اسب تركمن و روياي بازگشت به گذشته با شكوه

واضح آرشیو وب فارسی:خراسان: اسب تركمن و روياي بازگشت به گذشته با شكوه
صنعت پرورش اسب اصيل تركمن نيازمند تصميم گيري بر مبناي خرد جمعي است
پاسي از شب گذشته و هياهوي روزانه ساكنان جرگلان، جاي خود را به سكوتي آرامش بخش داده است.

نجم الدين همان طوري كه درون كاسه هاي مخصوص تركمني چاي مي ريزد، مي گويد: چند سال است دچار خشكسالي شده ايم و تامين علوفه بسيار مشكل شده است. اسب هم كه شير يا گوشت ندارد كه فروش آن ها مخارج هزينه شده را جبران كند. حالا كه صادرات نداريم، حداقل زمين مجموعه سواركاري بجنورد را كه چند سال است قولش را داده اند، به اسب داران واگذار كنند تا بلكه بازار منطقه رونق بگيرد... پدران نجم الدين يزداني همگي اسب هاي ممتازي را پرورش مي داده اند و اين ميراث را براي او به يادگار گذاشته اند و حال نجم الدين با داشتن 70 راس اسب اصيل تركمن جزو اسب داران برتر منطقه است. با اين وجود، او نگران از دست رفتن فرصت هاست و معتقد است حال كه تمام مسئولان از اشتغال صحبت مي كنند و در استان هم چنين ظرفيت خوبي وجود دارد و مردم هم علاقه مند به اين كار هستند، بايد چاره اي اساسي انديشيده شود تا اسب داران بتوانند از داشته هاي خود به خوبي سود برند. از نظر او و بسياري ديگر از اسب داران، احداث يك مجموعه سواركاري مدرن در مركز استان مي تواند زنجيره فعاليت هاي آنان را تكميل كند و تا حدودي جبران هزينه هاي سالانه پرورش دهندگان اسب را بكند.

