گزارش خواندنی گردشگر خارجی از میدان توپخانه در 127 سال پیش!!

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

میدان توپخانه (= سپه) یکی از میدان.هایی است که هم در زمان قدیم از اعتبار ویژه ای برخوردار بوده و هم امروزه یکی از میدان.های پُر رفت و آمد و معتبر تهران بحساب می.آید.
این میدان که مرکزی است که در آن خیابان.های امیر کبیر، ناصر خسرو، باب همایون، سپه، فردوسی و لاله زار به یکدیگر می.رسند، در سال۱۲۸۱ ق احداث شد و در ابتدای احداث آن، میرزا قهرمان امین لشگر، وزیر گمرکات ناصر.الدین شاه در ضلع شرقی.اش، عمارت وسیعی با سردری گچ بُری شده و زیبا ساخت که بعد.ها انگلیسی.ها برای ساختن بانک خود درآن محل چهره.ی این عمارت را بکلی تغییر دادند.
ارنست اورسِل که در سال ۱۸۸۲ میلادی (۱۲۱ سال پیش) از ایران دیدار کرده است، در مورد وضع این میدان گزارشی خواندنی دارد که به اختصار نقل می.شود:«تقریبا ًدر مرکز شهر تهران، میدان وسیع مستطیل شکلی وجود دارد که شش خیابان اصلی شهر به آن منتهی می.شود، از این رو این میدان برای کسی که بخواهد به هر سویی برود، نقطه.ی عزیمت بسیار مناسب و سر راستی است. وسط میدان چند درخت تنومند روی حوض بزرگی سایه انداخته و در چهار گوشه.ی این حوض چهارتوپ گذاشته.اند که آنها را شاه عباس از پرتغالی.ها گرفته است. روی دیوار.هایی که دور میدان کشیده شده، نقاشی.هایی با رنگهای سبز و سرخ به چشم می.خورد و با گچ.بُری نیز توده.ی گلوله.های توپ و سربازان مسلح را تجسم داده اند.

چند دروازه به این میدان باز می.شود که مهم.ترین آنها دروازه.ی دولت است. روی این دروازه.ها به عنوان تزئین تصاویری از گل و میوه و نیز سربازان و سوار کاران و حیوانات مختلف، با رنگ.های تند بر زمینه.ی سفید کاشی.هایی نقش شده که گواه بارز افول هنر کاشیکاری ایران است ولی در عین حال منظره ای عجیب وغریب برای این میدان که شلوغ.ترین میدان پایتخت است، بوجود می.آورد. در این میدان پیوسته جمعیت انبوهی دررفت و آمدند. مثلا ًمن اکنون مناظری را که می.بینم می.توانم به اینصورت وصف نمایم:
کاروان.های طویلی مرکب از قاطر.ها و شتر.هایی که از نقاط مختلف آسیا آمده اند و می.خواهند از لابلای این جمعیت برای خود راهی باز کنند؛
مردان لاغر اندامی .را می.بینم سراپا در جامه.های تنگ و کلاه.های پوستی، که پارچه.های ابریشمی .بخارا را برای فروش آورده اند؛
شتر بانان تاتار با پاپاق.های*پشمالوی خنده آور که فرش.های خوی را که در اندرون شاهی مشتری.های پر و پا قرص تری دارد، با خود به اینجا حمل کرده.اند؛

بانوی متشخصی را می.بینم که سوار بر قاطر از کنار من می.گذرد و چنان خود را زیر چادر و رو بنده نهان کرده که از تمام اعضای بدنش چیزی دیده نمی.شود، جز پایی ملوس که از شلوار تنگ ابریشمینی شبیه جوراب بیرون آمده و به نعلین ظریفی از پوست آهو خزیده است. خدمتکارانش پیاده به دنبالش می.دوند اما پوشش آن.ها هم جز این نیست، اصلا ًدر بیرون خانه لباس هر زنی باید همین باشد؛
چند بازرگان را می.بینم با جامه.ی بلند آبی رنگ، شلوار گشاد سبز، نعلین نارنجی، کلاه پوست بخارایی بزرگ و ریش و ناخن.های حنا کرده که راهی بازارند؛

