چهار دهه بازیگری علی نصیریان در سینمای ایران؛ فیلم به فیلم

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: چهار دهه بازیگری علی نصیریان در سینمای ایران؛ فیلم به فیلم

گاو(1348)
یك شروع رویایی، در فضای سینمای آن سال.های ایران، برای بازیگری كه دلش نمی.خواست اعتبار خوش تئتارهایش را با سهل.انگاری.های سینمای عامه.پسند ایران تاخت بزند. داریوش مهرجویی بازیگران نمایش تلویزیونی گاو را به سینما آورد و هم خودش جلوه كرد و فضایی ایجاد شد تا بازیگران معتبر دوران طلایی تئاتر ایران پای.شان به سینما باز شود. غیر از علی نصیریان، عزت.الله انتظامی (كه فقط نقش خیلی كوتاهی در واریته بهاری بازی كرده بود)، جعفر والی، پرویز فنی.زاده و جمشید مشایخی (كه هر دو قبل از گاو فقط در خشت و آینه ابراهیم گلستان بازی كرده بودند) و عصمت صفوی (كه در 1330 دو فیلم بازی كرد و 18 سال منتظر ماند) هم با فیلم مهرجویی به سینما معرفی شدند. مش اسلام در گاو نماینده عقل بود و اهل روستا را با درایتش راه می.برد. نصیریان این نقش را درست فهمیده بود و به.خوبی توانست نقطه مقابل شخصیت سودایی و جنون.زده مش حسن (انتظامی) باشد. فصل شلاق.زدن گاو/مش حسن زیر باران، پایانی تأثیرگذار برای فیلم بود؛ پایانی كه بازیگرها در به ثمر نشستنش نقش مهمی داشتند و نگاه.های مات و مبهوت نصیریان (كه بعدها جزو ویژگی.های بازیگری.اش شد) كمك كرد تا سرنوشت تراژیك مش حسن رنگ دیگری پیدا كند.
آقای هالو (1349)
ادامه همكاری با مهرجویی، طبیعی.ترین و درست.ترین تصمیم نصیریان بود. هالو را خودش برای صحنه نوشته بود و به چم و خم شخصیت هالو تسلط داشت. همراه با مهرجویی متن را برای سینما دوباره.نویسی كردند و این.بار، نقطه مقابل شخصیت مش اسلام را در فیلم بازی كرد؛ آقای هالو، شهرستانی ساده.دل و (چه باك) ابله دوست.داشتنی و بامزه.ای از كار درآمد كه هم فروش خوب فیلم را تضمین كرد و هم در دل سینماروها جا باز كرد. بیراه نیست اگر بنویسیم آقای هالو محبوب.ترین و ماندگارترین نقش سینمایی نصیریان است. با آن نگاه.های مبهوت و خیره و لحن و تكیه.كلام.هایی كه تعجبش را از هر چه در پایتخت می.دید نشان می.داد. از اولین تجربه كمدی نصیریان می.شود شم كمیك او را به.خوبی فهمید، گرچه بعدها در كارنامه.اش كم.تر نشانی از كمدی می.بینیم و آقای هالو شاید به همین دلیل در میان فیلم.های نصیریان متمایز و مثال.زدنی مانده است. ستارخان (1351)
روایت علی حاتمی از واقعه قیام تبریز(مثل بقیه روایت.هایش از تاریخ ایران) با كتاب.های تاریخ رسمی ایران فرق.هایی داشت. به همین دلیل، ستارخان و باقرخان و بقیه هم تفاوت.هایی با تصویر قابل تصورشان در ذهن اهل تاریخ پیدا كردند. نصیریان در قالب ستار قره.باغی، عنایت بخشی در نقش باقرخان و عزت.الله انتظامی در نقش حیدر خان عمواوقلی ظاهر شدند، اما فیلم حاتمی ناموفق از كار درآمد؛ چه از جنبه اعتباری برای كارنامه پر جلوه او و چه برای بازیگرانش كه می.توانستند در این نقش.های ویژه عرض اندام كنند. هر چه بود، در آن آشفته بازار سینما در دهه 1350، نقشی بهتر از این نصیب كسی نمی.شد. غیر از ایین، باب همكاری با علی حاتمی باز شد كه بعدها در هزاردستان و كمال.الملك ثمر داد. بازی نصیریان در نقش ستارخان ویژگی قابل اشاره.ای ندارد، گرچه لطمه.ای هم به كار و بار فیلم نزده است. اگر دو فیلم قبلی مبنای ارزش.گذاری باشد، ستارخان نه قدمی رو به جلو است و نه گامی به عقب؛ ایستادن در نقطه.ای كه بودند، برای بازیگران سینمای ایران، همیشه یك جور پیشرفت محسوب می.شود! پستچی (1352)