روياي بازگشتي شكوهمند!
هنگامي كه در سال 83 براي تهيه گزارشي در مورد اسب اصيل تركمن به جرگلان رفته بودم، شور و شوق وصف ناشدني ساكنان منطقه در كنار مجموعه اي از اقدامات انجام شده از سوي جامعه اسب داران استان، به قدري در نظرم تاثيرگذار و با آينده نگري همراه بود كه عنوان بازگشت شكوه از دست رفته را براي گزارشم انتخاب كردم. در واقع اقداماتي كه در خصوص شناسايي اسب هاي اصيل تركمن تحت پروژه ژتوتايپنيگ صورت گرفته بود و نيز برقراري ارتباطاتي با مشتريان اروپايي و كانادايي و برگزاري چندين جشنواره به همراه مسابقه هاي بهاره و پاييزه و .. همگي نويدبخش روزهايي خوش براي دست اندركاران پرورش اسب تركمن در استان بود. با اين حال و با گذشت 4 سال از آن تاريخ، با نگاهي در مي يابيم اقدام تازه اي انجام نگرفته و عمده فعاليت ها بر همان موارد گذشته متمركز شده است،اما با كميت و تعداد موارد بيشتر؛ در واقع با گذشت اين همه سال، هنوز نه پروژه ژنوتايپينگ اسب هاي منطقه به پايان رسيده و نه شناسنامه كامل و جامعي به دست آمده است كه بتوان با آن كتاب انساب اسب اصيل تركمن را در دنيا منتشر كرد. همچنين از احداث پيست و مجموعه سواركاري و حتي جلب سرمايه گذاران بزرگ كه زماني صحبتش بود، خبري نيست. تمام اين مسائل باعث شد علامت سئوال بزرگي در ذهنم شكل بگيرد؛ چرا سرعت پيشرفت كارها تا اين اندازه كند شده است؟ عبدالجليل غيادي پزشكي كه با تشكيل يك تعاوني گسترده و فراگير، سال هاست به همراه بسياري از علاقه مندان ديگر به پرورش اسب مشغول است؛ با تاييد ديدگاه هاي من مي گويد: ما تا نقطه اي كه بايد آيين نامه هاي مربوط به صادرات اسب را با كمك كارشناسان جهاد در وزارت خانه مي نوشتيم، كارها را پيش برديم و اين كار خيلي زمان بر بود؛ چون به هر حال بستر آماده اي وجود نداشت.وي ادامه مي دهد: با اين حال توانستيم ابلاغيه اين اساس نامه را از وزير وقت جهاد كشاورزي بگيريم ولي براي شروع كار صادرات، 2 مسئله باقي مانده بود؛ يكي بحث قرنطينه اي بود كه مورد قبول كشور مبدا باشد و ديگري به اتمام نرسيدن پروژه ژنوتايپينگ و تهيه شناسنامه ژنتيكي براي اسب ها.با اين حال با رايزني هاي انجام شده اين 2 مشكل هم تا حدودي رفع شد، اما با وجود تمام اين مسائل زيرساخت هاي لازم براي صادرات هنوز فراهم نيست؛ يعني فعاليت هاي انجام شده در جهاد، بازرگاني، گمرك، هسته كارشناسي اسب در وزارت خانه و ... خيلي منسجم و مدون نيست و از اطلاعات گسترده بخش خصوصي آن چنان كه شايسته است، بهره برداري نشده است.دكتر غيادي كه رياست هيئت سواركاري استان را نيز برعهده دارد، به حاشيه رانده شدن بخش خصوصي را باعث به وجود آمدن مشكلات بسياري مي داند و مي گويد: علت تمام اين تاخيرها اين است كه دولت به تنهايي اين كارها را انجام مي دهد و چون نمي تواند مدام پي گير اين مسئله باشد و مباحث مربوط به دام هاي ديگر و كمبود بودجه هم مطرح است، از زمان بندي عقب افتاده است. وي در ادامه پيشنهاد مي كند دولت، امكانات، اختيارات و اعتبارات لازم را به بخش خصوصي بسپارد تا بتواند با جلب مشاركت سرمايه گذاران داخلي و خارجي و با نظارت وزارت خانه، پروژه ها را هرچه زودتر به پايان برسانند و صادرات اسب هاي تركمن آغاز شود. امري كه به گفته وي، كشورهاي تركيه و تركمنستان سال ها پيش بدان دست يافته اند. او در مورد طولاني شدن پروژه ژنوتايپينگ اسب هاي تركمن نيز مي گويد: تعاوني 585 مورد را به سرانجام رسانده است و به نظر ما چنان چه بودجه لازم براي انجام كارهاي آزمايشگاهي مربوطه از سوي جهاد كشاورزي اختصاص پيدا كند، اين پروژه تا پايان سال به اتمام مي رسد. حتي اگر سازمان براي اين كار بودجه لازم در اختيار ندارد، مي توان از اعتبارات فائو در بخش حفظ ذخاير ژنتيكي استفاده كرد.

غيادي تاكيد مي كند: در حال حاضر فعاليت هاي تعاوني اسب داران خراسان شمالي در زمينه مباحث ژنتيكي، تبارشناسي، ميكروچيپ گذاري و ديگر طرح هاي تحقيقاتي در سراسر كشور الگو و نمونه است و اگر بودجه هاي لازم تامين شود و بخش خصوصي به موقع به كار گرفته شود، مي توان گفت بستر انجام صادرات كاملا آماده است.

وي اميدوار است با هماهنگي بيشتر وزارت خانه هاي جهاد كشاورزي، بازرگاني، سازمان دام پزشكي و تربيت بدني، بحث قرنطينه نيز هرچه سريع تر اجرايي شود و كساني كه به گفته او سال هاست منتظر بهره مندي از سرمايه گذاري هاي انجام شده هستند، بتوانند به درآمدهاي پايدار دست يابند.

بودن يا نبودن جشنواره، مسئله اين است!

نخستين جشنواره اسب اصيل تركمن در بجنورد در سال 76 و از سوي معاونت امور دام سازمان جهاد و با مشاركت اسب داران منطقه برگزار شد. از آن زمان تاكنون چند جشنواره ترويجي ديگر هم برپا شده است و هر سال اشتياق مردم و پرورش دهندگان اسب به شركت در آن بيشتر مي شود. با اين وجود از سال 82 به اين سو روند برگزاري اين جشنواره ها با افت و خيز فراوان همراه بوده است.

