بررسی فرهنگ رقابت سازمانی در ایران

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: رقابت، لازمه پویایی و حیات است و زمانی.كه رقابت از بین برود ایستایی و ركود آغاز می.شود. این نظریه محققان علوم اجتماعی بیانگر اهمیت رقابت در عرصه.های مختلف زندگی بشری است. اهمیت وجود رقابت در عرصه.های اقتصادی نیز بر كسی پوشیده نیست، با وجود رقابت دستاوردهای عظیم اقتصادی از جمله توسعه اقتصادی، افزایش كارایی در اقتصاد، كاهش هزینه.های تولید، صنعتی.شدن، افزایش كیفیت منافع مشتری و درنهایت قرارگرفتن هر چیز بر سر جای خود، اتفاق می.افتد. بنابراین، ایجاد فرهنگ رقابت سالم در محیط كار و تولید از جایگاه مهمی برخوردار است زیرا دستاوردهای یاد شده بدون وجود رقابت سالم، حاصل نمی.شوند. در این مقاله، فرهنگ ایجاد رقابت سالم در محیط كسب.وكار و تولید و بسترسازی زمینه.های ایجاد آن با توجه به واقعیات اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی ایران موردبررسی قرار گرفته.است.
سؤالی كه باید به آن پاسخ داده شود این است كه چرا بسترهایی برای ایجاد فرهنگ رقابت سالم در محیط كسب.وكار لازم است و الزامات این رقابت چگونه باید مهیا شوند؟
پاسخگویی به این سؤال، ابتدا تحقیقاتی را كه در زمینه ایجاد فرهنگ رقابت سالم در محیط كسب.وكار صورت گرفته.اند، بررسی كرده و با توجه به شرایط خاص اقتصاد ایران راه.حل.هایی متناسب ارائه خواهد شد.
پیشینه تحقیق
«وانگ» (2004) در تحقیقی به.نام «قوانین و فرهنگ رقابت در اقتصادهای در حال گذار» به بررسی اثرات تقویت فرهنگ رقابتی بر اقتصاد كشور چین پرداخته است. درنتیجه این تحقیق، عنوان شده است كه تقویت رقابت در بازار اقتصادهای در حال گذار از دولتی به خصوصی، باعث افزایش كیفیت و منطقی.شدن قیمت.ها می.شود و فرایند رقابت در چنین بازارهایی، زمینه.سازی تخصیص بهینه و كارای منابع و همچنین توسعه عقلایی و منطقی را در پی خواهد داشت. در این تحقیق، عنوان شده.است كه برای ساختن فرهنگ رقابت سالم در اقتصادهای درحال گذار باید موارد زیر را رعایت كرد:
* معرفی واضح ومشخص مكانیزم رقابتی و تحریك و افزایش اصلاحات در صنایع غیررقابتی
* اصلاح عملكرد دولت در جهت كاهش دخالت در بازار و همچنین كاهش حوزه فعالیت.های اجرایی دولت در اقتصاد
* برنامه.ریزی در زمینه تبلیغات برای تقویت فرهنگ رقابت، آموزش سیاست.های رقابتی و عملیاتی كردن برنامه.ریزی.ها
* اجرایی.كردن قانون رقابت به.طور مؤثر و كارا
* افزایش تحقیقات و مطالعات در زمینه سیاست.های رقابتی
* افزایش همكاری.های بین.المللی و مبادلات سیاست رقابتی
«نیلو» (2003) طی مطالعه.ای، به بررسی فرهنگ رقابت در حوزه بازارهای اقتصادی كشور نپال پرداخته.است. در این تحقیق، عنوان شده.است كه عملكرد در بازار به این.دلیل كه به.طور همزمان منافع تولیدكننده و مصرف.كننده را دربر می.گیرد، اهمیت دارد. به.طور مشابه در زامبیا، گرچه كمیسیون رقابت بهتر شكل گرفته.است اما عامه مردم هنوز در اجتماعات محلی، منافع اساسی را جست.وجو می.كنند.
