بازخوانی رمان های دفاع مقدس

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: <TABLE cellPadding=0 width="98%" border=0><TBODY><TR><TD><TABLE cellPadding=0 width="100%" border=0><TBODY><TR><TD vAlign=top>سال های دفاع مقدس در کنار رویدادهای بزرگی که در جبهه های نبرد با دشمن به وجود می آورد، باعث حوادث حاشیه ای در زندگی مردم هم می شد که بخشی از این وقایع را می توان در آثار ادبی خلق شده در آن سال ها جستجو کرد
</TD></TR></TBODY></TABLE></TD></TR><TR><TD>رمان "مدار جنون" نوشته حسین مالکی، یکی از این آثار است که در آن حواشی و رویدادهای پیرامونی با جنگ به تصویر کشیده شده که سایه جنگ را در آن ها می توان دید.<?XML:NAMESPACE PREFIX = O /><O:P></O:P>
از این نویسنده در سال های بعد آثاری منتشر نشد و این اثر تنها یادگار او در حوزه داستان های دفاع مقدس است.<O:P></O:P>
خلاصه رمان<O:P></O:P>
در یکی از مناطق جنوب کشور، پسری به نام یوسف تعادل روحی مناسبی ندارد. فردی به نام حنش جن گیر را برای مداوای او می آورند. خنش جن گیر با ابزارهای مختلفی از جمله دف بزرگی که مدام ضربه می زند سعی در مداوای یوسف دارد. یوسف در حالتی خلسه وار دوره های مختلفی از زندگی گذشته خود را مرور می کند. پدرش را می بیند که خون بالا می آورد و در حال مرگ است و مادربزرگش سلیمه را که به او یادآوری می کند پدربزرگش حاجی فی یون با طنطل که از اجنه بوده است دوست بوده و از این طریق ثروت هنگفتنی به دست آورده بوده ولی غضبان، عموی یوسف همه پول ها را برداشته و رفته است.<O:P></O:P>
یوسف در این حال وضعیت جسمی مناسبی هم ندارد. حنش جن گیر با چوب به جان او می افتد و ضرباتی چند به او می زند. خاطرات دیگری به ذهن یوسف هجوم می آورند. زمانی که در مکتب خانه عم جزو را از بر کرده و ملا او را تشویق کرده ولی هانی شاگرد دیگر مکتب خانه به او حسادت کرده و توسر او زده و یتیمی اش را به رخ او کشیده اما هناء خواهر هانی از یوسف حمایت کرده و به برادرش توپیده که چرا یوسف را اذیت می کند.<O:P></O:P>
چشم های یوسف بی هدف به این سو و آن سو می چرخد سعی می کند تا آنها را ببیند ولی باز هم کابوسی از یک هیولا می بیند.<O:P></O:P>
پشت در مادر یوسف (شریفه) و مادربزرگش (سلیمه) از آنکه می شنوند ضربات چوب به تن یوسف می خورد درد می کشند و زجه می زنند و شفای یوسف را می خواهند.<O:P></O:P>
خاطرات دیگری یکی پس از دیگری به سراغ یوسف می آیند.<O:P></O:P>
جن گیر خسته از بی حاصلی کارش، یوسف را به حال خود وامی گذارد، می گوید دیگر نمی شود کاری کرد. شریف التماس می کند و گردن بند هدیه همسر مرحومش را به او نشان می دهد. جن گیر کار خود از سر می گیرد. خاطرات بعدی یوسف مربوط به جنگلی است که خود را در چنگ اهریمن اسیر می بیند او را با کجاوه به سمتی می برند او وحشت زده فرار می کند و پس از رسیدن به خانه سه روز در اغما فرو می رود.<O:P></O:P>
