نگاهي به پوسترهاي نهمين ۲ سالانه گرافيك معاصر ايران: زنگ بازگشت درگرافيك معاصر

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: نهمين بي ينال طراحي گرافيك معاصر ايران، اين بار از يوغ طراحي پوستر خارج شد و به انحصار صرف پوستر خاتمه داد تا جشن آغاز به كار خود را با ديگر گرايش هاي گرافيك سهيم كند.
در اين ميان اما، نكته قابل توجه و غير قابل پيش بيني اي پديدار شد به گونه اي كه حوزه طراحي پوستر هاي بخش هاي مختلف بي ينال نهم گرافيك معاصر ايران، به شيوه اي نوگرايانه و دموكراتيك فراهم شود و شور و شعفي ميان جامعه گرافيك به وجود آمد تا طراحاني كه به صورت مجزا از طريق پاكت پستي اطلاع يافته بودند، طراحي بخش هاي اصلي و جنبي را عهده دار شوند. كه تاكنون در نوع خود كم نظير است.

در پي انصراف شماري از مدعوين طراحي پوستر، كه از طريق شوراي برگزاري انتخاب شده بودند و دليل انصراف خود رامشغله كاري عنوان كردند، بيشتر دعوت شدگان نيز به صورت اعلام نشده اي اين شيوه انصراف را برگزيدند، تا حضور دوباره طراحان بزرگ خود نمايي كند.
البته در اين ميان برخي طراحان منصرف با انتشار بيانيه اي، شيوه غير حرفه اي در برابر منشور حرفه اي انجمن صنفي گرافيك ايران را ياد آور شدند و خود را موظف به پيروي از آن دانستند. با اين حال، شمار ديگر از مدعوين در اين دوئل شركت كردند، تا شانس خود را بيازمايند.
در ماه هاي گذشته جايگاه برگزار كنندگان در كش و قوس هاي متعدد، در حالي كه به ظاهر به همسويي نزديك مي شد، رفته رفته كمرنگ تر شد و تلاش براي كسب امتياز بيشتر، خودنمايي كرد تابرپايي دوسالانه- كه معني دوسالانه را از دست داده بود- با حمايت هاي ديرهنگام دولتي به وقفه سنواتي اش افزوده نشود و با يدك كشي اين عنوان بر روي ريل قرار گرفته و راهش را ادامه دهد.
حال آن كه بار ديگر تكليف طراحي پوستر دوسالانه گرافيك در محاصره طراحان قبلي قرار گرفت و زنگ بازگشت به عقب به صدا در آمد. در اين هنگام كه ذهنيت اوليه حاكي از نوع نگرش مدرن به طراحي اين رويداد بود، در حركتي كاملاً سنتي، طراحي پوسترهاي اصلي و جنبي، مورد بازنگري فكري قرار گرفت و بعد از چند حركت؛ كيش و مات و بازي از نو آغاز شد.
در سال هايي كه برگزاري دوسالانه هشتم گرافيك ايران كه به طراحي پوستر اختصاص داشت، محيط طراحي گرافيك ايران تحت شعاع آن بود و برگزاري دوسالانه هاي موازي، سعي در بسط و گسترش اين شيوه بيان تصويري داشت و شور و شوق طراحي، بيشتر پوسترهاي فرهنگي چهره ذهني هنرمندان طراحي گرافيك نوپا را دگرگون ساخت و به اين شائبه دامن زد كه گرافيك يعني «پوستر» و گرافيست يعني «پوسترساز».
در اين ميان بخش هاي فراموش شده گرافيك، كه فقدانشان احساس مي شد، خود را متولد شده نيافتند و سعي آنها در «حركت»، ديده نشد و در جاي خود ساكن ماند در همين ميان باز هم پوستر و باز هم پوستر ساز بود كه چهره به روزتري باوجود واقعيت وجودي خود داشت و تصور آن مي رفت كه لازم است در پيمودن اين همه مسافت تجربي و ذهني، به تيك تاك زمان نيز احترام بيشتري بگذارد و حركت كند.
اگر چه حركت اين سرعت در طول هزار و ۹۵ روز، گاهي تند و گاهي كند بود، ولي در اين سمت و سو نگاه به افق روبه رو هنوز هاله اي از سراب داشت. تا هيچ چيزي جدي تلقي نشود و «انديشه»، اين عنصر انساني در تجزيه و تحليل ديدگاهي باز بماند.