همكاری مجدد با مهرجویی، هم.بازی.شدن مجدد با انتظامی و نقشی متفاوت از همه تصورات قبلی از علی نصیریان، امتیازهایی است كه این بازیگر قدرش را خوب دانسته است. تقی پستچی هم عقیم است و هم توسری.خور، و اجرای این نقش در حد و اندازه.های سینمای ایران برای هر بازیگری موهبتی است تكرارنشدنی. امروز بدون آن.همه نماد و نشانه و ایما و اشاره.های سیاسی كه به فیلم الصاق شده بود، بعد از این.كه مهرجویی چندتا فیلم خیلی خوب دیگر ساخت و راهش را از این سینمای سمبلیك جدا كرد، موقع تماشای پستچی بیش از هر چیز متوجه اجرای خوب نصیریان می.شویم. نوكر حقیری كه شاه.دانه نشخوار می.كرد و همه چیزش را دو دستی تقدیم ارباب و مسافر فرنگی.اش (با بازی احمدرضا احمدی) كرده بود، حتی زنش را. نصیریان چنان در قالب این نقش فرو رفت كه بیرون آمدنش را دشوار می.كرد، ولی تجربه و انتخاب.های هوشمندانه.اش باعث شد تا ابد هالو یا تقی پستچی نماند. عصیان ابلهانه و حقیرانه.اش در انتهای فیلم، از صحنه.های قابل اشاره كارنامه بازیگری نصیریان است. یك قدم دیگر رو به جلو، در كنار كارگردانی كه تا امروز نصیریان را از هر كسی بهتر هدایت كرده است. مهرگیاه (1354)
بعد از مهرجویی و حاتمی، فریدون گله سومین فیلمساز شاخصی است كه نصیریان جلوی دوربینش رفت. گله كه غیر قابل پیش.بینی بودن فیلم.هایش از او چهره.ای خاص و متفاوت ساخته، بعد از تجربه.های ماندگاری در سینمای خیابانی و فضاهای پایین.شهر با آن لمپن.های درجه یك، سراغ فیلمی فلسفی رفت و ادعا كرد مهر گیاه را متاثر از مولانا و عرفای دیگر ایرانی ساخته است. نصیریان در نقش علی عزت.فخار، گل.فروشی كه ملاقات با زنی اثیری (پوری بنایی) زندگی.اش را دگرگون می.كند و دست آخر به سوی مرگ می.كشاندش، چیز تازه.ای عرضه نكرد و فیلمنامه هم – به رغم ادعاهای فیلمساز – مجالی برای عرضه توانایی.های بازیگران باقی نمی.گذاشت. گله بیش از هر چیز به صورت و نگاه.های بهت.زده و گیج نصیریان احتیاج داشت تا سفر ذهنی شخصیت را در وادی. حیرت به تصویر بكشد. از این نظر، نصیریان انتخابی درست و معقول بود و در قالب فیلم می.نشست. با این.كه مهر گیاه چیزی به اعتبار بازیگری نصیریان اضافه نكرد، اما لطمه.ای هم به آن نزد، كه همین هم خودش غنیمتی است. سرایدار (1355)