جن گیر از کار خود ناامید می شود، یوسف را به حال خود رها می کند و می رود. یوسف به خواب عمیقی فرو می رود. صبح که از خواب بیدار می شود انگار همه آن کابوس های تلخ و آزار دهنده گذشته برایش به پایان رسیده است و نیروی تازه ای در خود احساس می کند.<O:P></O:P>
بدران به دخترش هناء پرخاش می کند که چرا با یوسف حرف زده او می ترسد پشت سر دخترش حرف در بیاورند. او پسرش هانی را سرزنش می کند که چرا می گذارد خواهرش با یوسف حرف بزند هانی خود را بی تقصیر می داند و در این میان اصرار یوسف برای دیدن هناء را به پدرش یادآوری می کند.<O:P></O:P>
بدران به هر دو فرزندش دشنام می دهد، هناء به اتاقش می رود و گریه می کند و هانی سنتورش را به زمین می زند بیرون می رود. بدران به یاد همسرش می افتد که سالها پیش به خاطرشایعات مردم سر او را بریده و فرزندانش را بی مادر گذاشت. بدران احساس پشیمانی می کند و حال و روز کنونی اش را تقاص آن روزها می داند و به خود می قبولاند که همسرش به او خیانت نکرده بود. بدران به دور از چشم فرزندانش خود کشی می کند در مجلس رقصی هانی که مست کرده می رقصد و مطرب ها می نوازند و مردم دورش حلقه زده اند. یوسف به آن مجلس وارد می شود. هانی با او درگیر می شود. شیخ فیصل از یوسف طرفداری می کند. هانی عصبانی می شود و با اسلحه رولوری که روی سینه یوسف می گذارد او را تهدید می کند. سرانجام تیر شلیک می کند و یوسف را مجروح می کند. مردم یوسف را به بیمارستان می رسانند و امنیه ها را خبر می کنند که می آیند هانی را زیر مشت و لگد می گیرند و می برند.<O:P></O:P>
این خبر به شریفه می رسد. او سر و پا برهنه به میدانگاهی می آید و آنقدر مویه می کند و گیس می کند که از حال می رود.<O:P></O:P>
در سردخانه، نیروی نامرئی، روح را به بدن مرده یوسف بر می گرداند. او در برابر چشمان وحشت زده پرستاران و وحشت مردم به خانه بر می گردد. اما هیچکس را نمی بیند. شریفه بر اثر ضربه ناگهانی زخمی شدن یوسف دچار جنون شده، او را به بیمارستان روانی بردند یوسف که تنها مانده و به پیش عمو غضبان می رود و در دفتر بازرگانی او پادویی می کند و در فرصت های بدست آورده به مطالعه کتاب های عمو غضبان می پردازد.<O:P></O:P>
از طرفی هانی استوار و سربازهایش را می کشد و فرار می کند از پاسگاه می گریزد تا به آن سوی مرز فرار کند. او در خانه شخصی به نام عبود می ماند تا توسط او به آن طرف آبها برده شود. شب هنگام در تاریکی از اتاق بیرون می رود تا کسی متوجه نشود که او از آنجا خارج شده. تکه چوبی که در زمین فرو رفته به چشم او فرو می رود و تخم چشمش را تخلیه می کند و خون همه جا پخش می شود.<O:P></O:P>
منیژه دختر سرهنگ که در خانه رو به رویی عمو غضبان خانه دارد. علاقه مند یوسف می شود. منیژه بارها به یوسف اظهار علاقه می کند ولی یوسف اعتنایی نمی کند. اما "حازم" پسر عمو غضبان سخت دلباخته منیژه استو به یوسف حسادت می کند و با یوسف درگیر می شود. یوسف کتک مفصلی به حازم می زند ولی همان شب رضیه همسر عمو غضبان شوهرش را تحریک می کند تا یوسف را زیر مشت و لد بگیرد که عمو غضبان این کار را می کند و او را در اتاقی می اندازد. یوسف بی هوش می شود و همان جا می ماند سر انگشتان جادویی باز به کمک یوسف می آید و بر جای کبودیها و زخم ها کشیده می شود. یوسف چشم باز می کند و هیچ اثری از جای کبودیها و زخم ها نمی بیند ولی همان شب دست چپ عمو غضبان برای همیشه از کار می افتد.<O:P></O:P>
