خیال--سازی--های قهوه--خانه--ای

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

به یاد مرحوم استاد حسن اسماعیل--زاده، نقاش قهوه--خانه--ای.
نقاش--های قهوه--خانه به یك نوع نقاشی ذهنی و خیالی متكی بر احساس و برداشت--های هنرمند از درونمایه--های داستان--های حماسی و ملی ایرانیان و داستان--های مذهبی و وقایع تاریخی روز عاشورا در صحرای كربلا است.
این هنرمندان نقاش در تجسم احساس و طرز نگارگری و تصویرپردازی قید و بندهایی را نیز به كار می--بردند. قید و بند این نقاشان در نقش--پردازی--ها پاسخ به خواست توده مردم و پاسداری از الگوهای رفتاری و نظام--های دینی و عقیدتی مردم در جامعه سنتی بوده كه در آن زندگی كرده و می--كنند.
دوره رونق و شكوفایی این هنر نقاشی عامه در قاجاریه به ویژه سال--های آخر سلطنت و در قهوه--خانه--های شهرهای بزرگ بوده است. از این رو شیوه نقاشی به نقاشی قهوه--خانه معروف شده است. اكثر نقاشان این مكتب در خدمت قهوه--خانه--دارها بودند و به سفارش آنها نقاشی می--كردند. آثار این هنرمندان را از لحاظ موضوع كلی می--توان به دو دسته نقاشی--های مذهبی و نقاشی--های غیرمذهبی تقسیم كرد.
نقاشی--های مذهبی مجموعه--ای از چهره--های پیشوایان و بزرگان دین و مذهب و صحنه--هایی از جنگ--ها و نبردهای معروف پیامبر اسلام(ص) و حضرت علی(ع) و وقایع كربلا را در بر می--گیرد. نقاشی--های غیرمذهبی مجموعه--ای بزرگ از داستان--های رزمی و بزمی ایرانی را شامل می--شود كه حاوی رخدادهای افسانه--ای و حماسی و تاریخی و چهره--هایی از شاهان و قهرمانان شاهنامه و صحنه--هایی از میدان--های نبرد و عرصه--های عشق ورزی و دلدادگی قهرمانان و بزمگاه--های پادشاهان است.
پیشكسوتان نامدار نقاشی قهوه--خانه--ای دو نقاش به نام--های استاد حسین قوللر آغاسی، فرزند استاد علیرضا نقش--انداز روی كاشی و پارچه و محمد مدیر بوده است. پس از ایشان شاگردانشان مانند فتح--الله قوللر آغاسی- پسر خوانده حسین قوللر آغاسی- و عباس بلوكی--فر و حسن اسماعیل--زاده و حسین همدانی و شاگردان این گروه نقاش، سبك و شیوه كار این دو استاد را در نقاشی--های مذهبی و غیرمذهبی روی پرده بوم ادامه داده و زنده نگه داشته--اند.
اكنون یكی از این استادان و از آخرین بازماندگان این هنر مردمی و ایرانی یعنی استاد حسن اسماعیل--زاده- چلیپا- از این سرا رخت بربسته است؛ هنرمندی كه به قول استاد آغداشلو، بار امانت و نقاشی سنتی- مردمی قهوه--خانه--ای را با افزوده--هایی كه در شكل--گیری كامل--تر آن انجام می--شد، ادامه داد.
مرحوم استاد حسن اسماعیل--زاده كه تخلص هنری خویش «اسماعیل--زاده» را از نام پدر «اسماعیل» وام گرفته است، در سال 1301 در زنجان چشم به جهان گشود. لیكن پیش از به دنیا آمدن او، پدرش رخت از جهان بربست. وی با مدد از استعداد خدادادی از همان اوان كودكی به دلیل شور و شوق و علاقه--ای كه به هنر نقاشی داشت، تجربه--های نخستین نقش--آفرینی را كسب كرد.
در كودكی همراه خانواده--اش به تهران مهاجرت كرد و در سن 8 سالگی، مادر كه علاقه وافر فرزند را به نقاشی دریافته بود، مرحوم استاد محمد مدبر را به جهت تعلیم به او برگزید. اشتیاق بی--اندازه شاگرد و تبحر استاد چنان كرد كه حسن اسماعیل--زاده، هنرمندی خلاق و نقاشی صاحب قلم شد. وی 10 سال نزد استاد رمز قلم كشیدن و هنر رنگ--آمیزی را آموخت؛ چنان كه نقاشی--های او خط و سبك و رنگ قلم استادش مدبر را می--نمود.
این همكاری از یك سو موجب گرایش نقاش مستعد و جوان به شیوه و شگرد استادش محمد مدبر شد و از سوی دیگر عامل رونق نقاشی--های خیالی--ساز مذهبی و شاهنامه--ای نزد عامه مردم شد. شگفتا كه او چه در دوران حیات استاد محمد مدبر و چه پس از مرگ ایشان، چنان تشابهاتی از نظر رنگ و طرح با مدبر آشكار ساخت كه بسیاری هنگام داوری تابلوهای آن دو در تشخیص صاحب آن دچار حیرت و تردید می--شدند.
چنان كه امروز هم او را مدبر زنده نام نهادند. استاد حسن اسماعیل--زاده هنر و ذوقش را بیشتر در نقشینه كردن موضوعات مذهبی و به خصوص وقایع كربلا متمركز كرد.
وی در میان رنگ--ها، رنگ--های تلخ و تیره مانند قهوه--ای را بیش از رنگ--های دیگر دوست داشت. در پس--زمینه نقاشی--های تابلوهایش این رنگ--ها به خوبی نمایان است. استاد حسن اسماعیل--زاده تابلوهای زیادی در زمینه حماسه--های مذهبی و ملی و موضوع--های رزمی و بزمی و آداب و سنن زندگی مردم كشیده است.
از جمله نقاشی--های وی خیمه--گاه سید--الشهدا، جنگ--های حضرت علی(ع)، شمایل امیرالمؤمنین علی(ع)، آتش رفتن سیاوش، كشته شدن دیو سفید به دست رستم، بهرام و گلندام، پرده--های درویشی؛ و در ارتباط با آداب و سنن مردم تابلوهایی با موضوعات شب عقد كنان، شب حنابندان، شب یلدای زمان قدیم، خواستگاری و... طراحی كرده است.
وی یكی از چهره--های مطرح و از ستون--های پایدار نقاشی خیالی ساز قهوه--خانه--ای به حساب می--آید. برخی از تابلوهای مرحوم در مجموعه موزه سعدآباد و موزه كندلوس و موزه رضا عباسی نگهداری می--شود.وی مدت--ها بود به خاطر ضعف بینایی در خانه--اش طراحی می--كرد و تا پایان حیاتش، برپایی نمایشگاه--های متعدد انفرادی و شركت در چند نمایشگاه جمعی داخلی و خارجی از جمله نمایشگاه--هایی در خانه آفتاب، موزه هنرهای معاصر تهران، نگارخانه سعدآباد، فرهنگسرای ارسباران، خانه هنرهای ایرانی، موزه نقاشی پشت شیشه، فرهنگسرای نیاوران، مجموعه فرهنگی هنری صبا، فرهنگسرای بهمن، فرهنگسرای خاوران و یك نمایشگاه جمعی در آلمان را در كارنامه كاری--اش ثبت كرد.
این هنرمند در سن 82 سالگی به دلیل عوارض ناشی از كهولت سن در تهران دارفانی را وداع گفت. یادش گرامی و نامش پایدار.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 1026]