برپايي فوق العاده نمايشگاه هاي پوستر در گوشه و كنار كشور، با ايجاد نام هايي زيبا، امكان پذير شد و خيل طراحان را به سمت خود كشيد.
تصوير، نوشته و اين آغاز و پايان يك پوستر بود. در اين ميانه طراحان جوان بيشتر خود را باز يافتند و با توليد انبوه و انديشيدن قبل از طراحي، با شركت و حضور بين المللي ركوردهاي زيادي را به ثبت رساندند.
با اين حال در رونمايي پوسترهاي طراحي شده براي بخش اصلي و جنبي، نام هاي آشناي گرافيك ايران ميهمان چشم ها شدند و تصوير ذهني خود را از اين رويداد به نمايش گذاردند، كه در اين ميانه برخي طراحان راه هاي كوتاه و برخي راه هاي پر پيچ و خمي را برگزيدند و در پي جستار ذهني خود، اين نتايج را كشف كرده كه حاصل نتايج قطعي انديشه و سابقه حرفه اي آنان محسوب مي شود.
در بازبيني هاي اوليه فرازو نشيب هايي قابل مشاهده بود، كه در برطرف كردن و هموار ساختن تصوير و تصور طراحان پوستر هاي بخش هاي مختلف (اصلي و جنبي) دو سالانه گرافيك ايران براي ذهنيت بينندگان كوشش مي شد، كه اين مهم از مسير تجزيه تحليل و بررسي بصري پوسترهاي توليد شده با هدف روشن تر شدن اذهان مخاطبان صورت مي گرفت.
مصطفي اسداللهي
اين پوستر داراي ۶ ستون بصري است كه ستون نخست به بخش اطلاعات فارسي، ۴ ستون وسط عناصر بصري و ستون آخر اطلاعات لاتين را در بر مي گيرد.
نوع چينش عناصر اطلاع رساني فارسي به دليل نوع نوشتار آن از راست به چپ است و در لاتين نيز برعكس آن، كه نوع قلم هاي آن به ترتيب «نازنين» و «Arial» است. همچنين اين پوستر از ۷ رنگ تشكيل شده، كه ريشه سنتي در فرهنگ ايراني دارد. بازتاب نور نيز ۷ رنگ است، اگر چه برخي رنگ ها در اين بازتاب وجود ندارند.
از ديگر عناصر تصويري فرم هاي ذوزنقه اي هستند كه به تفسيري مي توان از آن به عنوان نوعي پرچم كشورها ياد كرد و در حالتي ديگر نوعي بافت. وجود ۱۸ مثلث كه پائين را نشانه گرفته اند ديد مخاطب را به اين سمت هدايت مي كند و به نوعي حركت است.
از فرم زيگزاگ خاكستري تعابير مختلفي را به همراه خود دارد و از لحاظ تصويري شكل راهروي سخت، (به دليل تيزي و ياورود سخت) است. با وجود اين حائلي ميان تصوير و متن وجود دارد.
يك دوم بالاي تصوير، سرشار از تجمع تصوير و اطلاعات هدايت كننده است كه قسمت بالارا با پائين پوستر كاملاً متمايز و جدا مي كند و تركيب بندي متقارن آن مخاطب را به سكون وادار مي كند، اگر چه حركت روبه پائين عناصر بصري با رنگ هاي متنوع ميل در حركت دارد.
قرار گيري ۱۲ نشانه در اين پوستر بر حساسيت لي آوت آن افزوده به نحوي كه اسپانسرها به دو بخش در بالاي تصوير تقسيم شده اند كه تنها نشانه هاي دوسالانه گرافيك معاصر ايران و دوسالانه پوستر تهران داراي رنگ است كه تأكيد بيشتري بر اين نشانه ها ست.
يك دوم پائين پوستر در برگيرنده قسمتي از فرم بصري رنگي است كه به پائين هدايت شده اند و در سمت راست تعدادي اسپانسر قرار دارند كه رنگ آنها نيز همانند نشانه هاي قسمت بالا«سياه» انتخاب شده اند و سرانجام تنها نوشته عمودي پوستر، امضاي طراح است كه در انتهاي چپ زاويه ۹۰ درجه پوستر قرار گرفته است. با اين توصيف ها پوستر اصلي دوسالانه در محدوده پوسترهاي «فرماليستي» جاي مي گيرد. البته اگر در اين پوستر عوامل اطلاع رساني را در خارج ازكادر قرار دهيم هيچ نشانه اي از پوستر يك فستيوال گرافيك ملاحظه نمي شود و اين فرم ها هستند كه تعابير بصري و ادراكي را ارائه مي كنند.
