از غريزه اصلي تا خودشکوفايي

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: از غريزه اصلي تا خودشکوفايي نگارش یافته توسط Rad دکتر افتخار حميدي/ روان.شناس - سلسله مراتب نيازهاي آبراهام مزلو، بنيان.گذار روان.شناسي انسان.گرا
از غريزه اصلي تا خودشکوفايي
دم.ها بايد هماني باشند که مي.توانند باشند. آنها بايد با ماهيت خودشان روراست باشند.» (مزلو 1970-1908)انسان.گرايي، نظامي. فکري است که به موجب آن، تمايلات و ارزش.هاي انسان در درجه اول اهميت قرار مي.گيرد. آبراهام مزلو، بنيان.گذار و رهبر معنوي جنبش روان.شناسي انسان.گرا محسوب مي.شود. به عقيده مزلو، در صورتي که روان.شناسان فقط انسان.هاي نابه.هنجار و آشفته را بررسي کنند، خصوصيات مثبت انسان مانند خشنودي و خرسندي و آرامش خيال ناديده گرفته مي.شود. برداشت مزلو در مورد شخصيت، انسان.گرايانه و خوش.بينانه است...
مزلو، پژوهش خود را از روي کنجکاوي و براي شناخت اينکه چرا روت بنه.ديکت (انسان.شناس) و مکس ورتهايمر ( روان.شناس) با ديگران تفاوت دارند، آغاز کرد. او اين اشخاص را تحسين مي.کرد و پس از بررسي آنها نتيجه گرفت که آنها ويژگي.هاي مشترکي دارند. مزلو همچنين در مورد شخصيت توماس جفرسون، آلبرت اينشتين، جورج واشنگتن، کاور، .هاريت تويمن و النور روزولت تحقيقات مختلفي انجام داد.

مزلو و سلسله مراتب نيازها
مزلو سلسله مراتب پنج نياز فطري را معرفي کرد که رفتار انسان را برانگيخته و هدايت مي.کنند. اين نياز.ها به عقيده او عبارت بودند از: نيازهاي فيزيولوژيک، ايمني، تعلق.پذيري ( محبت کردن و محبت ديدن)، احترام، و خودشکوفايي. مزلو اين نيازها را مرتبط با غريزه ناميد. منظور او اين بود که آنها عنصر ارثي دارند. با اين حال، اين نيازها مي.توانند تحت تاثير يادگيري، انتظارات اجتماعي و ترس از عدم تاييد قرارگيرند. با اينکه ما هنگام تولد به اين نيازها مجهز هستيم، ولي رفتارهايي که براي ارضاي آنها انجام مي.دهيم، آموخته.شده هستند و از اين رو از فردي به فرد ديگر دستخوش تغييرند. اين نياز.ها از قوي.ترين به ضعيف.ترين نياز.ها مرتب شده.اند. براي اينکه نياز.هاي سطوح بالا تاثيرگذار شوند، بايد نيازهاي سطح پايين حداقل تا اندازه.اي ارضا شده باشند. براي مثال، افراد گرسنه تمايلي به ارضا کردن نياز به احترام ندارند. آنها دل.مشغول ارضاي نياز فيزيولوژيک خود به غذا هستند. بنابراين بايد نياز.هاي اوليه برطرف شود تا شخص، انگيزه.اي براي برطرف کردن نياز.هاي سطوح بالاتر را کسب کند. بنابراين همه نياز.ها به طور هم.زمان انسان را برانگيخته نمي.کنند. به.طور کلي، فقط يک نياز بر شخصيت ما غالب خواهد بود و اين که اين نياز کدام است، بستگي دارد به اينکه کدام نيازهاي ديگرمان ارضا شده.اند. کساني که در شغل خود موفق هستند، ديگر به وسيله نيازهاي فيزيولوژيک و ايمني چندان برانگيخته نمي.شوند و حتي گاهي از آنها آگاه نيستند. کسي که اصلا طعم گرسنگي را نمي.چشد، چرا بايد به آن فکر کند؟ در عوض افراد موفق به وسيله نياز به احترام يا خود شکوفايي برانگيخته مي.شوند. با اين حال، مزلو معتقد بود که ترتيب اين نياز.ها مي.تواند تغيير کند. اگر رکود اقتصادي باعث شود که شما شغل.تان را از دست بدهيد، امکان دارد نياز.هاي ايمني و فيزيولوژيک.تان اولويت يابند.