خسرو هریتاش فهرست كارگردان.های متفاوتی كه نصیریان را برای نقش اول فیلم.شان برگزیدند، كامل.تر كرد. فیلم نئورالیستی هریتاش حكایت پر درد و رنج رحمان، سرایدار و پیشخدمت مفلوك یك شركت است كه كارش به دوره.گردی می.كشد. نصیریان با تجربه.تر از آن شده بود كه پرسونای خاص تقی پستچی را (با وجود شباهت.های ظاهری.اش با این نقش) دوباره روی پرده تكرار كند. تفاوت.های ظریف اجرای نصیریان از این دو شخصیت، می.تواند یكی از كلیدهای درك توان بازیگری.اش باشد. صحنه حمله.ور شدن رحمان به گاوصندوق شركت (كه فیلمبرداری مخفیانه پسرش از آن و پخش این فیلم از تلویزیون موجب بیكارشدن رحمان می.شود) و صحنه.های دوره.گردی.اش با دوچرخه از نقطه.اوج.های كار بازیگری نصیریان است. سرایدار در زمان خودش به نا حق نادیده گرفته شد و به تبعش كار خوب بازیگرها و شخصیت.پردازی خوب فیلم هم به چشم كسی نیامد. حالا بعد از سه دهه، می.شود با اطمینان از ویژگی.های متمایز فیلم و بازی.های چشم.گیر نصیریان، اسماعیل محمدی، سعید كنگرانی و اسماعیل داورفر نوشت. هیچ كار خوبی برای همیشه مغفول نمی.افتد، ولی انگار سرایدار و بازی نصیریان سال.ها زمان می.خواست تا مقبول بیفتد. دایره مینا (1354/پخش در 1357)
بهترین فیلم قبل از انقلاب داریوش مهرجویی بیش.تر عرصه جولان عزت.الله انتظامی و سعید كنگرانی بود تا نصیریان. نقش كوتاه راننده بیمارستان هم كم بود و هم چندان كاركردی در مسیر روایت فیلم نداشت. نصیریان از دو سه موقعیتی كه در فیلم نصیبش شد، استفاده قابل توجهی كرد و بیش از همه به عنوان یك نقش مكمل واقعی به رشد شخصیت اصلی قصه كمك كرد. نگاه.های مبهوتش این.جا هم به كار آمد تا صحنه آخر فیلم(سر قبر پدر سعید كنگرانی) نقطه پایان مناسبی برای حكایت سیر سقوط اخلاقی پسر باشد. قبول این نقش كوتاه نشان می دهد كه مهرجویی و نصیریان مفهوم كار گروهی و تداوم پویای همكاری بازیگر/كارگردان را می.شناسند. بعد از دو نقش اول ماندگار، نصیریان به حضوری گذرا در فیلمی از مهرجویی بسنده كرد تا در كنار فیلمساز معتبر سینمای ایران بماند و جلو برود. مدرسه.ای كه می.رفتیم (1359)
ناموفق.ترین تجربه سینمایی داریوش مهرجویی، پایان ناكامی بر همكاری او و نصیریان هم هست. فیلم در هیاهوی بود و نبودِ سینما در سال.های ابتدای پیروزی انقلاب ساخته شد و مثل خیلی از دیگر فیلم.های سازنده.اش با تعبیر و تفسیرها و نمادسازی.های آن.چنانی توقیف شد. نصیریان در مدرسه.ای كه می.رفتیم در نقش یك مدیر مدرسه مستبد و بد خلق ظاهر شد كه بچه.های مدرسه را به شورش علیه خودش و نظم زوركی مدرسه وادار می.كند.فیلم چیز خاصی برای گفتن و نوشتن ندارد و نسخه مثله.شده.ای كه از آن (سال.ها بعد از ساخت) پخش شد، ابداً در حد و اندازه.های نام مهرجویی و بازیگران شاخصش نبود. كم.تر كسی نسخه اصلی فیلم را دیده، اما بعید است آن هم چیز دندان.گیری باشد. آن.چه از بازی نصیریان در فیلم باقی مانده، نشان از یك كار حرفه.ای صِرف برای تداوم احتمالی همكاری گروهی دارد. ناكامی.های فیلم دامن.گیر گروه هم می.شود و نصیریان دیگر تا امروز در فیلمی از مهرجویی بازی نكرده است. فصل خون (1360)
جز سومین همكاری با سعید كنگرانی، نكته گفتنی دیگری درباره حضور نصیریان در این فیلم وجود ندارد. یكی از فیلم.های انقلابی آن روزگار با داستان تكراری ظلم ساواك به اهالی فقیر و ماهیگیران زحمتكش شهری در شمال (چیزی شبیه شیلات) برای نصیریان فرصتی باقی نمی.گذارد تا قابلیت.های بازیگری.اش را نمایش دهد. انگیزه.های بازی در این فیلم از چند جنبه قابل بررسی است؛ یكی تداوم حضور در سینما پس از انقلاب، و دیگری نیازهای اقتصادی بازیگران در دوران تعطیلی تئاتر و سینما. هر چه غیر از این، با توجه به گزیده.كاری نصیریان، دلیل و توجیهی برای این حضور فراموش.شده نیست. بند (1360)
