بخش دوم و پايانيبررسي نظر اسلام در مورد غنا و موسيقي

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: بخش دوم و پايانيبررسي نظر اسلام در مورد غنا و موسيقي
گروه خبرنگاران افتخاري / محسن معمولي: موسيقي حلال، آن است كه با مجالس لهو و لعب تناسب ندارد و به عكس آن، موسيقي حرام به موسيقي‌اي گفته مي‌شود كه با مجالس لهو و لعب هماهنگي دارد.
تاكنون قسمت اول از اين مقاله را مطالعه‌ كرديد، در بخش اول نويسنده با بررسي معاني غنا و مسيقي بيان كرد آن‌چه از موسيقي در شرع مقدس اسلام حرام شده است، قسمتي از نوع دوم موسيقي (مطربي و لهوي و غنا) است كه حرمت اين نوع موسيقي نه ساخته فكر متحجران عرب، بلكه طبق آيات و سنت پيامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) است. اكنون قسمت دوم اين مقاله از نظرتان مي‌گذرد.
قسمت قبلي اين مقاله را اين‌جا بخوانيد!

علاوه بر همه اين مطالب دانشمندان غربي خود معترفند كه موسيقي مبتذل و شهواني و پوچ انسان را از واقعيت‌هاي زندگي جدا مي‌كند و انسان را در سراشيبي حقيقي قرار مي‌دهد. «آرتور شوپنهاور» آلماني مي‌گويد: عيبي كه موسيقي مبتذل و موسيقي بد و ناهنجار دارد اين است كه ما به طور كامل از واقعيات بركنار مي‌كند.

«ويليام جيمز» در مورد مضرات موسيقي مبتذل مي‌گويد: ممكن است خداوند از گناهان ما بگذرد، ولي ضعف اعصاب دست از سرما بر نمي‌دارد. (11) مراجع بزرگ تقليد نيز در اين عصر موسيقي مبتذل و مطرب را حرام مي‌دانند نه مطلق موسيقي را كه در اين‌جا قسمتي از بيانات برخي از آيات عظام را بيان مي‌كنيم.

نظر آيت‌الله خامنه‌اي در مورد غنا

ايشان مي‌فرمايند: موسيقي اگر انسان را به ابتذال و بي‌حالي و واخوردگي از واقعيت‌هاي زندگي بكشاند حرام است. موسيقي اگر انسان را به گناه و شهوت‌راني تشويق كند اين نوع موسيقي حرام است. بنابراين مرز موسيقي حرام و موسيقي حلال عبارتند از ايراني بودن، سنتي بودن، قديمي بودن، كلاسيك بودن، غربي بودن يا شرقي بودن آن نيست. مرز آن چيزي است كه من گفتم و آن ابتذال است.(12)

غنا ترجيح صدا به نحوي كه متناسب با مجالس لهو و لعب باشد كه از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است، ولي موسيقي نواختن و آلات آن است كه به نحو معمول در مجالس لهو و لعب گناه باشد برنوازنده و شنونده حرام است وگرنه نواختن و استفاده از ابزارآلات موسيقي في نفسه جايز است و اشكالي ندارد.

موسيقي لهوي و لعبي چيست؟ موسيقي مطرب و لهوي آن است كه به سبب خصوصياتي كه دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقي دور كرده و به سمت بي‌بندو‌باري و گناه سوق مي‌دهند و مرجع تشخيص موضوع عرف است. (13)

نظر امام خميني(ره) در مورد غنا

غنا، گويي عقل انسان را از كار مي‌اندازد. تعريف فوق را حضرت امام خميني در كتاب «مكاسب محرمه» از استادشان آيت‌الله محمد‌رضا اصفهاني نقل كرده و فرموده‌اند در صفحه 202 غنا را چنين معرفي مي‌كنند: بهتر آن است كه غنا را چنين معرفي كنيم، صورت نازك (زير) انسان كه احتمالا زيبايي داشته و به خاطر طرب‌انگيزي براي متعارف مردم (عرف معمول) داشته باشد يا به طوري كه انسان از خود بي‌خود شده و عقل را به كلي از كار مي‌اندازد. به اين ترتيب ملاحظه مي‌شود كه امام خميني(ره) براي غنا حدود و مراتبي را در نظر مي‌گيرند و ديگر اين‌كه ايشان صداي نازك را كه عقل را از كار مي‌اندازد ‌و مايه پستي و خواري و فساد مي‌شود غنا مي‌دانند.