اعمال ضدرقابتی هنوز شایع بوده و فرهنگ رقابتی بین ذی.نفعان بازار، شكل نگرفته.است.
پیش از هر نوع تلاش به.منظور تهیه قانون رقابت، باید گروه تخصصی گسترده.ای تعیین، در مبارزات انتخاباتی برای آگاه كردن عموم، خطوط اصلی و اهمیت و مزایای فرهنگ رقابت، روشن شود. در این.صورت، حركت در راستای فرهنگ.سازی رقابت در بین فعالان بازار، شتاب بیشتری خواهد گرفت.
دست.اندركاران امر باید مكانیزمی را ایجاد كرده و توسعه دهند تا عملیات اطلاع.رسانی را رهبری كرده و برنامه.های آموزشی لازم را برای عموم در سطح گسترده و از طریق نمایندگان آژانس.های دولتی، تجارت و بخش خصوصی، گروه.های مصرف.كننده، جامعه مدنی و رسانه.ها، اجرا كند.
فرهنگ رقابت در ایران
مسلم این است كه اقتصاد ایران از نظر قدرت رقابتی، چه در عرصه داخلی و چه در عرصه بین.الملل، جایگاهی متفاوت دارد . درجه باز بودن اقتصاد از جمله معیارهایی است كه وضعیت تعامل اقتصاد كشورها را با یكدیگر نشان می.دهد. در این تعامل، كشورهایی كه از نظر رتبه.بندی درجه باز بودن اقتصاد (كه آمارهای مربوط به آنها هر ساله توسط سازمان.های بین.المللی از جمله صندوق بین.المللی پول ارائه می.شود) در رده.های بالاتر قرار گرفته و از نظر قدرت رقابتی نیز وضعیت مناسبی دارند.
در هرحال، وجود فرهنگ رقابت الزاماتی دارد كه آنها را می.توان در جنبه.های مختلف اجتماعی، اقتصادی، تاریخی، سیاسی و حتی جنبه.های جغرافیایی كشور جست.وجو كرد. اقتصاد كشور، پویایی خود را از رقابت بین فعالان اقتصادی می.گیرد و در واقع رقابت، مایه حیات اقتصاد است. عدم وجود رقابت باعث پدید آمدن اقتصادی ایستا می.شود كه در بلندمدت، محكوم به فروپاشی است.
پیشینه فرهنگی و الزامات تقویت فرهنگ رقابت در كشور
در مباحث قبلی، درمورد اهمیت بهبود فرهنگ رقابت در محیط كسب.وكار و تولید در كشور مطالبی بیان شد، در اینجا مواردی كه باعث تقویت فرهنگ رقابت در اقتصاد كشور می.شوند، به تفصیل بررسی و از ارتباط بین جنبه.های مختلف زندگی بشری وارتباط آنها با رقابت و تأثیرپذیری آنها، برای تشریح موقعیت بحث رقابت در اقتصاد استفاده خواهد شد. در هرحال این.طور كه به.نظر می.رسد، ایجاد تعادل بین منافع تولیدكنندگان و مصرف.كنندگان و به.وجود آوردن بازاری بی.نقص، براحتی امكان.پذیر نیست.
كشورهای زیادی از جمله كشورهای درحال توسعه، از توان لازم برای ایجاد مكانیزم بازار كارا، برخوردار نیستند. در نبود چنین مكانیزمی، وضعیتی ضدرقابتی در اقتصاد این كشورها شیوع دارد. متأسفانه در چنین وضعیتی، معمولاً مصرف.كنندگان غیرسازمان.یافته قربانی می.شوند. مثلا در نپال، آداب غیررقابتی از جمله فروش محدود، محدودیت رقابت در بازارها، وجود كارتل.ها، سیستم سندیكایی، قیمت.گذاری آمرانه و معاملات دسیسه.آمیز، شایع است. علاوه.بر این، تعدادی از انجمن.های تجاری، خود را ملزم به ثابت نگهداشتن قیمت.ها كرده.اند كه در نوع خود عملی غیررقابتی تلقی می.شود.