نيازهاي فيزيولوژيک
اگر هنگام شنا در زير آب براي هوا تقلا کرده يا مدت طولاني بدون غذا مانده باشيد يا اگر تشنگي بر شما غلبه کند، متوجه مي.شويد که بدن شما دچار کمبود فيزيولوژيک شده است و هر نياز ديگري مانند محبت و احترام در برابر اين بي.غذايي و بي.اکسيژني يا بي.آبي يا هر نياز ديگري چه.قدر بي.اهميت جلوه مي.کند. کسي که گرسنه است فقط براي غذا اشتياق دارد. انسان تشنه توان عمل يا فکر کردن ندارد. شخصي که در حال از دادن جان خود در اثر بي.اکسيژني، بي.غذايي و يا بي.آبي است، واژه امنيت و احترام برايش معنا و مفهومي. ندارد. نياز فيزيولوژيک، وضعيت زيستي کمبود را توصيف مي.کند. نيازهاي فيزيولوژيک به علت ايجاد کمبود در بافت و جريان خون روي مي.دهند و مي.توانند از کم.آبي، محروميت غذايي يا جراحت جسماني ناشي شوند. اگر اين نيازها ناديده گرفته شوند، به بدن صدمه وارد مي.شود. بنابراين در صورتي که نيازهاي فيزيولوژيک ارضا نشده و شديد باشند، وضعيت اضطراري مهلکي ايجاد مي.شود که فرد فقط به فکر ارضاي نياز اضطراري.اش مي.افتد. بنابراين زماني براي فکر به امنيت و تعلق.پذيري و محبت و خودشکوفايي نخواهد داشت. در صورتي که به اين نيازها رسيدگي شده و ارضا شوند، سلامت حفظ مي.شود و فرد فرصت دارد تا در مورد نيازهاي سطوح بالاترش تلاش کند ولي اگر اين نيازها ناديده گرفته شوند، شخص درصدد برآورده کردن نيازهاي فيزيولوژيک (تشنگي، گرسنگي و ميل.جنسي) بر.مي.آيد و به نياز.هاي سطوح بالاترش (احترام، امنيت و خود.شکوفايي) توجهي ندارد. به هر صورت، رفتار انسان به وسيله نياز.ها هدايت و کنترل مي.شود. اين حالت، وضعيت اغلب افراد را در فرهنگ مرفه و صنعتي شده امروز توصيف مي.کند. افراد طبقه متوسط به ندرت به فکر ارضاي نيازهاي بقاي خود هستند. در فرهنگ.هايي که مردم به فکر نيازهاي بنيادين براي زنده ماندن هستند،نيازهاي فيزيولوژيک به عنوان نيروي برانگيزنده تاثير بيشتري بر فرد دارند؛ چون نيازي که ارضا شده ديگر رفتار را برانگيخته نمي.کند. بنابراين نيازهاي فيزيولوژيک، نقشي جزيي براي اغلب ما ايفا مي.کنند.

نياز.هاي ايمني
خيلي از ما اوضاع قابل پيش.بيني را به اوضاع نامعلوم ترجيح مي.دهيم. نظم را به هرج و مرج ترجيح داده و براي همين، براي آينده پس.انداز مي.کنيم و به جاي ريسک کردن سعي مي.کنيم در شغل امني باقي بمانيم. وضعيتي را در نظر بگيريد که جان و مال فرد در خطر است. در اين وضعيت تنها نيروي جهت.دهنده رفتار حفظ جان و مال است و حتي در موقعيت.هايي که بحران اقتصادي شديد پيش مي.آيد فرد به جاي انديشيدن و پيدا کردن راه مناسب براي برخورد با اين بحران دست به اعمال خلاف هم ممکن است بزند؛ چه رسد به اينکه به فکر تعلق.پذيري و محبت، احترام و يا خودشکوفايي باشد. اين فرد بايد ابتدا امنيت داشته باشد تا احساس نياز به محبت در او به وجود آيد. تصور شخصي که به وسيله دشمن بمباران مي.شود و بايد براي رهايي از اين مخمصه چاره.اي بينديشد و در عين حال در جستجوي محبت و احترام و خودشکوفايي باشد، دور از عقل است . البته مزلو معتقد بود که نياز به امنيت و ايمني براي کودکان و بزرگسالان روان.رنجور مهم است و بزرگسالاني که از لحاظ هيجاني سالم هستند، معمولا نيازهاي ايمني خود را ارضا کرده.اند. ولي در کودکان نياز به ايمني آشکارتر است چون وقتي امنيت آنها مورد تهديد قرار مي.گيرد، فوري واکنش نشان مي.دهند و افراد روان.رنجور هم به طور وسواسي از موقعيت.هاي جديد دوري مي.کنند. با اين حال، نيازهاي ايمني براي بزرگسالان به.هنجار به اندازه کودکان يا افراد روان.رنجور نيروي برانگيزنده نيستند. نشانه آشکار ديگري از نيازهاي ايمني در کودکان ترجيح آنها براي دنيايي منظم و قابل پيش.بيني است. آزادي و آسان.گيري افراطي به بي.نظمي .منجر مي.شود. اين وضعيت احتمالا اضطراب و ناامني در کودکان به وجود مي.آورد زيرا امنيت آنها تهديد مي.شود. مقداري از آزادي بايد حتما به کودکان داده شود ولي فقط در محدوده توانايي آنها براي کنار آمدن با زندگي. اين آزادي بايد توام با راهنمايي باشد زيرا کودکان هنوز قادر نيستند رفتار خود را هدايت کنند و پيامد.هاي آن را درک نمايند. مزلو مي.گويد: «اگرچه بزرگسالان به.هنجار نيازهاي ايمني خود را ارضا کرده.اند ولي امکان دارد که اين نيازها هنوز بر رفتار آنها تاثير داشته باشند.» براي همين افراد سعي مي.کنند راه.هاي پيشگيري از عدم امنيت را انجام دهند تا از زندگي قابل پيش.بيني و قابل کنترل بهره.مند شوند و اگر نيازهاي فيزيولوژيک و امنيتي برآورده شود، شخص در طلب نيازهاي تعلق.پذيري و محبت خواهد بود.

