عصر طلايي هلند؛ ۴۰۰ سال گذشت

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: عصر طلايي هلند؛ ۴۰۰ سال گذشت
نقاشی- رضا مختاري:

گذشته از اهميت جهاني رامبراند، اين نقاش هلندي براي ما ايرانيها هم از جهتي مهم است. كمالالملك - نقاش دوره قاجار كه نقشي اساسي در فرنگيسازي نقاشي ايراني داشت - از ارادتمندان رامبراند بود و به گفته خودش كارهايي از او را كپي كرده بود.
نام كامل او رامبراند هارمنسزون ريخين بود و به روايتي ۴۰۰ سال پيش در هلند به دنيا آمد. پدرش آسيابان بود و دوست داشت پسرش تحصيلات دانشگاهي داشته باشد اما سرنوشت او جاي ديگري رقم خورده بود و در همان سن پايين توانست رضايت او را به دست آورد و برود سراغ نقاشي.
رامبراند به استفاده هنرمندانه از نور و سايهروشنها و بافتهاي رنگي دقيق و خصوصا به بسندهنكردن به پرداخت واقعگرايانه و رسيدن به بيان در ارائه شخصيتها و موضوعات كارهايش شهرت دارد.
اما اين هنرمند نامي جهان، مولود دوراني تازه در تاريخ هلند است. عصر طلايي هلند به اواسط سدههاي ۱۶ و ۱۷ گفته ميشود؛ زماني كه هلنديها پس از ۸0سال جنگ با اسپانيا در صلح به سر ميبردند.
در آن سالها اقتصاد و فرهنگ و هنر هلند رونق گرفت و حتي وقتي سالها بعد دچار جنگي تازه شدند و اوضاع اقتصادي چندان رو به راه نبود، نقاشان دست از كار برنداشتند و چرخ بازار توليد و فروش آثار هنري در گردش بود.
موضوع نقاشيهاي اين دوره حول تكچهرهها و چهرههاي جمعي، چشمانداز، طبيعت بيجان، روايتهاي كتاب مقدس و نماهايي از زندگي روزمره ميچرخد.
فرانسهالس (۱۶۶۶-۱۵۸۱)، يان استين (۱۶۹۷-۱۶۵۲) و يوهانس ورمير (۱۶۵۷-۱۶۳۲) از ديگر نقاشان اين عصر بودند كه اين روزها در مؤسسه فرهنگي- هنري صبا كارهايشان (البته نسخه پرينتي) همراه كارهاي رامبراند و به مناسبت ۴۰۰ سالگي او به نمايش درآمده است.

رامبراند اين ۶ بزّاز را ابدي كرد. انگار همهشان يكباره به بيننده خيره شدهاند؛ يك چهرهنگاري جمعي كه هر كدام از شخصيتها بهقدري دقيق پرداخت شدهاند كه تكتكشان ميتوانند يك تابلوي مستقل باشند.

شرايط خلق اين كار معلوم نيست؛ اينكه چطور اين چند نفر را كنار هم گذاشته و آنها را كشيده است. گذشته از معجزه رامبراند در استفاده از نور و رنگ، هنر كارگرداني او هم ديدني است.

دختري با گوشواره مرواريد. كافي است فقط كمي اهل فيلمديدن باشيد تا اين اثر «ورمير» را به جا بياوريد. تريسي شواليه – رماننويس آمريكايي - در پشت اين اثر، چيزي ديد كه رمان «دختري با گوشواره مرواريد» را نوشت و بعدها فيلمي بر اساس اين رمان ساخته شد.

انگار اين اثر پنجرهاي بود كه به تاريخ نقب ميزد و ميشد جهان نقاشانه و زندگي شخصي هنرمند را در آن ديد. ورمير در نسل نقاشان بعد از رامبراند قرار ميگيرد. موضوع كارهاي او نسبت به هنرمندان قبل از خودش پيش پاافتادهتر است اما او با بازي نور و همكناري رنگها آنها را به عرش ميبرد.
ميگويند آن زمان رنگدانههاي آبي بسيار گران بوده و ورمير با وجود ورشكستگي و اوضاع نابسامان مالياش از اين رنگ استفاده كرده. واقعا راز اين چهره كجاست؟ نگاهي كه به ما ميكند؟ بازي نور؟ درهم رفتن و همكناري رنگها؟ گوشواره مرواريد؟

رامبراند چهرههاي زيادي از خودش كشيده و به قولي تاريخچه رواني خود را ثبت كرده است. رامبراند يكي از هنرمنداني بود كه خود چهرهنگاري (Self-portrait) در قرنهاي بعد با تاثير گرفتن از آثار او، مورد توجه واقع شد. پست و بلند زندگي او را ميشود در تاثرات چهرهاش ديد.
در آثار دوره جوانياش، اعتماد به نفس و غرور نقاش جوان با گرفتن رد نور و بررسي جزئيات چهره و ژستهايي كه گرفته، پيداست و در آخرين كارها، در چهرهاش نشانههاي زندگي پرفراز و نشيب و كم و بيش پراندوهش را ميتوان ديد. مرگ همسر و فرزند و مشكلات اقتصادي او را در پيري به سمت استفاده از رنگهاي تيره و افسرده برد.
در اين اثر رامبراند جوان را در ۲2سالگي ميبينيد. نور خيلي آرام و خسيس چشم را به سمت كشف چهره ميبرد. سالها بعد رامبراند در نقاشيهايش كلاه بر سر داشت و ديگر از اين موها خبري نبود.

فرانس هالس ۲۵ سال قبل از رامبراند به دنيا آمد. او متاثر از يك نقاش هلندي ديگر و او هم تحت تاثير نقاشان ايتاليايي شيفته نور بود. كارهاي هالس از رامبراند واقع گراتر است و رامبراند در پرداخت شخصي و بيان كليت شخصيت، از او متمايز ميشود.
در اين اثر هالس، چهره رنه دكارت - فيلسوف فرانسوي - را كشيده است و امروز همه دكارت را با همين اثر - كه در موزه لوور نگهداري ميشود - به جا ميآوريم.

نقاشان هلند عشق نورند. در «كتابخانه سوان» از مجموعه «در جستوجوي زمان از دست رفته» پروست، شخصيتي هست كه ميخواهد كتابي درباره ورمير بنويسد و اعتراف ميكند كه با هيچ واژهاي نميتوان نوري كه به يكي از ديوارهاي تابلوهاي ورمير افتاده است را وصف كرد.
درباره تكتك اجزاي اين كار - از نور روي ديوار تا بافت رنگي اشيا و حالت زن - ميتوان مدتها حرف زد. اينجا هم شبيه تابلوي «دختري با گوشواره مرواريد»، رنگ آبي و طلايي كنار هم خوش نشستهاند.
ورمير تا سالها ناشناخته بود و در قرن بيستم منتقدان فرانسوي او را كشف كردند. او از ابزاري شبيه اتاق تاريك استفاده ميكرد و جزئيات دقيق و بازي حيرتانگيز نور و رنگ در كارهايش را متاثر از اين ابزار ميدانند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 118]