امام خميني(ره) مي‌فرمايند: آن‌چه از نظر فيض كاشاني در كتاب «الوافي» و «مفاتيح» و محقق سبزواري در كتاب «كفاية‌الاحكام» گفته‌اند اين است: غنا دو نوع است: غناي حق و غناي باطل.

غناي حق آن است كه تغني (با غنا خواندن) به اشعاري كه بهشت و دوزخ را به ياد مي‌آورد و انسان را به توجيه و يادآوري به دارالقرار و زيبايي‌هاي نعمات خداوند تشويق كند و غناي باطل آن است كه متناسب با مجالس فسق و فساد لهو و لعب (رقصيدن، پايكوبي و شراب‌خواري و تداخل نامحرمان) باشد مانند مجالس بني‌اميه و بني‌عباس به شكلي كه مردان بر زنان خواننده وارد مي‌شده‌اند و با كلمات باطل اجرا مي‌كرده‌اند و شراب مي‌نوشيدند و با وسايل موسيقي مانند ني و تار همراه بوده است.(14)

اين عبارات بررسي كارشناسانه حضرت امام خميني(ره) درباره نظرات و گفتارهاي فيض كاشاني و محقق سبزواري پيرامون غنا است. با غنا خواندن به اشعاري كه متضمن مصالح ديني و اخروي و موجب توجه به زهد و عبادت و ياد خدا باشد مطلقا حرام نيست. بنابراين شنيدن غنايي كه متضمن اشعاري است كه بهشت و دوزخ را به ياد انسان مي‌آ‌‌ورد و به آخرت ترغيب مي‌كند يا نعمات و نعمت‌هاي خداوند و عبادات و ياد خداوند را متذكر و انسان را در عمل به خيرات و خوبي‌ها تشويق كند.

در اين صورت هيچ مانعي ندارد، زيرا چه جملگي انسان را به ياد حق مي‌آورد و بسا پوست‌هاي بدن را به حركت و دل‌هاي حق‌جويان را نرم مي‌كنند و اين‌جاست كه هر فرد خردمندي پس از شنيدن و استماع انواع آوازها غناي حق را از غناي باطل تشخيص مي‌دهند.

آيت‌الله العظمي صانعي در اين خصوص در مورد استفتايي كه ايشان بيان كردند فرموده‌اند: به نظر اين‌جانب تبعا لبعض الاعلام من الفقها (قدس سره) حرمت موسيقي غنا، حرمت محتوايي است و هر صوت و غنا و موسيقي‌اي كه در آن ترويج بي‌بند و باري و بي‌عفتي باشد و يا براي عياشي و هوس‌راني عياشان و هوسرانان خودخواه و غير متعهد و يا ترويج باطل و تخدير افكار و به انحراف فكري كشاندن انسان‌ها باشد و يا از اسلام ، چهره‌اي ناخوشايند و خلاف سهولت و عدالت نشان دهد و امثال موارد باشد، در همه و همه غنا و موسيقي‌اش هم حرام است و عامل و خواننده و مستمع، مرتكب دو حرام شده‌اند و حتي اگر آيه‌اي از قرآن هم براي ترغيب به كار حرام و باطل با غنا خوانده شود، غناي آن هم حرام است چه رسد به غنا و موسيقي نسبت به سنت و مسائل ديگر اسلامي (15)

طبق فتاوي آيت‌الله العظمي سيد علي سيستاني، موسيقي هنر و فني است كه از هنرها و فنون بشري و در زمان‌هاي اخير رواج بيشتري دارد. برخي از انواع آن حلال است و مي‌توان به آن گوش داد و برخي حرام است و گوش دادن به آن جايز نيست.