در چنین وضعیتی، رفاه مصرف.كننده تنها خیالی واهی است. تولیدكنندگان باید بدانند تلاش.های آگاهانه آنها در زمینه افزایش رفاه مصرف.كنندگان، باعث افزایش سود در بلندمدت می.شود. ساختار پایه.ای رقابت مبتنی.بر سیستم بازار كار است و همان.گونه كه از مصرف.كننده و تولیدكننده حمایت می.كند باعث تخصیص كارا و بهینه منابع تولید و كارایی تشكیلات اقتصادی و تولید كالای با كیفیت با حداقل هزینه ممكن می.شود.
سیاست.های رقابتی باعث ایجاد محیطی مناسب برای كارفرمایان جدید اقتصادی در زمینه فعالیت.های نوین شده و به افزایش اشتغال و رفاه مصرف.كنندگان منجر می.شود. قانون رقابت، محیطی مناسب برای اجرای مؤثر سیاست.های رقابتی به.وجود می.آورد.
بدون ایجاد فرهنگ رقابتی صحیح بین صاحبان منافع در بازار، تدوین و تصویب قانونی ایده.آل در زمینه رقابت، مثمرثمر نبوده و اثرگذاری چنین قانونی زیر سؤال خواهد رفت. گذشته ثابت می.كند كه با تصویب هر قانونی بدون وجود احساس تعلق و مسئولیت در بین صاحبان منافع بازار كاری از پیش نمی.رود.
در وضعیتی همچون وضعیت موجود در اقتصاد كشور ما كه تنها سعی می.كنیم مدل.های توسعه غربی را در كشور بیان كنیم، تشخیص و بازیابی مشكلات ملی، محل نگرانی جدی است. بنابراین، توسعه فرهنگی ما در این زمینه در حد خود نوعی ضرورت است. مثالی ساده و ملموس در این.باره این است كه تعداد زیادی چراغ راهنما و خط.كشی عابر پیاده در خیابان.های ما وجود دارد، اما واقعا چنددرصد از مردم به.صورت خودجوش، قوانین عبور و مرور را رعایت می.كنند؟ افراد زیادی هستند كه تمایل به ریختن زباله در سطح خیابان دارند و به آن اهمیت نمی.دهند درحالی كه سطل زباله فاصله زیادی با آنها ندارد.
اگر بخواهیم قانون رقابت اقتصادی به.طرزی صحیح در كشور اعمال شود، باید از هم.اكنون فرهنگ رقابت اقتصادی را بسازیم؛ البته چالش.های زیادی در این زمینه وجود دارد.
فرهنگ رقابت اقتصادی عبارت است از: نگرانی و توجه به موضوع رقابت بین عموم به.طور اعم و بین فعالان اقتصادی به.طور اخص. هم.اكنون در این زمینه نگرانی و توجه به.میزانی قابل.توجه پایین است. تولید.كنندگان و مصرف.كنندگان به اهمیت شكل.گیری فرهنگ رقابت، توجه كافی ندارند. مردم به.طور گسترده از اینكه علت اصلی رنجیدن آنها از عوامل ضدرقابتی، كمبود فرهنگ رقابت در بین آنان است، بی.اطلاع هستند. مثلاً مصرف.كنندگان تشخیص می.دهند كه عامل ضدرقابتی خاصی باعث آسیب.دیدن و زیان آنها می.شود، اما بین آنها فرهنگ یك صدایی و متحد شدن در برابر عامل ضدرقابتی، بسیار ضعیف است. دانستن نواقص موجود و تلاش و حركت در جهت اصلاح آنها، دو چیز متفاوت هستند. فعالیت.های مربوط به افزایش آگاهی در این زمینه، باید در سطوح مختلف موردتوجه قرار گیرد و مفاهیم رقابتی نیز می.بایستی در رئوس مطالب مدارس گنجانده شوند.
