بناهاي چغازنبيل

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ورودي شاهي:
اين ورودي مجلل كه در ديوار حصار خارجي شهر در ضلع جنوب شرقي نزديك به كاخ شماره 3 باز شده بود از 3 قسمت تشكيل مي گرديد.
الف: دروازه بزرگ:
اسم اين مجموعه از آجرهاي كتيبه داري ناشي مي شوند كه هنگام آزادسازي اين مجموعه پيدا شدند. دروازه بزرگ به عرض 90/4 متر به دو عدد برج تكيه داشت كه از طرف خارج خارج 10 متر و از طرف داخل يعني طرف خياط 50/4 متر پيش آمدگي داشتند. دروازه شاهي بزرگترين و عريض ترين دروازه اي بود كه در ديوا حصارهاي اطراف زيگورات تعبيه شده است در اينجا كلون هاي سنگي مشابهي بسته مي شده كه توسط بست هاي فلزي به در چوبي مستقل بوده اند. در درون اين دروازه 2 عدد تنگ سفالي پيدا شده كه حال و شكل آنها متاخرتر بوده و مي توانسته به زمان فتح شهر توسعه آشوريها بوده باشد.

ب – حياط بزرگ:
زواياي اين حياط به طول و عرض 64 در 30/62 متر مي باشند. كه اين زوايا به طرف جهات اربعه مي باشد و طول ان جهت جنوبي به شمالي و شمالي – غربي را نشان مي دهد. پيادروئي از آجر شكسته به عرض 70/2 در حاشيه دروني آن وجود داشت. در ضلع جنوب غربي و در تمام طول حياط 2 رديف از اتاق ها ديده مي شد كه بين آنها و ديوار حصار بن بستي به عرض 80/3 وجود داشت كه آبهاي حياط از آنجا جاري مي شدند. ديوارهاي اين 2 رديف اتاق ها 10/2 ضخامت و عرض هر يك از اين اتاق ها 15/3 متر بود. در 50/6 متري ضلع باريك بنا در طول حصار تنبوشه اي سفالين به قطر 15 سانتيمتر از زير ديوار مياني مي گذشت و آب اتاق دروني را به طرف اتاق بيروني هدايت مي كرد. كانال كوچكي از اتاق رديف خارجي عبور مي كرد و پس از گذشتن از زير ديوار در درون تنبوشه اي ديگر اب را به بيرون بعضي جنوب غربي مي ريخت. روي ضلع شمال شرقي حياط فقط يك رديف اتاق وجود داشت. عرض اين اتاق ها 80/3 متر بوده و ضخامت ديوارها در طرف حياط 10/2 و در طرف خارجي 50/1 متر بوده است.
ج – دروازه شاه:
دروازه شاه كه مقابل دروازه بزرگ قرار داشت، فقط يك درگاهي داشت كه با دو لنگه در بسته مي شد. كف اين دروازه با خشت خام فرش شده بود و روي آنرا با سنگفرشي تخت پوشانده بودند در اينجا پلكاني به عرض 70 سانتيمتر امكان دسترسي به پشت بام را فراهم مي كرد. گذرگاهي به عرض 4 متر ارتباط بين اين حياط و اين دو ااق به طول 30/19 متر و عرض 15/3 متر را تأمين مي كردند. در جريان آزاد سازي ورودي شاهي و در سه محل ختلف خمره هايي پيدا شدند كه در وجه خارجي ديوار كار گذاشته شده بودند. اين خمره ها بقاياي اطفال سن پايين را در برداشته كه آنجا هم آهكي شده بودند.