میرزاشهاب استعداد یوسف را محک می زند و با شنیدن این خبر او را به فرزند خواندگی قبول می کند. با پول و وعده مدرکی می گیرد تا او به دبیرستان راه پیدا کند. در دبیرستان همکلاسی حازم پسر عموی غضبان می شود، یکی از هم کلاسی ها کامران شرهانی او را به خانه اش دعوت می کند. حاج شرهانی در خانه یوسف را به خاطر هناء و رسوایی که هانی به بار آورده به ریشخند می گیرد.<O:P></O:P>
یوسف عصبانی می شود و با حالت قهر از خانه بیرون می آید. کامران در پی او برای معذرت خواهی می آید ولی یوسف با او درگیر می شود و جهاد – دوست یوسف- به کمک او می آید و دوستی اش را با او محکم تر می کند.<O:P></O:P>
وقتی یوسف به خانه می آید از اینکه دیر کرده است میرزا شهاب نگران است اما با آمدن او خوشحال می شود از اتاق او صداهای عجیبی را می شنود صدا به زبانی است که او نمی فهمد و تا به حال نشنیده است.<O:P></O:P>
زمانی که در را باز می کند شبحی را روی دیوار می بیند وقتی دست به آن می زند دستش می سوزد. آوای گوشخراش و آزار دهنده ای از شبح اتاق را پر کرده است. صداها حالش را خراب می کنند می خواهد چراغ ها را روشن کند و وضعیت را به حالت عادی بازگرداند که موفق نمی شود و فضا هر لحظه گرمتر می شود و شهاب بی هوش می افتد.<O:P></O:P>
از سویی، حال عمومی شریفه (مادر یوسف) بهبود نسبی می یابد ولی روزنه امیدی ندارد که به خانه برگردد، پزشک معالجش دکتر کبودری او را برای پرستاری بچه هایش و کارهای خانه به منزلش می برد. همسرش ویدا با او به گرمی برخورد می کند و به او سواد می آموزد. شب ویدا در خواب راه می رود و در یکی از شب ها که روی پشت بام خوابیده بود از روی بام به حیاط می افتد و می میرد. دو فرزند خردسالش در غم مرگ مادر بی قراری می کنند اما به محبت ها و نوازش های شریفه دلگرم می شوند.<O:P></O:P>
از سوی دیگر یوسف تحصیلات دانشگاهی اش را با موفقیت به پایان می رساند و در هر کاری موفق است. برای تدریس زبان در شهر دیگری استخدام می شود و از میرزا و همسرش دور می شود. روزی شاه و شاهزاده خانم برای بازدید به دانشگاه می آیند یوسف هنگام بوسیدن دست شاهزاده خانم می خندد و به دلیل اینکه توهین بزرگی را مرتکب شده از طرف رییس دانشگاه توبیخ می شود مدتی بعد شاهزاده خانم او را می بخشد. یوسف به دانشگاه بر می گردد دوباره مورد توبیخ از جانب رییس دانشگاه قرار می گیرد یوسف در ابتدا خونسردی از خود نشان می دهد ولی در نهایت عصبانی می شود و با نگاه خیره به رییس دانشگاه او را مورد غضب خود قرار می دهد. خون از بینی رییس دانشگاه سرازیر می شود چشمهایش لوچ می شود و آب دهانش راه می افتد.<O:P></O:P>
مدتی بعد شاهزاده خانم از ساده لوحی یوسف سو استفاده می کند و خلاف های خودش را به گردن او می اندازد یوسف تحت تعقیب قرار می گیرد و مدت ها به صورت مخفیانه زندگی می کند.<O:P></O:P>