كمبود توجه به فرهنگ رقابت در بروكراسی اداری، بویژه بین مسئولان اجرای امور رقابتی نیز یكی از مشكلات و گرفتاری.هاست. در پاكستان، اهداف تصویب قانون رقابت به.خاطر محدودسازی تمركزگرایی، پیشگیری از رشد بیش از حد اقتصاد فردی و قدرت انحصاری و جلوگیری از اعمال محدودكننده تجارت بود. دلایل اصلی این شكست، عدم توانایی دست.اندركاران در القای اهمیت آن به عموم و همچنین عدم توانایی آنها در زمینه حركت به.سمت مشاركت با سازمان.هایی بود كه در جهت منافع عموم حركت می.كردند. هرچه اهمیت جایگاه فرهنگ رقابت روشن.تر شود، جایگاه آن نسبت به قبل متفاوت.تر خواهد شد.
وضعیت اقتصاد ایران از نظر رقابتی
همان.گونه كه در مباحث پیشین مطرح شد، ایجاد و گسترش فرهنگ رقابت در محیط كار و تولید نیازمند پیش.نیازهایی است كه باتوجه به واقعیت.های فرهنگی وضعیت كشورهای مختلف در این زمینه، متفاوت است. با توجه به شواهد موجود، رقابت در حیطه.های مختلف با شدت و ضعف در تمامی فرهنگ.ها وجود دارد. بنابراین، صرف.نظر از اینكه فرهنگ رقابت، پدیده.ای ذاتی یا اكتسابی است و در تمامی فرهنگ.ها حضور دارد، اما ممكن است در یك فرهنگ، مثلا در حیطه فكری و فلسفی رقابت فكری وجود داشته باشد و در فرهنگی دیگر در حیطه اقتصادی، نمود و اهمیتی بیشتر داشته باشد. البته رقابت در شكل انحرافی آن، در امور روزمره زندگی، گاهی به.صورت پدیده حسادت و چشم و هم.چشمی نیز بروز می.كند و صد البته منظور ما از این دو موضوع مستثناء است. به هر میزان كه درجه باز بودن اقتصاد بالاتر و محدودیت.هایی كه دولت در مسیر تجارت خارجی ایجاد می.كند كمتر باشد، به همان میزان محیط كار و تولید در كشور با چالش بیشتری از نظر رقابتی مواجه می.شود. زمانی كه تولیدكننده با رقابت بیشتری مواجه باشد، خواسته یا ناخواسته به.منظور حفظ موجودیت خود در بازار، مجبور به برنامه.ریزی در زمینه بهبود موقعیت خویش از نظر كاهش هزینه.ها و افزایش كیفیت تولیدات و پیشگیری از بازنده بودن در مواجهه با ورود محصولات رقیب است. باتوجه به نمودار ارائه شده ملاحظه می.شود كه درجه باز بودن اقتصاد رابطه.ای نزدیك با رشد اقتصادی در ا یران طی سال.های مختلف داشته است، یعنی در دوره.هایی كه اقتصاد بازتر بوده و صادارت و واردات بیشتری صورت گرفته و به.دنبال آن اقتصاد كشور در معرض رقابت بیشتری قرار داشته.است، رونق بیشتر و دورنمای بهتری از رشد و پیشرفت اقتصادی در كشور وجود داشته است. برعكس در دوران.هایی كه سیاست.های تجاری همانند جانشین.سازی واردات و درهای بسته اقتصادی از طرف دولت اعمال شده.است، رشد اقتصادی نیز كاهش و ركود در اقتصاد كشور افزایش بیشتری یافته.است.