كاخ آرامگاه ها:
در ضلع جنوب شرقي دور اونتاش و در نزديكي حصار سوم، مجموعه بناهايي بدست آمد كه بر اساس يافته هاي باستان شناس اين منطقه به محوطه شاهي شهرت يافته است. كاخ آرامگاه ها در اين محوطه قرار دارد. اين نام را به دليل وجود پنج مقبره زير زميني سرداب مانند در در اين كاخ، بر آن گذاشته اند. اين مقابر آرامگاه ها و مقابر پادشاهان و شاهزادگان عيلامي است. در حين حفاري لايه اي از چوب و پودر شن در ان بدست آمد كه احتمال را به وجود مي اورد كه در زمان گذشته از اين مواد به عنوان يك سقف چوبي استفاده مي گرداند. علاوه بر اين اثار تزئينات شيشه اي و گل ميخ هاي لعابدار در كاخ بدست آمده است.
نيايشگاه نوسوكو:
در 180 متري جنوب كاخ زيرزمين در محله سكونتي شاهي بازمانده هاي يك بناي شگفت انگيز به شكل t برگشته ديده مي شود. اين كاخ كه زواياي آن بطرف جهات اربعه و بطور حلولي در جهت شمال شرقي و جنوب غربي قرار دارد. اين بنا داراي 47 متر طول و در وسيعترين قسمت عرضي خود 50/29 متر عرض دارد ورودي آن به عرض 15/5 متر در ضلع شمال شرقي قرار داش و به دالان بزرگي باز مي شده كه خط افقي t برگشته را تشكيل مي داده است. اين دالان به طول 22 متر و عرض 50/6 توسط دري كه رو در روي نيايشگاه قرار داشت و هم عرض نيز بود به تالار بزرگ مستطيل شكلي باز مي شد كه كالبد طولي نيايشگاه را تشكيل مي داد.تاسیسات اب رسانی

تاسیسات آبرسانی
چسبيده به حصار خارجي رو به جبهه شمال غربي زيگورات، تاسيساتي متشكل از يك مخزن در خارج ديوار و يك حوض واقع در درون حصار وجود داشته و شبكه ارتباطي آنها يك سيستم متشكل از نهرهاي كوچك بوده است آب ذخيره شده در مخزن از طريق همين سيستم وارد حوض كوچك مي شده و ساكنان دور اونتاش آب مصرفي خود را از اين خوض بيرون مي كشيدند.
مخزن آب داراي 70/10 متر طول 25/7 متر عرض و 35/4 متر عمق دارد. لذا ظرفيت آن در حدود 350 متر مكعب بوده است. كف آن با آجرهاي سالم فرش شده بود. اين آجرها با ملات گچ به هم پيوند داده مي شد كه استحكام ويژه اي داشت. دو ديوار جانبي آن با آجر و گچ ساخته شده بود. اين ديوارها منتهي به ديوار انتهائي مخزن مي شدند كه از حجم طبيعي خاك آن را به وجود مي اوردند. چهارمين ديواره مخزن كه در طرف ديوار شهر قرار داشت. با. آجرهاي سالم و گچ ساخته شده است.
مصالح چغازنبیل :

در ساخت اين شهرك مطابق معماري عيلاميان از خشت استفاده و از آجر نيز به عنوا روكشي براي سطح خشتي استفاده شده است. آجر لعابدار و ميله هاي شيشه اي از ديگر عناصر به كار رفته در اين شهرك است. فلزاتي مثل طلا و مفرغ و قير بعنوان ماده كلاف كشي مورد استفاده بوده است.
زيگورات عملاً با 3 نوع خشت ساخته شده است.

1- خشت خام 2- خشت پخته (آجر) 3- خشت نوع سوم كه عبارت است از خشتهاي خاصي كه با خشت پخته كوبيده يا شكسته مخلوط شده است كه همين امر موجب شده تا مقاومت اين نوع خشت پيش از خشتي باشد كه فقط از گل خام درست شده و در زير آفتاب خشك شده است.

ناودانهاي زيگورات:

به دليل قرارگيري اين شهرك و اين محوطه مقدس در منطقه بارش بارانماي فصلي شديد، ناودانهايي در زيگورات براي در امان ماندن اين بنا ساخته شده است. در هر ضلع در طبقه اول 5 ناودان وجود دارد. در طبقه دوم – سوم – چهارم در هر طبقه 8 ناودان وجود دارد و در تمام ساختمان يك زيگورات 44 ناودان وجود دارد. انتهاي اين ناودانها را به صورت پله پله مي ساختند تا امكان فرسايش آجرها در اثر سقوط و ريزش عمودي آب را بگيرد