نياز.هاي تعلق.پذيري و محبت و عشق
اگر نيازهاي فيزيولوژيک و ايمني ما به قدر کافي ارضا شده باشند، به نيازهاي تعلق.پذيري و محبت توجه مي.کنيم که مي.تواند از طريق يک دوست، معشوق، همسر يا از طريق برقراري روابط اجتماعي باشد. در جوامعي که به طور فزاينده.اي تغيير مي.کنند، ارضاي اين نياز دشوارتر است. تعداد معدودي از افراد در محله.هايي زندگي مي.کنند که در آن بزرگ شده و دوستان مدرسه خود را حفظ کرده.اند و از آنجايي که افراد مدارس، مشاغل و جوامع خود را دايما در حال تغيير مي.بينند، ديگر از دوستي.هاي عميق و لذت دوستي در يک محله خبري نيست. خيلي.ها سعي مي.کنند نياز به تعلق را به صورت.هاي ديگر ارضا کنند، نظير اينکه به کلوپ.هاي ورزشي يا مراکز مذهبي ملحق شوند؛ در يک کلاس ثبت.نام کنند يا داوطلب خدمت.رساني شوند. نياز به محبت کردن و محبت ديدن را مي.توان از طريق برقراري روابط صميمانه با ديگران ارضا کرد. مزلو محبت و عشق را با ميل جنسي که نيازي فيزيولوژيک است، برابر نمي.دانست ولي مي.دانست که ميل جنسي راهي براي ابراز نياز به عشق و محبت است. او معتقد بود ناکامي. در ارضاي نياز به عشق و محبت، علت اصلي ناسازگاري.هاي هيجاني است.

نيازهاي احترام
به عقيده مزلو، بعد از اينکه احساس کرديم دوست.مان دارند و احساس تعلق.پذيري کرديم، در حالتي قرار مي.گيريم که دو نوع نياز به احترام در ما به وجود مي.آيد، ما نياز داريم که به شکل احساس حرمت نفس براي خودمان ارزش و احترام قايل باشيم و در ضمن نياز داريم که ديگران به شکل مقام، تاييد يا موفقيت اجتماعي به ما احترام بگذارند؛ زيرا ارضاي عزت.نفس به ما امکان مي.دهد تا از توانمندي.ها، ارزش و کفايت خودمان احساس اطمينان کنيم و اين به ما کمک خواهد کرد تا در تمام جنبه.هاي زندگي خود شايسته و ثمربخش باشيم. وقتي فاقد عزت نفس هستيم، احساس حقارت، عجز و نوميدي کرده و از توانايي خود براي کنار آمدن چندان مطمئن نيستيم و احترام و انرژي مثبتي که از ديگران مي.گيريم ما را به سمت راه.گشايي براي زندگي بهتر و پربارتر هدايت مي.کند و اگر تاييد شويم احساس توانمندي در ما به وجود مي.آيد و اين همان راهي است که ما را براي انجام هر چه بهتر هدف راهنمايي مي.کند و اگر براي موفقيت اجتمايي ما ارزش قايل شوند، احساس پرشور تلاش در ما اوج مي.گيرد و همان.طور که مي.گويند، هيچ.چيز مثل موفقيت، موفقيت نمي.آورد. بنابراين اگر فرد به نحوي بتواند نياز به احترام را برآورده کند، مي.تواند قدم.هاي موثري در جهت موفقيت بردارد و در ضمن از لحاظ عاطفي هم ارضا شود.