حرف خاصی نیست، جز این.كه دلایل حضور در فیلم فصل خون را دوباره برای این فیلم هم تكرار كنیم. آفتاب.نشین.ها (1360)
حضور در سه فیلمِ سال 1360 برای هر بازیگر سینمای ایران ركورد قابل توجهی محسوب می.شود. نصیریان بازیگر قابل اعتماد و احترامی بوده كه توانسته در آن دوران پر التهاب چنین ركوردی به جا بگذارد. فیلم اول مهدی صباغ.زاده براساس اولین فیلمنامه فریدون جیرانی، قصه مكرر ظلم فئودال.های متنفذ رژیم شاهنشاهی به روستائیان است. نصیریان به نقش سید حسینی.نژاد برای شكایت از این ستم راهی پایتخت و دادگاه.ها می.شود و تحقیر و توهین زیادی می.بیند. سید در جریان درگیری با فئودال زورگو مرتكب قتل می.شود و دست آخر به دست ماموران رژیم كشته می.شود. در فضای آن روزگار، با چنین داستان و شخصیت كلیشه.ای و تسلط دوبله بر سینمای ایران، كاری از دست بازیگر ساخته است؟ جایزه (1361)
اولین حضور جدی و قابل تامل نصیریان در سینمای بعد از انقلاب در این كمدی انتقادی علیرضا داود نژاد است. داستان فیلم را ابراهیم مكی نوشته است؛ حكایت یك كارمند ساده آموزش پرورش كه در قرعه.كشی بانك برنده یك هواپیمای دو موتوره می.شود و برای دریافت و نگهداری از آن ناچار است به شرایطی تن بدهد كه زندگی خودش و خانواده.اش را دچار مشكلات اخلاقی می.كند. قطعاً كاراكتر معروف آقای هالو، در این بازی نصیریان بی.تاثیر نبوده و شخصیت احمد مزروقی در جایزه شباهت.هایی به اولین نقش كمیك نصیریان دارد. او در این فیلم با داود رشیدی، از بازیگران هم.دوره.اش در تئاتر، هم.بازی شد و موفقیت فیلم نقش مهمی در تثبیت حضور هر دو بازیگر در سینمای ایران داشت. جایزه آغازی بر یك ذوران اوج و موفقیت دیگر در كارنامه نصیریان است. كمال.الملك (1362)
یك تابلوی دیگر از علی حاتمی فقید كه در آن همه بازیگران نسل طلایی تئاتر دهه 40 و 50 ایران حضور دارند. یك عكس دسته.جمعی دلنشین در فاصله میان وقفه.های سریال عظیم هزاردستان (راه ابریشم) در كنار مشایخی، انتظامی، رشیدی، كشاورز، پورحسینی، فروهر و دیگران. نصیریان در كمال.الملك نقش مظفرالدین.شاه را با لهجه غلیظ آذری كه متعلق به دوبلور است، به خوبی اجرا كرد. بیماری مظفرالدین.شاه و لاقیدی شاه قاجار در رفتار و سكنات نصیریان جلوه قابل توجهی پیدا كرد و چندتا از دیالوگ.های مشهور فیلم (مثل جمله «آدم همه.چیزش باید به همه.چیزش بیاید») با چهره و میمیك او در ذهن.ها ماندگار شد. دومین همكاری نصیریان با حاتمی پس از پروژه ناموفق ستارخان، خاطره خوشی به جا گذاشت كه با سریال هزاردستان تداوم پیدا كرد و متاسفانه دیگر تكرار نشد. كفش.های میرزانوروز (1362)