دو کاروان را می.بینم که راه را به دیگران تنگ کرده، یکی عازم مشهد است و دیگری تازه از مکه رسیده، و جماعت را که حاجی حاجی گویان دست.های آفتاب سوخته ی زوُار را غرق بوسه می.کنند؛
در یک گوشه.ی میدان دسته ای از اوباش ژنده.پوش را می.بینم که به همراه لوطی.باشی شیر پیری را می.گردانند و با هوار و فریاد مردم را به دور بساط خود دعوت می.کنند؛
آن طرف.تر هم پسر بچه.های رقاص یهودی را می.بینم که با گیسوهای بلند بافته و با بدن.های نرم و ورزیده، در تلاش معاش می.رقصند و هنر نمایی می.کنند، و هرکس نداند آنان را با دختران به اشتباه می.گیرد؛

شاطر.های شاه - فراشان پیاده - هم سراپا سرخ پوش، با کلاهخود مخصوص مزین به زنگوله و پرطاووس در اطراف میدان گشت می.زنند و در این هنگام ناگهان سر و کله.ی دسته ای از فراشان با چوبدستی.های دراز پیدا می.شود که به میدان می.ریزند و در اندک مدتی آن را از مردم خالی می.کنند. ضربه.های چو بدستی که بی.دریغ حواله.ی سر و شانه.ی مردم می.شود، معنی اش این است که هم اکنون اعلیحضرت اقدس ِظل الله از یکی از قصر.های خارج از شهر خود به کاخ شهری نزول اجلال می.فرمایند.»
خانم «سره نا» که درسال ۱۲۵۶ خورشیدی به تهران آمده درباره ی میدان توپ خانه چنین نوشته است:
«در اطراف این میدان طاق.هایی برای گذاشتن توپ.ها ساخته شده که درهر طاقی یک عراده توپ گذاشته اند. بالای طاقی.ها کیسه.های پارچه ای سفیدی با طرح.های آبی، برای جا دادن ِسایر اسباب و ادوات مورد لزوم توپچی.ها، آویزان است. پشت این طاقی.ها هم برای سربازان اتاقک.هایی ساخته اند. در کنار توپ.ها تعداد زیادی گلوله روی هم چیده شده، که در زمانی که من آنجا بودم به منظور حظّ بصر شاه و مردم پایتخت این گلوله.ها را به رنگ.های مختلف رنگ کرده بودند. این فکر از تراوشات مغز رئیس قور خانه (= اسلحه خانه) بود که می.خواست از آن آهن.های زنگ زده برای تزیین میدان استفاده کند. این گلوله.ها هم از زمان سلطنت محمد شاه به یادگار مانده که صدراعظمش- حاج میرزا آغاسی- کارخانه.ی توپ.ریزی راه انداخته بود. چیدن توپ.ها دور میدان از ابتکارات وزیر جنگ است که می.خواهد با نمایش فرآورده.های قور خانه.ی ایران از نمایندگان کشور.های خارجی مقیم تهران زهرچشم بگیرد. وسط میدان توپخانه حوض بزرگی با لبه.ی سنگی قرار دارد که در واقع محل نظافت توپچی.ها و به عبارت دیگر «بهترین سربازان اعلیحضرت» است. من بارها آنها را دیده ام که دست ِجمعی دور حوض، وسط نهال.هایی که تازه کاشته شده نشسته، لباس.ها را کنده اند و دو انگشتی از آنها شپش می.گیرند و فراش.ها هم با خیال راحت کوزه.ی آب ارباب.هاشان را از همان آب پُر می.کنند!
ادامه دارد...

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 199]