نياز به خودشکوفايي
بالاترين نياز در سلسله مراتب نيازهاي مزلو، خودشکوفايي است که به معناي تحقق يافتن حداکثر توانايي.ها و استعداد.هاي انسان است. اگر کسي تمام نيازهاي ديگرش در سلسله مراتب نيازها ارضا کرده باشد ولي شکوفا نشده باشد، همچنان بي.قرار و ناکام و ناخشنود خواهد بود. مزلو چنين نوشت: «موسيقي.دان بايد بنوازد، نقاش بايد نقاشي کند و شاعر بايد بسرايدتا درنهايت بتواند آرامش دروني داشته باشد.» فرآيند خودشکوفايي مي.تواند شکل.هاي متعددي داشته باشد ولي هرکس، صرف.نظر از شغل و تمايلاتش، مي.تواند توانايي.هاي خود را به حداکثر برساند و به کامل.ترين مرتبه از رشد شخصيتي دست يابد. البته خودشکوفايي به ستاره.هاي بزرگ و خلاق و روشنفکر مانند نقاشان و دانشمندان فيزيک نجومي. محدود نمي.شود. آنچه اهميت دارد، تحقق بخشيدن استعدادها در عالي.ترين سطح ممکن است. به عقيده مزلو: «يک سوپ درجه يک از يک نقاشي درجه دو خلاق.تر است. آشپزي يا پدر و مادر بودن يا ساختن يک خانه هم مي.تواند خلاق باشد؛ در حالي که به فن شاعري نياز ندارد!» به عقيده او، براي ارضاي نياز به خودشکوفايي شرايط زير ضروري است: بايد از قيد و بند.هايي که جامعه و خودمان به خودمان تحميل مي.کنيم، آزاد باشيم؛ نبايد نيازهاي سطح پايين.ترمان، ما را از مسير خودشکوفايي منحرف کند؛ بايد خودانگاره مطمئني داشته باشيم و از روابط خودمان با ديگران احساس اطمينان کنيم. بايد بتوانيم دوست داشته باشيم و دوست.مان داشته باشند و بايد از قوت.ها و ضعف.ها، محاسن و معايب خودمان آگاهي واقع.بينانه داشته باشيم.
مزلو کيست؟
آبراهام مزلو که از هفت فرزند خانواده، فرزند اول بود، در سال 1908 در ناحيه بروکلين نيويورک به دنيا آمد. والدين او مهاجراني با تحصيلات کم بودند. کودکي.اش مشقت.بار بود.
او منزوي و ناخشنود، بدون هيچ دوست صميمي. و بدون والدين بامحبت بزرگ شد. مزلو در کودکي و نوجواني نسبت به پدرش فقط احساس خصومت مي.کرد. رابطه مزلو با مادرش بدتر بود و هيچ.وقت با او سازش نکرد. ولي سرانجام با پدرش آشتي کرد. مادر مزلو خرافاتي بود و او را خيلي تنبيه مي.کرد. مزلو در کودکي تصور مي.کرد با ديگران تفاوت دارد.
او از هيکل لاغر و بيني بزرگ خود خجالت مي.کشيد و سال.هاي نوجواني.اش مملو از حقارت بود و سعي کرد به وسيله روي آوردن به ورزش، نقص جسماني خود را جبران کند. ولي در ورزش شکست خورد. بعدها به کتاب. خواندن روي آورد ولي پول کافي براي خريد کتاب هم نداشت. به درخواست پدرش وارد رشته حقوق شد ولي بعد از دو هفته دريافت که اين رشته را دوست ندارد. چيزي که او دوست داشت، فقط مطالعه کردن بود؛ مطالعه کردن همه چيز. ضريب هوشي او 195 بود که ثرندايک، آن را دامنه نبوغ توصيف کرده است. او در اوج شهرت به انواع بيماري.ها (اختلالات معده، بي.خوابي، افسردگي و بيماري قلبي) مبتلا شد و با همه اين ضعف.هاي جسماني به تلاش خودش ادامه داد تا به هدفش (انساني کردن روان.شناسي) دست يابد. مزلو در سال 1970 ميلادي در اثر حمله قلبي، هنگام دو آهسته دور استخر براي ورزشي که متخصص قلب به او توصيه کرده بود، درگذشت.
هفته نامه سلامت88.7.16

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 250]