روند تحديد مطبوعات در عصر پهلوي دوم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: روند تحديد مطبوعات در عصر پهلوي دوم

از سال 1216 ه.. ش كه نخستين روزنامه فارسي زبان در ايران به نام كاغذ اخبار از سوي ميرزاصالح شيرازي منتشر شد تا انقلاب مشروطه (1285 ه.. ش) دوره تأسيس و تكوين مطبوعات ايران است.در اين دوره شماره نشريات و روزنامه.ها كم.كم افزايش يافت و به موازات گسترش فعاليت مطبوعاتي، دولت درصدد كنترل مطبوعات برآمد و بدين ترتيب نهاد سانسور شكل گرفت.
از انقلاب مشروطه تا تثبيت قدرت رضاشاه فعاليت.هاي مطبوعاتي ايران با وجود محدوديت.ها و فشارهاي گوناگون نسبتاً پررونق و پويا بود. با تثبيت قدرت رضاشاه كم.كم از رونق و پويايي مطبوعات كاسته شد و نظارت و سانسور دولتي فزوني گرفت. اين وضعيت تا شهريور 1320 ادامه يافت، ولي به محض كناره.گيري رضاشاه از قدرت و باز شدن فضاي باز سياسي، حوزة مطبوعات هم مانند حوزه.هاي ديگر بسيار دگرگون شد.
در واقع پايان زمامداري پهلوي اول آغاز آرايش سياسي جديدي در مطبوعات بود؛ به طوري كه نيروهاي سركوب شدة دو دهة پيش به صحنه سياسي آمدند تا از راههاي ممكن منافع خود را حفظ كنند و در مقام نمايندگي قشرها و گروههاي اجتماعي در توزيع قدرت و تصميم.گيري.هاي سياسي سهيم شوند. انتشار روزنامه. و مجله. از ابزار مؤثر در اين حوزه بود و به همين دليل افرادي با ديدگاههاي متفاوت فعاليت سياسي خود را از طريق مطبوعات آغاز كردند.
يكي از ويژگي.هاي مطبوعات اين دوره گسترش كمي و تنوع فكري، سياسي و اجتماعي افراد فعال در عرصة مطبوعات است. شمار روزنامه.ها و مجلاتي كه در اين دوره منتشر مي.شد قابل مقايسه با گذشته نبود. مشخصة ديگر مطبوعات اين دوره انتقادي.تر شدن آنها است. بر خلاف سالهاي حكومت رضاشاه كه محتواي روزنامه.ها و مجلات را اغلب اخبار رسمي و مورد تأييد مقامات مسئول، آگهي و مطالب غير سياسي تشكيل مي.داد، فضاي حاكم بر مطبوعات پس از شهريور 1320 فضاي انتقاد و حتي مخالف بود.
شكل.گيري و گسترش نهادها و تشكلات مطبوعاتي را نيز بايد نمود ديگري از رونق و پويايي مطبوعات ايران در دهة 20 دانست. در اين دوره دست.اندركاران مطبوعات كوشيده.اند با ايجاد نهادها و تشكلات مختلف، از حقوق متناسب با رسالت و جايگاه خود دفاع كنند. تا آنجا كه در برخي موارد واكنش مطبوعات به تلاش دولت براي توقيف، حذف و مهار روزنامه.ها و نشريات به صورتي هماهنگ و در قالب تشكلات مطبوعاتي مختلف ملي و محلي درآمد.
محتواي روزنامه.ها و نشريات گاهي چنان انتقادي وحتي تحريك.آميز بود كه واكنش.هاي گسترده و گوناگون را به دنبال مي.آورد. نخستين واكنش جدي به فعاليت و عملكرد مطبوعات، واكنش سفارتخانه..هاي انگلستان و شوروي بودكه در سالهاي آغازين دهة بيست با آلمان و متحدين در جنگ بودند. سفارت انگلستان توجه اولياي وزارت امور خارجه را به اين موضوع متوجه مي.ساخت كه بعضي از روزنامه.هاي محلي مستقيماً اخبار بي.سيم را دريافت نموده و بدون سانسور در روزنامه.هاي خود درج مي.نمايند. سفارت شوروي هم از محتواي برخي مطبوعات ناراضي بود. مثلاً كاريكاتور روزنامه.اي را اهانت نسبت به استالين مي.دانست.
سفارتخانه.هاي انگلستان و شوروي همواره به بهانة اين كه مطبوعات ايران اسرار جنگي را فاش مي.كنند و مطالب ناروا و توهين.آميزي عليه آنها به چاپ مي.رسانند، نسبت به عملكرد و محتواي مطبوعات معترض و خواهان اعمال نظارت و سانسور جدي بودند.
گذشته از سفارتخانه.ها، دربار و اعضاي خاندان سلطنت هم از مطالب برخي روزنامه.ها و نشريات بسيار ناراضي و خشمگين بودند. محتواي اسناد موجود، مستقيم و يا غير.مستقيم، به اعتراض دربار عليه مطالب مطبوعات و شكايت از مسئولان برخي روزنامه.ها و نشريات مربوط مي.شود. در اين سال.ها مسئولان اجرايي و قضايي همواره درگير پرونده.ها و دعواهايي بودند كه موضوع آنها اهانت به مقام سلطنت و توهين به اعضاي خاندان سلطنت در مطبوعات بود.
دستگاه..هاي مختلف اداري و افراد و سازمان.هاي غير حكومتي نيز گاهي به عملكرد مطبوعات معترض بودند. در مواردي كه مطبوعات عملكرد يا نهاد اداري را زير سئوال مي.بردند يا اطلاعاتي را دربارة دستگاه.هاي حكومتي و مسئولان مختلف فاش مي.كردند، دستگاهها و مقامات مربوطه واكنش نشان داده، از دولت مي.خواستند كه به نحو مقتضي از افشاگري.ها و احياناً شايعه پراكني.هاي روزنامه.ها و نشريات جلوگيري كند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 160]