بمباران هوایی شهرهای ایران توسط عراقیها آغاز می شود یوسف تصمیم می گیرد برای دیدار میرزا و همسرش که در حق او پدر و مادری کرده اند برای دیدن آنها به شادگان برود. جنگ در آنجا که مرز دو کشور محسوب می شود جریان دارد.<O:P></O:P>
در مناطق جنگی دوستش حماد را می بیند و با او همراه می شود، خمپاره ای در کنار آنها فرود می آید و منفجر نمی شود و باعث حیرت حماد می شود. وقتی به شهاب می رسند حماد شهید می شود. هانی فرمانده گروه دشمن شده است. به طرف آنها تیر شلیک می شود با دیدن یوسف داغش تازه تر می شود.<O:P></O:P>
به دنبال او می آید. یوسف همسر شهاب را در خانه مرده می یابد و شهاب را نیمه جان. آتش خمپاره دشمن یک لحظه قطع نمی شود یوسف او را رها می کند و فرار می کند. شبح دوباره روی دیوار خانه شهاب می افتد خمپاره ای منفجر می شود و هانی به شدت مجروح می شود. از آن پس هر بار سعی در از بین بردن یوسف دارد. منیژه دختر سرهنگ، همسر حازم می شود و یوسف به وصیت حماد زن او را به همسری می گیرد. و دو دخترش لیلا و سمیره را بزرگ می کند. منیژه و حازم با هم سازگاری ندارند.<O:P></O:P>
منیژه در کنار رودخانه ای خود را به آب می اندازد، حازم می پرد او را نجات دهد ولی موفق نمی شود یوسف برای نجات آنها به آب می پرد منیژه را نجات می دهد ولی کوسه ای حازم را به دو نیم می کند. یوسف با منیژه ازدواج می کند.<O:P></O:P>
دکتر کبودری و شریفه به ایران می آیند. دکتر به بیماری لاعلاجی مبتلا می شود. یوسف کبودری علاقمند سمیره می شود. وقتی به خواستگاری می روند یوسف (اصلی) یوسف کبودری را به لحاظ شباهت به مادر می شناسد. از او می خواهد شریفه را به وی نشان دهد. بیماری دکتر کبودری با دیدن یوسف (اصلی) شفا می یابد.<O:P></O:P>
نصیر پسر حازم و منیژه با یوسف که حالا با مادرش ازدواج کرده مخالف است با هانی طرح کشتن یوسف را می ریزند. در روز دیدار شریفه و یوسف آن دو به خانه او می روند و هنگام ورود به خانه درگیر می شوند هانی در کشاکش با نصیر او را به ضرب گلوله ای زخمی می کند و به یوسف دشنام می دهد.<O:P></O:P>
یوسف نصیر را به بیمارستان می برد و موشکی به خانه می خورد و همه چیز را خاکستر می کند یوسف از این قائله هم جان سالم به در می برد و شریفه پسر دیر یافته اش را در آغوش می گیرد و آن دو به هم می رسند.<O:P></O:P>
تحلیل رمان<O:P></O:P>
رمان "مدار جنوبگ نوشته «حسین مالکی» براساس باورهای سنتی و اوهام و تخیلاتی که در ذهنیت افراد بومی هر منطقه شکل گرفته نوشته شده است. تمام ماجراها و حوادث قصه دستخوش حضور هیولایی به نام "طنطل" است که در خط جنوب آن را باور دارند و معتقدند که در پی دوستی با آدمیان است و اگر با کسی رفیق شود، آن شخص را تا رسیدن به ثروت و خوشبختی همراهی می کند.<O:P></O:P>