اتاق هاي زيگورات:
اتاقها در زبيگورات به دو دسته پلكان دار و بدون پلكان تقسيم مي شوند. 2 مورد مصرف جداگانه را مي توان براي اتاق هاي پلكان دار و بدون پلكان در نظر گرفت. در مورد اتاقهاي پلكان دار با توجه به اشيائي كه در آنجا بدست آمده است مي توان آنها را يك نوع انبار به حساب آورد كه اغلب هواياي متعلق به خدايان بودند در آنها نگهداري مي شده است. چنانكه از يكي از اين اتاق ها 223 گل ميخ و ميخ از جنس سفال لعابدار با فشانه ها و فقوش گوناگون بدست امده كه بعضي از انها مزين به مهرهاي شيشه اي بوده و بعضي نيز نا پادشاه سازنده بنا را بر خود داشته است. در مورد اتاق هاي بدون پلكان وضع به گونه اي ديگر است.اولا مي توان اين گونه تصور كرد كه چون از اين اتاق ها اشيايي بدست نيامده مسلما به عنوان انبار كاربردي نداشتند و شايد اين مكانها محلي براي نگهداري اجساد بزرگان و شاهان باشد.
نوع ساختار زيگورات:
برج مطبق بر خلاف آنچه همه مي انديشند بر مبناي يك نقشه افقي و با گذاشتن سطوح بر روي يكديگر ساخته نشده است، بلكه اين برج بر اساس نقشه عمودي بنا شده است. يعني اين كه هر يك از طبقات آن مستقلاً از روي خاك بكر شروع شده و بالا امده است. در واقع همه این طبقات یکی بس از دیگری در درون یکدیگر قرار گرفته اند..
دو ويژگي مهم بناي زيگورات:

1- بر روي آجرهاي نما خطوطي به شكل خط ميخي كه همان خط عيلامي است حك شده است كه اكثر آنها داراي يك نوشته درباره اينشوشيناك است.

2- قديمي ترين طلاق قوسي شكل ايران در يك بنا را مي توان در زيگورات چغازنبيل و در سقف پله هاي آن مشاهده كرد. شكل اين طلاق ها بدون و مانند قسمتي از كمان دايره است كه به آن «طلاق گهواره اي» مي گويند.
موقعيت بين النهرين
بين النهرين يا ميان رودان بعنوان قسمتي از خاور نزديك، منطقه اي است كه قسمتهاي شرقي و جنوبي هلال حاصلخيز را در برگرفته و دو رود دجله و فرات كه از كوههاي كشور ارمنستان سرچشمه مي گيرند در غرب و شرق آن جريان دارند. بين النهرين از شرق به زاگرس و فلات ايران، از شمال به سرزمين كوهستاني آسياي صغير، از مغرب به صحراي شام در سوريه و از جنوب خليج فارس محدود شده و روي هم رفته محدوده آن با كشور عراق كنوني مطابقت دارد. اين ناحيه به دو قسمت بين النهرين شمالي نواحي كوهستاني و سردسير كه قسمتي از كوههاي زاگرس در در كردستان عراق را نيز شامل مي شود و بين النهزژرين جنوبي (جلگه ها و سرزمينهاي پست جنوبي و حاشيه خليج فارس) تقسيم مي شود.