قباد شيوا
پوستر از لحاظ تركيب بندي متقارن است، تقارني قطبي و مركزي. در پلان بندي عناصر، پس زمينه در سويي و نوشتار در سويي ديگر قرار گرفته اند كه بدون استفاده از عناصر بصري گرافيكي منهاي نشانه و كادر مستطيل كاملاً پوستري نوشتار محور، محسوب مي شود.
رويكرد سنتي و ماهيتي ملي گرايانه اين پوستر را متمايز تر نشان مي دهد. استفاده از رنگ اكر و رنگ آبي فيروزه اي كه رنگي كاملاً ايراني است و قدمت چند هزار ساله اي در معماري ايران دارد چاشني ايراني بودن پوستر را افزايش داده و جنبه بين المللي بودن پوستر را محو مي كند.
انتخاب خوشنويسي (شكسته نستعليق) و قرار دادن آن كنار impact و توليد يك تركيب بندي متصل و انتخاب رنگ قرمز (نوشته لاتين) اتفاق مهمي بود كه فضاي سرد impact را با توجه به خط ضخيم دور فارسي، از يك وزن برخوردار ساخت.
ايجاد رنگ آبي فيروزه اي در دل فضاي منفي impact را شايد سعي در تعاملي ميان شرق و غرب به حساب آورد.
در اين پوستر از ۴ نشانه استفاده شده است؛ نشانه نخست «نهمين دوسالانه جهاني پوستر تهران» در ميان نوشته ها و قسمت پائين به همراه «نشان دوسالانه گرافيك معاصر ايران» و در نهايت نشانه طراح كه سعي در قرار دادن آن، ايجاد تركيب بندي بهتر بوده است.
فرشيد مثقالي
نخستين چيزي كه در اين پوستر جلب نظر مي كند، پراكندگي و بي نظمي است و كادر قرمزي كه نوشته «نهمين دوسالانه گرافيك معاصر ايران» بر روي آن قرار گرفته است.
قرار گيري كادر خاكستري كه حمايت كنندگان مالي در آن جا گرفته اند تشكيل دهنده پلان دوم آن است.
قرار دادن نشانه هاي اصلي نمايشگاه «نهمين دوسالانه جهاني پوستر تهران» و «دوسالانه گرافيك معاصر ايران» با دو رنگ متفاوت كه شايد بتوان به دلايلي از نشانه اول گذشت ولي دومين «نهمين دوسالانه جهاني پوستر تهران» است جاي هيچ گونه گذشتي باقي نمي گذارد چرا كه همه كادر هاي اين نشانه به يك رنگ قرار داده شده اند كه خود يك نوع نشانه جديد است، كه ماهيت نشان اصلي را دگر گون ساخته است. به نوعي كه در هيچ كدام از ۳ تعريف، توليد نمونه هاي يك نشانه( رنگي، سياه و سفيد و خاكستري) جاي نمي گيرد.
اگر اين پوستر را با وجود ماهيت مدرنش، سنتي بناميم آيا فضاي گرافيك معاصر ايران از نظر طراح اين گونه به نظر مي رسد؟! وسعي چند ساله براي پيشرفت در زمينه هاي مختلف تصويري اين گونه عقب مانده است كه بايد به ريشه هاي چند قرن گذشته بازگشت كنيم؟! آيا ذهنيت توليد اين اثر غير از نشان دادن گرافيك معاصر ايران است؟
با بازنگري حداقل زمان سپري شده، شايد بتوان به نتايج پيشروتري هم رسيد.
مجيد عباسي
اگر به تنهايي اين پوستر را تجزيه كنيم از يك تقارن خطي سود مي جويد و تنها پوستري است كه فاقد اطلاع رساني فارسي است و به طور قطع براي فارسي زبانان طراحي نشده است.

اين پوستر چيزي جز يك پوستر فرماليستي نيست و براساس شيوه طراحي پوستر هاي دهه ۸۰ برلين و سوئيس طراحي شده است.
ايجاد فرم هاي بصري در تغيير سايه هاي نوشتاري و انتخاب فضاي پركنتراست سايه ها و تأثير آن بر فرمال بودن اين پوستر است.