دكتر غيادي در اين مورد مي گويد: از سال 82 حركت منسجمي از وزارت خانه در اين خصوص مشاهده نشده است، به همين دليل بخش خصوصي چند مورد جشنواره به راه انداخت و يا در جشنواره هاي ديگر استان ها شركت كرد. اسب داران خراسان شمالي در جشنواره هاي كشوري بسيار موفق بوده اند و كسب عناوين قهرمان قهرمانان در جشنواره اسطوره هاي زيبايي در سال هاي 85 و 86 در اصفهان تاكيدي براين قضيه است.

او سپس به كاركرد هاي مختلف چنين جشنواره هايي اشاره مي كند و ترويج اسب داري بين مردم و تشويق آن ها به پرورش اسب، ايجاد روحيه نشاط و شادابي از طريق برپايي مسابقات رقابتي، توسعه تحقيقات كاربردي، درآمدزايي براي اسب داران از طريق برپايي حراج هنگام برگزاري جشنواره و از همه مهم تر جلب نظر مسئولان و سرمايه گذاران به رويكرد صادرات اسب اصيل را از جمله پيامدهاي برگزاري جشنواره هاي اسب برشمرد.

با اين حال، وي از سازمان جهاد استان گلايه دارد كه چرا با وجود موافقت معاونت ترويج وزارت خانه با برگزاري جشنواره اسب تركمن در استان، امسال اين جشنواره برگزار نشده است و اظهار نگراني مي كند كه مبادا بودجه اي كه بدين منظور اختصاص داده شده است، برگشت بخورد و بخش خصوصي و تعاوني استان از اين كمك ها محروم شود. مسئله اي كه سيدهادي سيد، رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان چندان با آن موافق نيست و معتقد است بدون وجود بسترهاي اصلي و از جمله مجموعه سواركاري كه مختص اين كار باشد، برپايي چنين جشنواره هايي چندان موضوعيتي ندارد و مي توان اين جشنواره ها را به صورت محدود و در نهايت در همان منطقه جرگلان برگزار كرد.

يك اشرافي محبوب!
در روزگاران گذشته پرورش اسب در اين سرزمين رونق خاصي داشته و اين حيوان نجيب نزد ايرانيان از اهميت و جايگاه ويژه اي برخوردار بوده است. به گواهي هرودوت، تاريخ نگار شهير يوناني، پارسيان كودكانشان را پيش از هرچيز راستگويي و سواركاري و كمان داري مي آموختند. گفته مي شود در سپاه داريوش هخامنشي دست كم 30 هزار اسب تركمن (اسب اصيل ايراني) وجود داشته است كه هر سال توسط بهترين و كارآزموده ترين متخصصان فن، تجديد تبار و اصلاح نژاد مي شد تا در سپاه سلطنتي مورد استفاده پاسبانان ميهن قرار گيرد.در واقع اسب تركمن حكم پدري بسياري از اسب هاي برتر كنوني دنياست و پژوهش هاي باستان شناسي و ژنتيكي محققان غربي نيز اين مسئله را تاييد كرده است. با تمام اين اوصاف، به مرور زمان از اهميت اسب نزد ايرانيان كاسته شد و ورود اسب هاي خارجي پيش از انقلاب باعث به حاشيه رفتن اسب هاي اصيل كشور شد. با اين حال خوشبختانه چند سالي است كه مسئولان به اهميت اين قضيه آگاه شده اند و در زمينه صنعت پرورش اسب تلاش هايي شده است. اما به نظر مي رسد هنوز هم پرورش اسب آن گونه كه از آن انتظار مي رود، رونق نگرفته است.

صالحي از اسب داراني كه چند سالي است پا به اين عرصه گذاشته، در مورد دلايل رونق نيافتن صنعت پرورش اسب مي گويد: اين مسئله به نظر من بيشتر به نگرش ها برمي گردد و تا اين فرهنگ اصلاح نشود، صنعت اسب داري رونق چنداني نخواهد گرفت.وي معتقد است كه امروزه به دليل مشكلات خاص زندگي، مردم به طور عمده به فكر تامين نيازهاي مادي زندگي هستند و تنها چيزي كه به آن نمي پردازند، توجه به نيازهاي روحي و رواني است. صالحي ادامه مي دهد: ما مي توانيم از اين ظرفيت بالايي كه خداوند به ما ارزاني كرده است، در راستاي رفع نيازهاي روان شناختي مردم بهره بگيريم.