فرهنگهاي بين النهرين: (پيش از تاريخ و دوره تاريخي)
قديمي ترين فرهنگ كه اثار انساني در آن پيدا شده، فرهنگ
1- پالئوليتيك مياني است (100000-40000)
2- پالئوايتيك جديد
3- ميان سنگي
4- نوسنگي بين النهرين كه آثار آن از مناطقي جارمو - شمشارا – پاگلارا – بدست آمده است
5- دوران استقرار در دهكده ها كه. آثار آن از جارمو - شمشارا – حسونا – حلف – عبيد بدست آمده است.
6- دوره اوروك: مربوط به 3500 تا 3100 ق.م است
7- دوره جمدت نصر ⃪ (3100-2900 ق.م)
8- دوره سلسله ها ⃪ كه همزمان با تمدن سومر است
9- دوره اكد 10- آشور
زيگورات هاي بين النهرين:
سومري ها را نخستين سازنده زيگورات مي دانند. اين زيگورات ها را در ابتدا به صورت سكويي در كنار معبدي كه براي خداي حامي شهر بنا مي كردند مي ساختند. سابقه ساختن سكو براي برپايي معبد بر روي آن به دوران عبيد، حدود بين 4000 تا 3200 قبل از ميلاد برمي گردد. يكي از كمترين معابد بين النهرين كه بر روي مسكو بنا شده است معبدي است كه بقاياي آن از طبقه هفتم اريدو، ابوثمرين، مشخص شده است. سومري ها از دوران هاي بسيار قديم علاقه زيادي به ساختن معابد مرتفع داشتند. آنها در دوران عبيد در شهر را ديده و معبد هفتم را بر بالاي سكويي كوتاه بنا كردند كه دسترسي به آن تنها به كمك چند پله ميسر بود. در اوروك (نيمه نخست دوران آغاز نگارش) معبد سفيد را در شهر اوروك بر فراز سكوي طبيعي بسيار مرتفعي به بلندي دوازده متر و در نيمه دوم دوران آغاز نگارش (دوره جمدت نصر) معبد منفوش را در تل عوقير و معابد چهارم و پنج سين را در خناجر بر بالاي سكوهاي ساده اي بر پا داشتند.
زيگورات آنو
معبد انو از لحاظ نقشه در واقع تكرار معبد هفتم اريدو و بخش شمال غربي معبد c در محوطه مقدس اِ اَنَّ در اوروك است نقشه بنا شكل راست گوشۀ ساده اي دارد كه پشتبندهاي منظم تزييني به نماي خارجي آن جلوۀ بسيار زيبايي مي دهد از اين پشتبندها در تزيين ديوارهاي داخلي معبد نيز استفاده شده است. تفاوت اصلي ميان اين معبد و معابد ديگر در ارتفاع مصطبه آن است. ارتفاع آن از زمينها اطراف به حدود سيزده متر مي رسد به دليل اين ارتفاع زياد، حفاران اوروك سكوي معبد مرتفع آنو را زيگورات ناميده اند. دسترسي به بالاي سكوار طريق يك رشته پله در سمت شمال شرقي ميسر بود. بر اين سكوي بي حفاظ معبد كوچكي بود كه ديوارهاي آن را با ماده گچي يا آهكي سفيد كرده بودند و به همين دليل آن را در «معبد سفيد» هم مي نامند. در معبد در ديوار جنوب غربي باز مي شد، و رودي به آن كمك يك تك پله امكانپذير بود. پس از گذشتن از يك هشتي كوچك، نيايشگر خود را درون شبستان معبد مي يافت. اين هشتي كوچك يكي از چندين اتاق به نسبت كوچك ديگري بود كه در دو سوي دو ضلع طويل قرار گرفته و در همه آنها به شبستان بزرگ راستگوشه باز مي شد. در يك گوشۀ تالار بزرگ شبستان يك سكوي قربانگاه به بلندي 30/1 متر قرار داشت و راه يابي به بالاي آن به كمك چند پله باريك امكانپذير بود. در برابر قربانگاه و به فاصله اندكي به طرف مركز صحن يك ميز هداياي آجري برپا شده بود.