موسيقي حلال، آن است كه با مجالس لهو و لعب تناسب ندارد و به عكس آن، موسيقي حرام به موسيقي‌اي گفته مي‌شود كه با مجالس لهو و لعب هماهنگي دارد. مقصود از متناسب با مجالس لهو و لعب اين نيست كه آن موجب آرامش روحي و تغيير حال و وضع انسان مي‌شود كه چنان چيزي خوب است و احيانا موسيقي و آواز حلال نيز آن وضع را به وجود مي‌آورد، بلكه مقصود از آن اين است كه شنونده آن خصوصا اگر با هنر و فن موسيقي آشنا باشد مي‌داند كه كدام يك با مجالس لهو و لعب و مشابه آن‌ها، تناسب دارد.(16)

نظر آيت‌الله مرتضي مطهري

البته قدر مسلم در غنا است و آن اين است كه آوازهايي موجب خفت عقل، حال مي‌خواهد اسماي خداوند باشد يا غير اسماي خداوند مي‌شود، يعني شهوات را آن‌چنان تهييج مي‌كند كه عقل به طور موقت از حكومت ساقط مي‌شود و همان خاصيتي را دارد كه شراب و قمار داراست غنا محسوب مي‌شود. تعبير خفت عقل هم تعبير فقها از جمله شيخ انصاري است. آن‌چه مسلم اين است كه اسلام خواسته است از عقل انسان حفاظت و حراست كند و عمل هم نشان داده كه مطلب هم از همين قرار است.(17)

نظر امام موسي صدر

امام موسي صدر با اين‌كه يك فقيه عالم بودند موسيقي را هم آموختند. ايشان دستگاه‌هاي موسيقي را مي‌شناختند و به يكي از خواهرزاده‌هايشان كه پدر او موسيقيدان بود، حتي توصيه كرده بودند: سعي كن هفته‌اي يك پرده موسيقي را از پدرت ياد بگيري. در اين صورت دريچه‌اي علمي به رويت باز خواهد شد كه خود جهان ديگري است. ايشان نسبت به برگزاري سرودي در حسينيه ارشاد در سال 1348 خشنود شدند و گفتند: بالاخره هنر و موسيقي دارد در پناه امام حسين(ع) و حسينيه، خود را از چنگال جمود نجات مي‌دهد. ان‌شاءالله به‌تدريج پاي اركستر بزرگ به حسينيه‌ها باز شود و هنرهاي زيبا در خدمت مذهب قرار گيرند.

علي حجتي كرماني در اين باره گفته بود: امام موسي صدر نه تنها موسيقي را به طور كامل حرام نمي‌دانستند، بلكه برخي از انواع آن‌را جلوه‌هاي زيبايي روح انسان تلقي مي‌كردند. امام موسي صدر موسيقي‌شناس بودند و انواع موسيقي‌‌ها را درك مي‌كردند به قول استاد مرتضي مطهري، امام موسي صدر 50 سال از حوزويان زمان خود جلوتر بودند. امام موسي صدر تضادهاي فكري يادي با حوزويان زمان خود داشتند، چراكه امام موسي صدر معتقد بودند: فقهاي ما نبايد ببينند رسول خدا(ص) 1400 سال پيش چه كردند، آن‌ها بايد فكر كنند كه اگر ايشان امروز مي‌بودند چه مي‌كردند.

امام موسي صدر آن‌گونه حوزه هاي علميه را نسبت به مسائل روز بي‌تفاوت و عقب مي‌ديد كه درباره دو روحاني نو گراي ديگر محمد‌حسين بهشتي و مرتضي مطهري گفته بودند، بهشتي و مطهري محصول حوزه نيستند و مثل بهشتي شايد در ايران به 3 يا 4 نفر نرسد. علت مخالفت امام موسي صدر با رويه حوزه اين بود كه بنابر باورش متأسفانه علماي ما آن‌چنان خودشان را به گذشته وصل كرده‌اند كه هر ابزاري نويي مي‌آيد فورا نسبت به آن موضع نسبي مي‌گيرند، اما امام موسي صدر اين رويه را نمي‌پسنديدند و همچون گذشته كه خلاف رويه حوزويان بود به دانشگاه رفتند و زبان انگليسي و فرانسه را آموختند و موسيقي را هم فرا گرفتند.(18)

اين فقها و علما تمام نظراتشان برگرفته از شرع اسلام است و همه آن‌ها با در نظر گرفتن شرايط زماني و مكاني و موقعيت و عرف جامعه خودشان فتوايي را صادر كردند و نظري را بيان كرده‌‌اند و اما در مورد مسأله‌اي كه مورد شبهه خيلي از افراد است، اين‌كه آيا صداي زن و آواز خواندن زن در اسلام حرام است يا حلال است؟

نظرات آيت‌الله خامنه‌اي

مجرد صوت زن نامحرم حرام نيست و استماع صداي زن في‌نفسه منعي ندارد، ولي اگر به ملاحظه وضع خاص خواننده در حال خواندن، يا وضع خاص مجلس و محل خوانندگي، يا به ملاحظه مضامين موضوعي كه خوانده مي‌شود ، از مصاديق مطرب لهوي به حساب آيد يا مستلزم مفاسد باشد جايز نيست. اگر صداي زن به صورت غنا نباشد گوش دادن به صداي او هم به قصد لذت و ريبه نباشد و مفسده‌اي هم بر آن مترتب نشود اشكال ندارد و فرقي بين موارد فوق نيست.

غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جايز نيست، اعم از اين‌كه توسط مرد باشد يا زن باشد يا به طور مستقيم باشد يا از طريق نوار و همراه نواختن آلات لهو باشد يا نه. كلا احكام حرام بودن براي صدا و آوازي است كه غنا است حال مي‌خواهد خواننده زن باشد يا خواننده مرد باشد و اگر غنا باشد و باعث فساد و فساد‌انگيزي باشد حرام است حال مي‌خواهد خواننده مرد باشد يا زن باشد يا محرم يا نامحرم.

نظر آيت‌الله سيستاني

آواز خواندن زن حرام نيست، مگر اين‌كه مهيج شهوت اجانب باشد. بلي غنا كه آوازخواني لهوي است بر مرد هم حرام است.(20) و علما و آيات عظام مانند امام خميني(ره) ، آيت‌الله تبريزي، آيت‌الله نوري نيز چنين نظري دارند كه اگر صداي زن غنا نباشد و باعث لذت جنسي و تهييج شهوت نشود و مفسده‌اي نداشته باشد اشكال ندارد.

در مورد موسيقي خوب بايد يك حدودي را رعايت كرد كه اگر از ابتذال درآيد نه تنها حرام نيست، بلكه بعضي گفته‌اند كه واجب هم است، امام محمد غزالي در كتاب «كيمياي سعادت» گفته است كه موسيقي 3 نوع است يك نوع واجب است، يك نوع حرام است و يك نوع مباح است، فقط يك نوع موسيقي خوب نيست، زيرا اگر انسان گوش به هر انكرالاصواتي بدهد ديگر نمي‌تواند موسيقي خوب گوش كند، بايد خيلي مراقب باشيد تا بوي خوش به مشامتان برسد. موسيقي خوب را بشنويد و با تمام وجود آن‌را حس و لمس كنيد.

حرف آخر

موسيقي زيبا است كه هميشه ماندگار باشد و گوش دادن آن هيچ وقت تكراري و يك‌نواخت نباشد، يعني بعد از يك مدت زياد باز هم دوست داشته باشي و باز هم آن‌را گوش دهي و در خاطر به عنوان يك موسيقي جذاب بماند و ما مي‌توانيم اين مسأله را تجربه كنيم اين طور نيست كه همه انواع موسيقي جايز نباشد اگر هنر موسيقي رنگ ديني پيدا كند نه تنها حرام نيست، بلكه مي‌تواند به عنوان بهترين نوع هنر موسيقي از آن بهره برد و استفاده كرد مي‌گويند همه بايد برگرديم به دامن عشق و دامن دين.

استاد حسين الهي قمشه‌اي مي‌گويد: موسيقي يكي از معجزات پيغمبرخدا يعني حضرت داوود(ع) است.

فهرست منابع:

11-حسين ميرزائي، مباني فقهي و رواني موسيقي، ص 19

12- برگرفته از كتاب «دانشگاه اسلامي و رسالت دانشجوي مسلمان»، نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري دانشگاه‌ها، چ اول، 1378

13- رساله اجوبه، بخش استفتائت.www.khamenei.ir

14- مكاسب محرمه، امام خميني(ره)، ص 202

15- پايگاه اطلاع‌رساني و دفتر آيت‌الله العظمي صانعي. www.saanei.org

16- پايگاه اطلاع‌رساني آيت‌الله العظمي سيد‌علي سيستاني. www.sistani.org

17- كتاب تعليم و تربيت در اسلام، استاد مرتضي مطهري، ص 53

18- مقاله فقيدي كه براي مسيحيان موعظه مي‌خواند.

19-سايت آيت‌الله خامنه‌اي

20- سايت آيت‌الله سيستاني.
سه شنبه 14 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 813]