با قرار دادن حاميان مالي از سمت چپ پوستر از بالابه پائين و انتخاب رنگ خاكستري به بهتر ديده شدن خطوط كنتراست دار (نوشتار اصلي پوستر) كمك زيادي شده است.
آلن لوكرنك
مبناي اصلي طراحي اين پوستر بر پايه شيوه عكاسي است.
در اين پوستر كادري سفيد در نظر گرفته شده است كه سايه مردي بر روي اين كادر قرار دارد و ساختار اصلي قرار گيري اسپانسر هاي اين پوستر نيز با پوستر طراحي شده براي «مروين كرولانسكي» تفاوتي ندارد.
انتخاب عدد ۱۰۰ به لاتين و فارسي از ديگر نكات اين پوستر محسوب مي شود كه انتخاب عدد لاتين آن با توجه به نبود عنوان لاتين چندان ضروري به نظر نمي رسد و تنها براي استفاده از فرم توليد شده است چرا كه اگر به معني آن توجه شود مي تواند جمع دو عدد ۱۰۰ باشد كه شبهه برانگيز است.
با اين حال اگر اين پوستر را كه متولد شده زاويه ديد يك دوربين عكاسي در نظر بگيريم، فاقد يك كادر بندي مناسب است به صورتي كه نه بيانگر معماري پس زمينه است و نه مخاطب را در حال و هواي محيط قرار مي دهد.
اين اثر را مي توان در دسته پوسترهاي معناگرا قرار داد چرا كه نوعي نگرش مدرن به واسطه انتخاب موجوديت انساني و قرار دادن انسان معاصر و واقعي به صورتي كاملاً گرافيكي و نماد گونه بر روي سطح كادر سفيد، از نشانه هاي ذهنيتي اين پوستر است.
رضا عابديني
مي توان در باره اين پوستر و طراح آن راحت تر به گفت وگو نشست، طراحي پوستر «نمايشگاه آثار هيأت داوران» سير تحولي مسير راهپيمايي شده اين طراح است.
رنگ پس زمينه اين پوستر در ديگر كارهاي وي نيز استفاده شده (مقواي كرافت) است كه با چاپ افست موجب افت كيفيت شد.
اين پوستر كه تنها بر مبناي نوشته هاي فارسي و لاتين طراحي شده است حركت را به مخاطب خود هديه مي كند. كشيدگي حروف فارسي اجازه قدرت نمايي نوشته هاي لاتين را سلب مي كند و در مقاطعي از درك تصويري، كاملاً بر لاتين فائق مي شود . همچنين رنگ سفيد نوشته هاي لاتين نيز از ارزش گذاري بيش از حد آن مي كاهد.
لي آوت متفاوت و پراكنده آن نيز با توجه به گردش چشم، قرار داده شده و نشانه ها نيز در نقاطي كه متن معرف نشانه است جاگذاري شده است ( توجه به دوسالانه جهاني و در كنار آن نوشته لاتين و نوع قرارگيري نشانه اين فستيوال پوستر).
ارتباط مستقيم متن لاتين با متن فارسي با مهارت طراحي شده و قلقلك تصويري و بازي هايي همچون زير و رو رفتن نوشتار نمونه هاي بارزي از اين نوع پردازش تجربه هاي قبلي طراح در توليد اين پوستر بود.
احترام طراح به خوانايي اين بار ثابت شد كه وي هم به تصوير و هم به متن احترام ويژه اي مي گذارد.
ابراهيم حقيقي
اين پوستر افقي، داراي ۳ رنگ اصلي است (زرد، سياه و آبي) تقسيمي از سطح و چهره گرافيكي شده مرتضي مميز كه در فضاي سفيد محو و ارتباط بيشتري با فضاي اطراف كادر تصويري در فضاي سفيد محو شده و ارتباط بيشتري با فضاي اطراف كادر تصوير برقرار ساخته است.
انتخاب رنگ زرد را مي توان به عنوان دوره اي از طراحي پوستر هاي مميز كه در دهه ۷۰ بيشتر شاهد آن بوده ايم، نسبت داد.