زيگورات اور
زيگوراتي كه در دوره سلسله اور سوم ساخته شده بود، يگوراتي بود كه توسط اورنمو براي خداي ماه، ننّ، در شهر باستاني اور ساخته شده بود. اورنمو موسس سلسله سوم اور است كه ان را در سال 2112 ق.م تأسيس كرده و اين سلسله تا سال 2025 ق.م در جنوب بين النهرين به پايتختي شهر اور حكومت را در دست داشت. زيگورات اور يكي از سالمترين زيگوراتها در بين النهرين است. دليل اين سالم ماندن لايه ضخيم آجرهايي است كه نماي اين بناي عظيم خشتي را پوشانيده است. چهار گوشه زيگورات رو به چهار جهت اصلي است و سطح بدنۀ آن با پشتبندهاي منظم تزيين شده است. از ارتفاع اين زيگورات به ابعاد 43×5/62 متر هنوز تمامي سكوي اول و بخش عمدۀ سكوي دوم پا برجاست و پي ان به صورت سكوي عظيمي از آجر ساخته شده است. نماي آجري در سكوي اول 5/2 متر و در سكوي دوم 5/1 متر ضخامت دارد. در جبهه شمال شرقي سه رشته پله دسترسي به بالاي زيگورات را ميسر مي سازد. دو رشته از اين پله ها چسبيده به بدنه سكوي اول است و از دو سو به سمت بالا هدايت مي شود، و رشته سوم عمود بر بدنه زيگورات ساخته شده است. اين هر سه رشته در ارتفاع همسطح با سكوي اول از سه سمت به فضاي سر پوشيدۀ كوچكی مي رسد كه در واقع دروازه ورود به طبقات بالاي زيگورات بوده است. از اين نقطه بي بعد راهيابي به طبقات بعدي تنها با يك رشته پله امكان پذير بوده و در واقع ادامه رشته پلكان عمود بر زيگورات است. اگر چه بخشي از ارتفاع سكوي دوم از ميان رفته است. اما محاسبه شيب پله نشان مي دهد كه در ارتفاع حدود پنج متري از سكوي اول به بالاي آن مي رسيده است.
زيگورات تل ريماح: متعلق به بابل قديم
اين مجموعه مذهبي در زماني كه گرن بخشي از قلمرو پادشاهي آشور بود، در حدود 1800 ق.م به فرمان شمسي – ادد اول بر پا گرديد. نقشه معبد به طور كامل بابلي است و حتي جزئيات معماري حضور معماران بابلي را در ساختن آن القا مي كند. شكل شبستان مانند معبد دوران سلسله اور «عرضي» و دسترسي به آن مستقيم است. در گاهي پيكرۀ خدا در مركز ديوار طويل روبروي در ورودي به شبستان قرار دارد. شبستان در هر سوي خود به دو اتاق چهار گوشۀ هم اندازه كاملاً قرينه باز مي شود، و پيش شبستان عرضي بسيار وسيعي در برابر آن قرار گرفته است حياط چهار گوشه در دو سوي شمال و جنوب با دو رديف و در سمت شرق با يك رديف اتاق در ميان گرفته شده است. ورود به معبد از سه سمت شمال و جنوب و شرق ميسر است و در هر سه جبهه درها درست در مركز ديوار قرار گرفته اند. در شرقي راه ورود اصلي به معبد را تشكيل مي دهد، زيرا با برج هاي تزييني توام در ميان گرفته شده است. بزرگترين ويژگي اين معبده وضعيت سلامت آن است، به طوري كه هفت متر از ارتفاع ديوارهاي آن هنوز پا بر جاست. اندازه گيري بقاياي پله هايي كه دست رسي به پشت بام را ميسري ساخت، نشان مي دهد كه ارتفاع ديوار معبد در اصل يازده متر بوده است. اما خارق العاده ترين ويژگي معبد ريماح تزيين ديوارهاي حياط و نماي بيروني معبد و زيگورات را با بيش از 270 نيم ستون است كه تعداد پنجاه عدد از انها را طراحهاي استادانه مارپيچ و دو نوع تنه نخل خرما تشكيل مي دهد.
تمامي اين مجموعه خوش ساخت و تزيينات نماي آن از خشت ساخته شده بوده است. اتاقها همگي با طلاقهاي ضربي شعاعي پوشيده شده بودند. حتي پلكان يادماني كه از سطح زمين به بالاي بنا ي رفته بر سه طلاق با ارتفاع فزانيده ساخته شده بودند.
در ساخت زيگورات تل ريماح از شيوه خاصي استفاده كرده اند. اين بنا همچون زيگوراتي دوران اور – نمو يكپارچه نبود. به استثناي جبهه شرقي كه به معبد متصل است، دور تا دور زيگورات ، به فاصله حدود 90 سانتي متر از بدنه اصلي، ديواري به ضخامت 5/2 متر كشيده شده است. در بخش غربي، اين فضا از طول به قطعات كوچكتري به طول تقريبي 20/3 متر تقسيم شده است. بي ترتيد هيچ يك از اين فضاها اتاق نبوده اند، زيرا هم پيش از حد باريك اند و هم هيچ ورودي براي آنجا در نظر گرفته نشده است. از انجا از آنجا كه تمام زيگورات مانند معبد از خشت ساخته شده است، مي توان اين فضا را تمهيداتي براي كاستن از رطوبت ايجاد شده و در درون بناي غول آساي زيگورات و جلوگيري از نفوذ آن به قسمتهاي سطحي دانست.