یك كمدی شیرین دیگر و آخرین نقش طنز نصیریان تا امروز. میرزا نوروز عطار خسیسی كه حاضر نیست كفش.های پر وصله.اش را دور بیندازد، شخصیت محوری فیلمی شد كه در فضای سخت آن سال.ها به.شدت مورد توجه مردم نیازمند به شادی و تفریح قرار گرفت. یكی از مهم.ترین دلایل این توفیق، اجرای دلنشین نصیریان بود كه شخصیت میرزا نوروز را وارد فرهنگ عامه كرد و رقیب تازه.ای برای حاجی جبار معروف شد. كفش.های میرزا نوروز مقبولیت نصیریان را تداوم بخشید و امكان مناسبی برای حضور در نقش.های خوب بعدی.اش شد. جاده.های سرد (1364)
نصیریان با بازی در جاده.های سرد برای اولین بار مزد اعتمادش را به كارگردان.های جوان و تازه.كار می.گیرد. مسعود جعفری جوزانی با ساخت این فیلم به عنوان فیلمسازی قابل اعتماد و خوش.قریحه معرفی شد و نصیریان با ایفای نقش معلم فداكار یك روستا به موفقیت این ساخته جوزانی كمك قابل توجهی كرد. فیلم پروسه تولید دشواری داشت و فیلمبرداری در برف و سرمای زیاد و صحنه.های سخت پناه بردن معلم به گودال و حمله گرگ.های گرسنه حاكی از جسارت نصیریان در انتخاب نقش.های سینمایی است. دوران موفقیت مجدد نصیریان در سینما با جاده.های سرد تداوم پیدا كرد و منقطع نشد تا به دو اوج چشم.گیر رسید. ناخدا خورشید (1365)
اقتباس ازاد ناصر تقوایی از رمان داشتن و نداشتن همینگوی از مهم.ترین و بهترین آثار كلاسیك این سینماست. نصیریان با اتكا به اعتمادی كه حضور تقوایی ایجاد كرده بود، نقش مكمل موثری را قبول كرد كه جلوه.اش كم.تر از نقش اصلی نبود. مستر فرهان (با دوبله متفاوت و خاص ژرژ پطرسی) از شخصیت آشنای نصیریان آشنایی.زدایی كرد و بازی در یك نقش منفی پیچیده هم به كارنامه بازیگری متنوعش اضافه شد. فرهان دلالی است كه برای نجات چند فراری سیاسی به بندر آمده و برای عبور فراری.ها از مرز به ناخدا خورشید و لنجش احتیاج دارد. سكانس.های مذاكره دو نفره ناخدا و مستر فرهان بر سر انجام این كار از بهترین سكانس.های فیلم و ماندگارترین موقعیت.های دو نفره در سینمای ایران است كه بخش مهمی از این توفیق ناشی از اجرای خوب داریوش ارجمند و نصیریان و كار خوب مدیر دوبلاژ فیلم است. تقوایی شیطنت نهفته در چشم.ها و صورت نصیریان را به.خوبی دیده و جسارتش در انتخاب نامتعارف بازیگر و دوبلورش به ثمر نشسته است. شیر سنگی (1365)
دومین همكاری نصیریان با مسعود جعفری جوزانی محصولی بهتر از جاده.های سرد به همراه دارد. بعد از سال.ها، نصیریان و انتظامی بار دیگر مقابل هم جلوی دوربین می.روند تا داستان درگیری دو طایفه ایل بختیاری را به فیلمی تماشایی و سرگرم.كننده تبدیل كنند. نصیریان در نقش آعلی.یار و انتظامی به نقش نامدارخان، دو قطب خیر و شر داستان هستند، ولی به كمك فیلمنامه خوب جوزانی به دام اجرای كلیشه.های فیلم.های روستایی با محوریت ظلم شاه نمی.افتند. یكی از مهم.ترین دلایلش، پرهیز از آن لهجه.های من.درآوردی روستایی است كه سال.ها در سینمای ایران رایج بود ( و هنوز هم كمابیش دیده می.شود.) فصل ماندگار حرف.های دو رییس قبیله در كوه از سكانس.های مشهور و پرطرفدار سینمای ایران است كه اجرای خوب نصیریان و انتظامی و دیالوگ.نویسی جوزانی مهم.ترین دلایل ماندگاری آن است. دزد و نویسنده (1365)