نشانه ها در اين پوستر به صورت كاملاً سيال قرار داده شده است كه چشم بيننده به دنبال نشانه ها در حركت است و تمامي تصوير به صورت واحد ديده مي شود. انتخاب سايز پوستر نيز به واسطه كادر سردرهاي سينما انتخاب شده است. در قسمت مثلث سفيدي كه برگشته است نوشتارهاي فارسي و لاتين قرار گرفته است و امضاي مميز كه ارتباط امضا با فضاي سياه را به وجود مي آورد. اين مثلث سفيد حاصل رونمايي از يك روش جديد نيز مي تواند تجسم شود.
با اين توصيف ها اين پوستر را مي توان يكي از پوسترهاي به ياد ماندني اين دوره از برپايي دوسالانه دانست چرا كه به دليل وجود عناصر خالص و گرافيك غالب، در ذهن جاي مي گيرد.
حسن موسي زاده
عوامل بصري اين پوستر كه شكلي كاملاً متقارن دارند نوعي صنعت است، گچبري نقش برجسته اي از برگ ها را نشان مي دهد كه جاي بسي تأمل بيشتر داشت.
طراحي با مضمون هاي ترافيك گفت وگو و ميراث فرهنگي ۳ مقوله فرهنگي است و در طراحي اين پوستر به گونه اي كلمه گفت وگو همرنگ نقش اصلي شده است كه گويي اين دو بايد با هم درارتباط باشند. در تعريف بصري بيانگر همگون بودن نوشتار و تصوير است، حال آنكه واژه گفت وگو ارتباط ضعيفي با نقش برجسته گياهي دارد.
معماري ايران در نقوش (كاشيكاري و كتيبه) بيشتر شناخته شده است تا در گچبري كه موارد عمومي آن وجود دارد و جنبه دكوراتيو آن بيشتر از جنبه مفهومي آن است. در انتخاب اين نقش و قرار دادن ۱۳ مداد در كنار آن، مفاهيم جديدي توليد مي شود. از سوي ديگر آيا مداد نماد گرافيك محسوب مي شود و يا نقش مداد ضخيم تر، ارائه كننده چه تعريفي است؟
در اين پوستر ردپاي يك تصوير دكوراتيو بيشتر از بقيه دسته بندي هاي تصويري به چشم مي خورد.
صادق بريراني
منوچهر عبدالله زاده
اين پوستر داراي ۲ پلان است كه تصوير پس زمينه دوم (صادق بريراني) و پلان اول شيوه كارهاي وي است كه در نهايت به پيكر طراح ختم مي شود.
نوشتار فارسي و لاتين به صورت چپ چين به نمايش درآمده است كه رنگ هاي بنفش، سبز، نارنجي و آبي در برگيرنده اطلاعات نوشتاري پوستر هستند. قرار گرفتن نشانه هاي ايران در پائين (منهاي نشان دوسالانه گرافيك معاصر ايران) به همراه نشان ايكوگرادا (انجمن بين المللي طراحان گرافيك جهان) تأكيد بيشتري بر اين ۲نشان است.
ساعد مشكي
در اين پوستر نيز همانند ديگر موارد توليدي، طراح سعي در پا فشاري براي استفاده از تكنيك هاي مكرر خود دارد و هنوز با ماشين تايپ قديمي نوشتار را درج مي كند.
طراحي اين پوستر از جهات زيادي قابل نقد است، چرا كه پوستري كه براي طراحاني مدرن توليد مي شود با فضاهاي تيره و به صورتي ديگر تكنيك ارائه چاپ دستي، هيچ سنخيتي ندارد.
حوزه بياني و معرفي ۲طراحي كه پوستر نمايش آثار آنان است، چگونه تعريف مي شود. در اين ميان آيا نبايد فرقي ميان آگهي تدفين و كارت ازدواج قائل بود و فرم را رها و بيشتر به محتوي پرداخت؟! چرا كه فرم مي تواند به راحتي مفهوم را به انتزاع بكشاند.
انتظار از اساتيد
تلاش تنظيم اين گزارش، گفتار صادقانه اي بوده است كه واقعيت ها بتواند راه گشايي براي رويدادهاي پيش رو باشد. در اين بررسي هايي كه انجام شد نتايجي كه مي شد در استفاده از نيروهاي جوان داشت و با هر ايرادي كه بر اين گروه وارد بود، بستر بيشتري براي رشد و نمود اين ذهن هاي آماده فراهم شود.
همانند فرماندهي كه سربازان را هدايت مي كند و به آنان سمت و سو مي دهد. هيچ فرماندهي جنگنده اول نيست و هيچ سربازي فرمانده نيست.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 3784]