زيگورات دور شاروكين : (خورس آباد) متعلق به آشور جديد:
زيگوراتي كه در پاتخت آشور در دورشاروكين بنا شده بود اولين زيگوراتي بود كه توسط باستان شناسان شناسايي گرديد. سارگون دوم پادشاه آشور در حدود 2700 سال پيش (705-722 ق.م) اين زيگورات را بنا كرد. چهار طبقه از اين زيگورات پا بر جا است كه ارتفاع هر يك از انها 1/6 متر مي رسد.نما زيگورات را با پشتبندها و فرو رفتگيها تزيين و سطح بيروني طبقات را از پايين به بالا به ترتيب به رنگهاي سفيد، سياه، قرمز و سفيد رنگ اميزي كرده بودند. به احتمال زياد رنگ طبقه چهارم در اصل آبي بوده، اما گذشت زمان آن را به رنگ سفيد تغيير داده است. تفاوت مهم اين زيگورات با بناهاي مشابه كه پيش از آن در بين النهرين بر پا شده بودند. ، در نحوه دست يابي به طبقات بالاي آن بود. رشته پلكاني كه طبقات گوناگون اين زيگورات را به هم ارتباط مي داد به صورت مارپيچ گرداگرد بنا مي گرديد. پهناي راه پله در حدود 80/1 متر بود و لبه بيروني آن تزيين كنگره اي داشت.از ديگر زيگوراتهاي مهمي كه در بين النهرين ساخته شدند مي توان از زيگورات عقر قوت نام بركه از دوران كاسي ها باقي مانده است و حدود 75 متر بلندي دارد و هنوز به خوبي حفظ شده است.

همچنين زيگوراتي كه توكولتي – نينوزتاي اول، بزرگترين پادشاه آشور مياني قرن سيزدهم قبل از ميلاد در شهري كه در سه كيلومتري شمال.آشور احداث كرد و آنرا كار - توكولتن - نينورتا ناميد بنا كرده بود و زيگورات چهار گوشي كه طول هر ضلع آن 51 متر است و ان را شلمانزر اول (1245-1274 ق م) در نمرود بنا كرده است.
نتیجه
زیگوراتها ساختمانها و معابد پلکانی شکل هستند که مانند هرم ،هر طبقه بالایی نسبت به طبقه پایینی مساحت کمتری دارد. بر روی وجوه این هرمهای بزرگ پله هایی برای رسیدن به اخرین طبقه وجود دارد .معمولا این معابد در میان سایر معابد وساختمان های مقدس دیگر ساخته میشود و یک مجموعه به هم پیوسته را تشکیل میدهند. رایجترین تصور در مورد زیگورات ان است که این معابد در حقیقت پلکان بزرگی برای رسیدن به خدا یا خدایان مورد پرستش ان شهر بوده است. در حدود 30 زیگورات در منطقه بین النهرین و ایران شناسایی شده است. زیگورات چغا زنبیل در قرن 13 قبل از میلاد بدست شاه عیلام اونتاش گال بنا شده است چغازنبیل وسعتی بالغ بر چهار کیلومتر مربع داشت ودر 42 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده است بلندی اغازین ان 52 متر و 5 طبقه بود و امروز ارتفاع ان 25 متر ودو طبقه ونیم ان باقی مانده است. چغازنبیل دارای سه حصار است و در داخل حصار ها معابد وکاخ ها و بناهای دیگر قرار دارد. در ساخت چغازنبیل مطابق معماری عیلامی از خشت استفاده و از اجر نیز به عنوان روکش برای سطح خشتی استفاده شده است از اجر لعابدار ومیله های شیشه ای نیز استفاده شده است. زیگورات چغازنبیل بر خلاف زیگوراتهای بین النهرین که هر طبقه را روی طبقه قبلی می ساختند ، بر اساس یک نقشه عمودی بنا شده است یعنی اینکه هر یک از طبقات ان مستقیما از روی خاک بکر شروع و بالا امده است. عیلامیان به عنوان یک اصل هیچگاه از طریق یک مسیر مستقیم وارد معبد خود نمی شدند و مسیر ورودی را به گونه ای طراحی میکردند که برای وارد شدن به معبد افراد ملزم به دور زدن کامل ان باشند برای نمونه هیچ یک از هفت دروازه چغازنبیل و هیچ یک از مسیر ها مستقیما به طرف معابد زیگورات نمی رود چرا که این امر توهین به این معابد تلقی میشود. زیگورات چغازنبیل بر اساس توصیف و تفسیری که شد با زیگوراتهای مقدس بابلی و اشوری تفاوت عمیقی ندارد هدف و مفهوم این بنا های مذهبی با پاره ای تخییرات و اختلافات یکی است .
__________________

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 2846]