شخص محوری قصه در پناه او از هر بلایی مصون و محفوظ می ماند. پدربزرگش نیز از طریق دوستی با طنطل و حضور او در زندگی اش به ثروت کلانی دست یافته بود. شخصیت اصلی (یوسف) پسری است که در کودکی پدرش را از دست داده و در نوجوانی به وسیله اصواتی به دل جنگل هدایت می شود و در آنجا نیروی به او منتقل می شود که تا پایان قصه همراه اوست و او را از بلایا مصون می دارد، هرجا گرفتاری پیش می آید و با دشمن قدعلم کند او به شکل هیولایی چشم آبی در آمده و با قدرتی خارق العاده خود او را اخلاص می کنند این رمان هر چند در ردیف رمان های جنگ قرار می گیرد اما جنگ در این رمان محوریت ندارد. بلکه حادثه ای است در کنار سایر حوادث که بر سر شخصیت داستان می بارد. در طول رمان بین حوادثی که ناشی از جنگ هستند با حوادثی که قبل از وقوع جنگ اتفاق افتاده اند تفاوتی وجود ندارد. آدم ها همان آدم هایی هستند که در حوادث قبل از جنگ حضور داشته اند و گویی جدال آنها یک جدال دائمی و ازلی و ابدی است و در بین آن ها همواره وجود دارد. البته شخصیت های رمان هویت فردی ندارند و به نوعی نمادین در داستان حضور دارند.<O:P></O:P>
یوسف نماد خیر و خوبی در رمان در برابر تمامی حوادث رویین تن است و در مقابل هانی که نماینده نیروی شر در داستان است وظایف ظالمانه خود را انجام می دهد. کشیده شدن پای این دو (خیر و شر) به موضوع جنگ از عمده دغدغه های نویسنده به شمار می رود. اما این اتفاق خیلی دیر می افتد. نود درصد رمان به حوادث قبل از جنگ می پردازد و تنها ده درصد در زمان جنگ به وقوع می پیوندد کشیده شدن پای این شخص به موضوع جنگ بیشتر جنبه استفاده ابزاری از جنگ را یادآوری می کند. آنها دایم در کشمکش هستند بر سر هر اتفاق و یا حادثه ای آنها به هم می رسند و عناد و دشمنی با دیگری را به نمایش می گذارند. البته هانی که نماینده شر در داستان محسوب می شود همیشه اول دشمنی و عناد را آغاز می کند و درگری یوسف جنبه دفاعی دارد که در نهایت به جدلی تبدیل می شود.<O:P></O:P>
نقشی که نویسنده برای هانی در جنگ در نظر گرفته تا حدودی قابل قبول است او به صف نیروهای دشمن پیوسته است و به روی نیروهای خودی (ایرانی) آتش می گشاید.<O:P></O:P>
البته این نفر دوستانی هم دارند که دنباله رو آنها محسوب می شوند اینگونه نگریستن به موضوع جنگ حس واقع نمایی آن را کم رنگتر می کند و سعی در القای بافت تخیلی و افسانه ای را دارد.<O:P></O:P>
با توجه به اینکه در این رمان محتوا در محوریت قرار گرفته کوچکترین توجهی به عناصر ساختاری رمان نشده و خواندن آن را برای مخاطب سخت و تحمل ناپذیر کرده است.<O:P></O:P>
حوادث ریز و درشت یکی پس از دیگری بدون هیچ گونه ارتباط منطقی بر سر مخاطب آوار می شود و تعداد شخصیت ها نیز این سردرگمی را دو چندان می کند.<O:P></O:P>
این رمان در کنار رمان ها قرار می گیرد که به موضوع جنگ به عنوان ابزاری پیش برنده مورد استفاده نویسنده قرار گرفته و در صورت نبود جنگ ایران و عراق هر حادثه دیگری می توانست به جای آن در رمان اتفاق بیفتد. حتی درگیری های کوچک و بزرگ بدون پشتوانه فکری و آرمانی که مطمئنا جنگ هشت ساله ایران و عراق از نوع دیگری بود.<O:P></O:P>
<O:P> </O:P>
</TD></TR></TBODY></TABLE>

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 142]