او مسئله دوم را اعطا نشدن تسهيلات بلندمدت در استان مي داند و از اين گلايه دارد كه هنوز هيچ بانكي در استان در اين زمينه حاضر به سرمايه گذاري و ارائه تسهيلات نشده است.

صالحي كه سال گذشته به عنوان اسب دار نمونه كشور نيز برگزيده شده است، بازارهاي داخلي فروش اسب را به دليل سرمايه گذاري نكردن دولت و بخش خصوصي فاقد كشش مناسب ارزيابي مي كند و لازمه گسترش اين بازارها را نيز ايجاد مراكز نگه داري اسب و باشگاه هاي سواركاري و تامين مالي مناسب مسابقات و جشنواره ها مي داند.

صالحي ابراز اميدواري مي كند كه با واگذاري زمين مجموعه سواركاري بجنورد به بخش خصوصي استان و فعاليت مركز تحقيقات اسب تركمن كه به تصويب هيئت دولت رسيده است، خراسان شمالي بتواند در آينده نزديك در خصوص اسب اصيل ايراني (نژاد تركمن) حرف اول را در دنيا بزند. امري كه به گفته وي با ميدان دادن به بخش خصوصي امكان پذير است.

زميني براي تكميل زنجيره!
حقيقت آن است كه تمام فعاليت هاي انجام شده براي احياي اسب اصيل تركمن بدون وجود زميني مناسب و مجموعه اي مدرن كه مختص اجراي مسابقات گوناگون نظير مسابقات پرش، درساژ و حتي جشنواره هاي زيبايي يا مسابقات چوگان باشد، به سرانجام مطلوب نخواهد رسيد. از چند سال گذشته بحث احداث يك مجموعه سواركاري در زمين هاي موسوم به تخته اركان در حاشيه جنوبي بجنورد مطرح بوده است. زميني چند هكتاري كه نحوه واگذاري آن به اسب داران با حرف و حديث هايي همراه بوده است. با اين حال نورعلي طالب زاده معاون عمراني استاندار خراسان شمالي نگراني اسب داران از در اولويت بودن اشخاص خاص به منظور در اختيار گرفتن اين زمين را بي مورد مي داند و مي گويد: در حال حاضر سند اين زمين در حال انتقال از منابع طبيعي به نام سازمان مسكن و شهرسازي است و پس از ثبت رسمي اين موضوع، مسكن و شهرسازي موظف است واگذاري آن را به مزايده عمومي بگذارد. پس از آن تمام متقاضيان مي توانند طبق شرايط اعلام شده در مزايده پيشنهادهاي خود را مطرح كنند تا در نهايت تصميم مقتضي در كميسيون مربوطه گرفته شود.به هر حال اميد مي رود مراحل مطرح شده در صحبت هاي معاون استاندار هرچه زودتر پشت سرگذاشته شود تا شاهد تكميل زنجيره فعاليت هاي اقتصادي مرتبط با پرورش اسب در استان باشيم. چون طبق گفته هاي اسب داران عمده استان، راه اندازي چنين مجموعه اي مي تواند درآمدهاي خوبي نصيب پرورش دهندگان اسب كند. پس چه بهتر است كه از اين امكان عمومي، تمام اسب داران استان بهره مند شوند. شايد تشكيل يك تعاوني فراگير يا شركت سهامي با مشاركت تمام پرورش دهندگان و فعالان صنعت اسب استان، بهترين گزينه براي اين كار باشد.