نقش نویسنده تنها و بیمار این فیلم فراموش.شده سینمای ایران، نكته قابل اشاره.ای ندارد، شاید جز این.كه نصیریان با خسرو شكیبایی (كه هنوز به روزهای اوج كارش نرسییده) هم.بازی می.شود. فیلمنامه ضعیف و دوبله، دو دلیل اصلی ناكامی فیلم دزد و نویسنده است. پس از چند فیلم موفق و بازی.های شاخص، نصیریان با حضور در این فیلم چند پله پایین می.اید و این ناكامی، آغازی بر یك دوره ركود و افت چشم.گیر در كارنامه بازیگری اوست. ترنج (1365)
یك نقش روستایی دیگر، با همان مایه.های تكراری قیام علیه ظلم صاحب.كاران زورگو و این بار با محوریت قالی.بافی و طرح داستانی ظاهراً متفاوت كه در اجرا به تجربه ناموفق دیگری برای نصیریان و كارگردان فیلم تبدیل می.شود. سال.های خاكستری (1367)
دومین همكاری با مهدی صباغ.زاده هم چیزی به موقعیت و اعتبار نصیریان اضافه نمی.كند و یك فیلم فراموش.شده دیگر در كارنامه فیلمساز و بازیگرش. نصیریان به نقش كارمند راه.آهن كه به دلیل بچه.دار نشدن دچار دردسرهای مختلف می.شود، حضور قابل.قبولی دارد، ولی فیلم چیزی برای عرضه ندارد. فیلمنامه و ضعف.های اجرایی سال.های خاكستری باعث شده تا كار گروه بازیگرانش هم به چشم كسی نیاید. در دوران افت و ركود كار نصیریان، این فیلم هم به جمع بازی.های ناكام دیگر اضافه می.شود. روز باشكوه (1368)
كمدی شلوغ و پر بازیگر كیانوش عیاری فرصت خوبی است تا نصیریان در میان خیل فیلمنامه.ها و فیلم.های ضعیف آن دوره حضور متفاوتی را مقابل دوربین فیلمساز مستعد سینمای ایران تجربه كند. داستان طنزآمیز روز باشكوه در استانه ورود خانواده سلطنتی به شهری كوچك اتفاق می.افتد. گل.اقا قهرمان دوچرخه سیواری شهر پیش مرد محبوبیت زیادی دارد و فرماندار از او برای استقبالی شایسته كمك می.خواهد. نصیریان در ایفای نقش فرماندار به.ظاهر جدی و رسمی شهر، به ایجاد موقعیت.های خنده.دار داستان كمك می.كند. روز باشكوه با این.كه به قصد كامیابی در گیشه تولید شده، اما به دلیل كیفیت كار عیاری و گزینش درست بازیگرها از تجربه.های قابل توجه سینمای ایران در ساخت فیلم.های سرگرم.كننده استاندارد است. پول خارجی (1368)
نصیریان برای بازی در نقش شخصیت كارمند ساده.ای كه در رویایش می.خواهد مبلغ زیادی ارز را به پول تبدیل كند، گزینه مناسبی است. رخشان بنی.اعتماد هم كارنامه قابل قبولی داشت كه بازیگر را به حضور جلوی دوربینش ترغیب می.كرد. با این حال، پول خارجی ناموفق.ترین فیلم بنی.اعتماد تا آن زمان شد و تلاش.های نصیریان و كشاورز برای حضور قابل.قبول هم به جایی نرسید. كارمندی كه در میان دلال.های دلار فروش دچار دردسرهای زیادی می.شود و كارش به جنون می.كشد، نقش چالش.برانگیزی برای بازیگر است، اما فیلمنامه در جزئیات و شخصیت.پردازی دچار ضعف.هایی است كه باعث می.شود كار بازیگران به نتیجه.ای درخور قابلیت بالقوه نقش و زحمات. آن ها نرسد. از بدشانسی نصیریان یا بنی.اعتماد، همكاری اول این دو سینماگر شاخص ایرانی ناكام می.ماند و دیگر ادامه پیدا نمی.كند. شهر من عشق من (1370)
ضعیف.ترین فیلم كارنامه نصیریان داستانی باسمه.ای درباره عشق به آب و خاك و نوستالژی جنوب است. امروز حتی كم.تر كسی نام فیلم را به خاطر می.آورد و به همین دلیل است كه حرف.زدن و نوشتن درباره نقش و بازیگری نصیریان هم كار بی.خاصیتی خواهد بود. شعله.های خشم (1371)
