش و غلطیدن به سمت جلو می کنند که ممکن است در اثر برخورد با ذرات دیگر باعث حرکت و یا پرتاب آنها به هوا شوند. وقتی ذره ای به هوا بلند می شود تحت تاثیر دو نیروی نیروی گرانشی و نیروی سرعت باد ، قرار می گیرد. ذرات در اثر نیروی ثقل به زمین بر می گردند ولی در اثر نیروی باد بجلو رانده می شوند.
▪ حرکت چرخشی برای ذرات درشت
ذراتی که درشت تر هستند اغلب به سبب وزن و درشی از جا کنده نشده و در هوا پراکنده نمی شوند بلکه وقتی سرعت باد به حد کافی برسد با چرخش و یا غلطیدن به سمت جلو حرکت می کنند. این عمل چرخش را Reptation می گویند. فرسایش بوسیله باد عمل فرسایش باد به دو صورت انجام می گیرد. : Deflation (بادکند) و Abrasion (بادساب) .
۱) بادکند Deflation
حمل و نقل ذرات توسط باد را Deflation می گویند. باد قادر است ذرات ریز و کوچک موجود در سطح زمین را بخصوص در مناطقی که فاقد پوشش گیاهی و رطوبت زیاد است به آسانی از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل کند و ممکن است این عمل سبب کنده شدن سطح زمین و بوجود آمدن گودی هایی می شود که گاهی ممکن است تا صد متر عمق داشته باشند.
ـ سنگ فرش بیابان
در مناطقی که ذرات درشت و ریز وجود داشته باشد باد سبب جابجا شدن ذرات ریزتر و سبکتر شده و قطعات بزرگتر سنگ ها بر جای باقی می مانند که بعد از گذشت زمان سنگ های درشت تر باقی مانده و منظره فرشی به خود می گیرند که اصطلاحا به آن سنگ فرش بیابان و یا Hamade می گویند.
ـ یاردانگ
باد در مناطق صحرایی مخصوصا در زمین های سست و نرم موجب تشکیل شیارهای طولی و طویل می گردد که یاردانگ نامیده می شود. این نوع شیارها در جنوب دشت لوت دیده می شود.
۲) بادساب Abrasion
موادی که بوسیله باد حمل می شوند در اثر برخورد با یکدیگر سایش پیدا می کنند. این عمل ساییدگی که بوسیله باد انجام می گیرد را Abration می نامند. البته عمل ساییدگی بدون Deflation امکان پذیر نیست. چون در اثر حمل مواد است که ساییدگی و یا خراش بوجود می آید. ذرات یا دانه های ماسه ای که بوسیله باد حمل می شوند، بدلیل سختی که دارند وسایل بسیار مناسبی برای سایش سنگ ها ، ساختمان ها ، دیوارها و ... می باشند.
● سنگ های بادساب (ventifact)
سنگ ها و قلوه سنگهایی که یک سطح آنها در اثر باد صیقلی و صاف شده است در اثر تغییر جهت باد و یا چرخش سنگ ها در محل اولیه خود چند سطح صاف در آنها ایجاد گردد به چنین سنگ هایی که به علت سایش باد بوجود آمده اند سنگ های بادساب یا ventifact می گویند.
● فرسایش لانه زنبوری
برخورد مداوم بادهای قوی و دائمی که ذرات ماسه همراه دارند بر روی صخره ها و یا سنگ هایی که در سطح زمین بخصوص در نقاط خشک و نیمه خشک قرار دارند باعث می گردد که بتدریج این سنگ ها فرسایش حاصل کنند و نوعی فرسایش لانه زنبوری از خود نشان دهند.
● تخت دیو
گاهی باد مواد نرمی را که در زیر تخته سنگ ها قرار گرفته اند تخریب نموده و با خود حمل می کنند و در نتیجه پدیده قارچ مانندی بوجود می آید که اصطلاحا به آن تخت دیو می گویند