اقتصاد ایران گرچه صنعتی نیست تا بتوانیم تأثیر رقابت بر وضعیت آن را در جهت مثبت یا منفی بررسی كنیم، اما تولید در ایران همواره از گذشته تا اكنون، یا به.صورت سنتی بوده و یا با صنایع كاملا وارداتی در هم آمیخته است و عمدتاً هیچ.گونه ابتكاری در زمینه.های مختلف، از زمان ورود آنها به كشور تاكنون صورت نگرفته است. بنابراین، همین وضعیت نشان می.دهد كه اقتصاد ایران هیچ.وقت در معرض رقابتی جدی نبوده و به.دلیل دولتی.بودن اقتصاد از یك طرف و راحتی وصول درامد از طریق فروش نفت.خام از طرف.دیگر، حركت اقتصاد كشور به.سمت تك.محصولی شدن بوده.است، مثلا اگر بخواهیم در یك زمینه ایران را با كره جنوبی كه حدود 40 تا 50 سال پیش به.صورت همزمان صاحب صنایع خودروسازی شدند مقایسه كنیم، ملاحظه می.كنیم كره جنوبی به.دلیل برنامه.ریزی درجهت رقابتی كردن صنعت خودروسازی خود، امروزه صادركننده خودرو به بسیاری از كشورها ازجمله اتحادیه اروپاست، اما صنعت خودروسازی ایران به.دلیل حمایت.های بدون برنامه و غیرهدفمند دولت از گذشته تاكنون، با مشكلاتی در این زمینه روبه.رو است.

نتیجه.گیری

در دنیای امروز كه گفتمان رایج، زندگی در دهكده جهانی است، اگر بخواهیم اقتصادی فعال و پویا داشته باشیم، باید رقابت و برنامه.ریزی برای آن را به فعالان اقتصادی كشور آموزش دهیم. براساس تئوری.های اقتصادی، رشد پایدار و خود افزا، تنها در سایه افزایش قدرت رقابتی اقتصاد امكان.پذیر است.

امروزه با توجه به افزایش ارتباطات و بویژه بحث تجارت الكترونیك، دیگر نمی.توان خلأ یا فضایی گلخانه.ای را برای هیچ اقتصادی تضمین كرد. بنابراین، ورود به میدان مبارزه تنازع بقا، تنها راه بقا در زمینه اقتصاد است.

جایگاه رقابت سالم و آزاد در عرصه اقتصاد كشور تنها درصورت برخورد قوی و ضعیف در عرصه اقتصادی نهادینه خواهد شد و در نهایت برنده این نبرد، اقتصاد كشور خواهد بود. پیامد رونق اقتصادی افزایش رفاه عمومی و ارتقای جایگاه اقتصاد ایران درعرصه جهانی است. در مجموع، فرهنگ رقابت اقتصادی عبارتست از: نگرانی و توجه به موضوع رقابت در بین عموم به.طور اعم و در بین فعالان اقتصادی به.طور اخص. براساس ضرب.المثل «خشت اول چون نهد معمار كج، تا ثریا می.رود دیوار كج» ایجاد زمینه فرهنگ.سازی به افراد در سطوح و سنین پایین.تر، اهمیت بیشتری دارد و باید در رئوس مطالب درسی مدارس به.گونه.ای برنامه.ریزی شود كه افراد همانند آموزش در سایر زمینه.ها مثل ادبیات و فرهنگ، رقابت در عرصه كار و تولید را فرا گیرند و به آن باور داشته باشند.

روشن است كه عدم مداخله دولت در امور اقتصادی بویژه در زمینه.هایی كه بخش خصوصی به خوبی از عهده آنها برمی.آید لازمه رقابت و وجود آزادی اقتصادی است. براساس تئوری.های معاصر در اقتصاد، دولت فقط باید به زیربناها و صنایعی كه بازدهی فزاینده نسبت به مقیاس دارند توجه كند و فعالیت اقتصادی داشته باشد و بقیه امور را به بخش خصوصی واگذار كند. در یك اقتصاد آزاد كه فعالان اقتصادی آزادانه با استفاده از امكانات خود به.صورت هدفمند به.دنبال حداكثر كردن منافع شخصی حركت می.كنند، این وضعیت به.خودی خود رفاه اجتماعی را به.صورت مواردی از جمله استفاده بهینه و كارا از منافع تولید، مشتری.مداری، حداقل.كردن هزینه.ها و درنتیجه كاهش قیمت.ها به.دنبال خواهد داشت.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 314]