اولین و آخرین اكشن كارنامه نصیریان هم نكته قابل توجهی ندارد. داستانی در بستر ماجرای مهار چاه.های نفت كویت، شاید در نگاه اول، جذابیت.ها و وسوسه.هایی برای بازیگر ایجاد كند. نتیجه كار نشان می.دهد كه گاهی میان تصور اولیه از نقش و فیلم با چیزی كه روی پرده می.آید، تفاوت از زمین تا آسمان است. بوی پیرهن یوسف (1374)
همكاری با ابراهیم حاتمی.كیا، فیلمساز شاخص نسل جدید، برای هر بازیگری امتیاز است. امتیازی كه نصیریان قدرش را خوب دانسته و با اجرای نقش دایی غفور در بوی پیرهن یوسف، یكی از ماندگارترین نقش.آفرینی.های كارنامه.اش را رقم می.زند. راننده تاكسی پیری كه در انتظار بازگشت فرزند مفقودالاثرش روزشماری می.كند، شخصیت اصلی ملودرام تاثیرگذار دیگری از حاتمی.كیاست. فیلم در پی موفقیت از كرخه تا راین و با موضوع آزادگان ساخته شد و نصیریان در مقابل نیكی كریمی به عنوان ستاره جوان و مشهور سینمای ایران تجربه تازه.ای را با موفقیت به سرانجام رساند. حس انتظار و اعتقاد به معجزه در اجرای نصیریان جلوه قابل قبولی پیدا می.كند. فصل درددل با پسر بر سر مزارش و سكانس.های پایانی كه به دیدار فرزندش می.شتابد، از سكانس.های تاثیرگذار فیلم حاتمی.كیاست. برج مینو (1374)
نقش اصلی بوی پیرهن یوسف آن.قدر موفق بود كه نصیریان راضی شود در یك صحنه كوتاه فیلم بعدی حاتمی.كیا مقابل دوربین برود. در یك صحنه از برج مینو، زن و شوهر در راه سفر به مكانیك پیر و ساكتی برمی.خورند كه اتومبیل.شان را تعمیر می.كند و با نگاهش دور شدن آن.ها را زیر نظر می.گیرد. نصیریان این نقش خیلی كوتاه را بازی كرد تا به تعبیری به این شخصیت فرعی جلوه.ای خاص و پر رمز و راز ببخشد؛ جوری كه انگار اوست كه مسیر این سفر ذهنی/عینی زوج جوان را تعیین می.كند. كمیته مجازات (1377)
یكی از دو نسخه سینمایی سریال عظیم و ماندگار هزار دستان، روایت سال.های جوانی رضا خوشنویس است. زمانی كه تفنگچی چیره.دست اما لاقیدی بود و بر اثر ملاقات با ابوالفتح صحاف به انجمن مجازات پیوست و در ترور چند رجل سیاسی شركت كرد. نصیریان نقش ابولفتح را با اجرای با طمانینه این نقش ساكت اما موثر (و به كمك دوبله شنیدنی ناصر طهماسب و لهجه آذری او) به یكی از شخصیت.های دوست.داشتنی و تاثیرگذار سریال (و نسخه سینمایی.اش) تبدیل كرد. هزاردستان به تعبیری یادگاری از یك عمر بازیگری در تاریخ سینمای ایران است و حیف بود كه نصیریان به عنوان یكی از نامدارترینِ آن.ها در این عكس یادگاری باشكوه غایب باشد. علی حاتمی هم نقشی متناسب قابلیت.های فیزیكی و توانایی.های نصیریان برایش كنار گذاشت و او را در این عكس پر جمعیت، در ردیف.های جلو نشاند. قطعاً علی نصیریان استحقاق این صدرنشینی را دارد. زندانی 707 (1380)
نصیریان پس از چند سال دوری از سینما، در اكشن ضعیف و فراموش.شده دیگری با موضوع هواپیماربایی و دخالت اسراییل بازی می.كند. طبعاً چند سال دوری از سینما و بازیگری، توضیحی برای این بازگشت ناامیدكننده است. نقشی كه به نصیریان سپرده شده، جایی برای كار ندارد و طبیعی است كه بازیگر هم نمی.تواند فراتر از كلیت فیلمنامه و فیلم حركت كند. آغازی ضعیف برای ورود نصیریان به دهه چهارم بازیگری. دیوانه.ای از قفس پرید (1381)