يك حركت جهادي!
نخستين فعاليت دولت در زمينه شناسايي، احيا و اصلاح نژاد اسب تركمن در قالب طرح هاي معاونت امور دام جهاد و از سال 73 آغاز شد. از آن هنگام تاكنون فعاليت هاي خوبي در قالب برگزاري مسابقات و جشنواره ها، شناسايي ژنتيكي و اصلاح نژاد اسب تركمن انجام شده است. انجام ژنوتايپينگ و ميكروچيپ گذاري نزديك به 600 راس اسب و كشش 250 ماديان تنها طي سال جاري از جمله مهم ترين اقدامات جهاد بوده كه با همكاري بخش خصوصي استان به سرانجام رسيده است. رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان ضمن اشاره به موارد بالا مي گويد: سال گذشته تلاش زيادي شد تا پرورش اسب به عنوان يك حرفه اشتغال زا در كارگروه اشتغال استان جا بيفتد كه خوشبختانه اين مورد به وقوع پيوست؛ هرچند كه اعطاي وام به متقاضيان در قالب كارگاه هاي زودبازده با كش و قوس هايي همراه بود.سيدهادي سيد مصوبه اخير دولت در خصوص احداث ايستگاه تحقيقات اسب تركمن در استان را زمينه ساز افزايش كيفيت كار در صنعت پرورش اسب در استان و بهبود توليدات و اصلاح نژاد به صورت علمي تر مي داند و هنگامي كه از نگراني برخي اسب داران در خصوص كنار گذاشته شدن بخش خصوصي در فرآيندهاي تحقيقات و احتمال دوباره كاري ها در زمينه پژوهش هاي ژنتيكي با او سخن مي گويم، بر همكاري و تعامل بين دو بخش دولتي و خصوصي تاكيد مي كند و بودجه، امكانات و هيئت علمي آتي اين مركز را پشتوانه اي براي بخش خصوصي استان مي داند. اين در حالي است كه دكتر غيادي بخش خصوصي را پيشگام انجام تحقيقات اسب در استان مي داند و ثبت ركورد و مشخصات اسب هاي اصيل، پروژه ژنوتايپيگ و آزمايش هاي تكميلي تاييد خلوص نژادي را از مواردي مي داند كه پيش از اين توسط جامعه اسب داران و شركت هاي تعاوني استان اجرايي شده است و تصدي گري دولت در اين مورد را به دليل نبود انگيزه كافي در بخش دولتي و تخصيص نيافتن اعتبارات كافي در بودجه هاي سالانه با احتمال شكست مواجه مي داند.رئيس سازمان جهاد كشاورزي استان هم چنين تصويب طرح محوري اسب اصيل تركمن در آينده گره گشاي مشكلات پيش روي اسب داران مي داند و حمايت هاي روي كاغذ و كمبود اعتبارات لازم و نيز نبود مجموعه سواركاري و جايگاه عرضه اسب در استان را از جمله اين مشكلات مي داند.به گفته سيد، در حال حاضر سه شركت تعاوني در زمينه اسب در استان تشكيل شده است كه با وجود نوپا بودن از سرعت رشد خوبي برخوردارند. وي در پايان از توزيع كنسانتره هاي ويژه تغذيه اسب ها بين متقاضيان خبر مي دهد و ايجاد پايانه صادراتي محصولات كشاورزي در استان را چنان چه با همكاري گمرك و دام پزشكي بحث قرنطينه اي آن حل شود، زمينه ساز صدور اسب هاي تركمن به خارج از كشور مي داند.

آزموده را آزمودن خطاست!
توانمندي بالاي استان در زمينه پرورش اسب در كنار سابقه طولاني پيشينيان و علاقه بسيار مردم خراسان شمالي باعث شده است تعداد اسب هاي اصيل تركمن از 24 راس در سال 76 به حدود 1000 راس در حال حاضر افزايش يابد. صنعت پرورش اسب در صورت توجه مي تواند باعث درآمدزايي و ارزآوري فراوان و نيز گسترش اكوتوريسم ورزشي در استان شود و بسياري از روستاها را از محروميت خارج كند.

بخش خصوصي و تعاوني هاي استان نيز قابليت هاي خود را در اين عرصه به وضوح نشان داده اند و چنان چه مسئولان با درنظر گرفتن ابلاغيه اصل 44 قانون اساسي فضاي لازم را براي ورود سرمايه گذاران فراهم كنند، ديري نخواهد پاييد كه خراسان شمالي را در دنيا با نام اسب اصيل تركمن بشناسند. آزموده را آزمودن خطاست؛ مبادا با انحصار دولتي يا حتي خصوصي، از حضور ديگران در اين عرصه ممانعت شود.
شنبه 18 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خراسان]

[مشاهده در: www.khorasannews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 299]