فیلمنامه.ای به.شدت گنگ و داستانی پر پیچ و خم، پر از دسیسه و نیرنگ و شخصیت.های عجیب با دیالوگ.های عجیب، حتی به كمك اجرای خوب سیاهه طولانی بازیگران شاخص سینمای ایران مانند پرویز پرستویی، عزت.الله انتظامی، علی نصیریان و نیكی كریمی هم نمی.تواند كسی را مجاب كند و تماشاگران عام و خاص را گیج و حیران به جا می.گذارد. نصیریان در این فیلم در قالب شخصیت فراست، مراد زاهد مسلك گذشته و رانت.خوار و مفسد امروز، فرصت بالقوه خوبی برای جلوه.گری پیدا می.كند و تا جایی كه امكانش هست، می.كوشد نقش را باورپذیر كند. منتها سد بزرگی مانند فیلمنامه در مقابل تك تك بازیگران قرار دارد كه نمی.گذارد این زحمت.ها حاصل نظرگیری پیدا كند. مایه عشق پیر به دختر جوان و همسر سابق مرید قبلی.اش با بازی نصیریان به یكی از معدود نكات قابل اشاره فیلم تبدیل می.شود؛ فیلمی كه امیدهای زیادی به موفقیت مادی و معنوی.اش می.رفت و فهرست بازیگران گزیده.كارش نشان می.دهد كه چه. حسرت.هایی كه برانگیخته است. شاه خاموش (1382)
نصیریان نقش صدراعظم دربار قاجار (مستوفی.الممالك) را در داستان عشق احمدشاه قاجار به دختری فرنگی بازی كرد؛ نقشی كه بازگشت نصیریان به فضای قجری پس از مظفرالدین.شاه فیلم كمال.الملك بود. همایون شهنوار به پشتوانه سریال موفق دلیران تنگستان توانست دوباره تلویزیون را برای تولید سریال و فیلم سینمایی براساس زندگی احمدشاه مجاب كند. محصول نهایی اما چیز نظرگیری از آب در نیامد و ستاره.های معروفی مثل محمدرضا فروتن و مهتاب كرامتی هم نتوانستند موفقیت فیلم را تضمین كنند. نصیریان كوشش كرده تا نقش را متفاوت از توقع تماشاگران آشنا به حكایت.های تاریخی بازی كند، ولی فیلمنامه و اجرای فیلم مجال قدرت.نمایی را از او گرفته است. میان تجربه.های تاریخی نصیریان، شاه خاموش در مرتبه پایینی قرار می.گیرد و چیزی به اعتبار كارنامه این بازیگر اضافه نمی.كند. جزیره آهنی (1383)
اولین فیلم جشنواره.ای كارنامه نصیریان. قاعده بر این است كه فیلم.هایی با حال و هوای جزیره آهنی و با مخاطب بین.المللی، از نابازیگرها استفاده كنند، اما كارگردان جوان فیلم ترجیح داده برای اجرای نقش دشوار همه.كاره مرموز اهالی یك كشتی متروك از تجربه و اعتبار نصیریان در كنار نابازیگران فیلم استفاده كند. حاصل كار متأسفانه به سرنوشت اغلب فیلم.های جشنواره.ای ایرانی دچار شد و اكران عمومی نداشت. به همین دلیل هم كار خوب و بازی قابل.توجه نصیریان در نقشی متفاوت و تجربه.گرایی او در این سن و سال نتوانست بازتابی درخور این تلاش پیدا كند. تا پیش از نمایش عمومی احتمالی (اما ظاهراً ناممكن فیلم) تنها می.شود از جسارت و قدرت ریسك نصیریان در قبول نقشی دشوار و حضور در نقش مقابل نابازیگران و آماتورها تقدیر كرد. جزیره آهنی به تنوع قابل توجه فهرست فیلم.ها و نقش.های این بازیگر هم كمك كرده و دیده.نشدن حاصل كار حتماً برایش حسرت.برانگیز است.منبع : سینمای ما

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 365]