«سوخت چرم» شالوده ۱۰ هنر سنتی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: بدیهی است کاربرد وسیع چرم یکی از اصلیترین علل بهرهگیری از آن در خلق آثار هنری در دستان هنرمندان از جمله نقاشان، صحافان، خطاطان و تولیدکنندگان صنایع دستی بوده و هست. استفاده وسیع از چرم بین اقوام مختلف به دلیل سهلالوصول بودن آن در کنار امور دامداری و با توجه به قابلیتهای ویژه، استحکام و دوام آن همواره معمول بوده است و کاربرد وسیع آن را میتوان در ساخت انواع تجهیزات نظامی نظیر پوشاک جنگی، پایافزارها، زین و یراق آلات مرکب، سپر و کمربند و نیز ظروف آب، طومارها، جلد کتب نفیس، روکش صندلیها و جعبههای مختلف و ... در اغلب مقاطع تاریخی مشاهده کرد.
بدیهی است کاربرد وسیع چرم یکی از اصلیترین علل بهرهگیری از آن در خلق آثار هنری در دستان هنرمندان از جمله نقاشان، صحافان، خطاطان و تولیدکنندگان صنایع دستی بوده و هست. از جمله هنرهایی که چرم کاربرد وسیع و موفقی در آن داشته میتوان به هنر جلدسازی کتب اشاره کرد که گفته میشود در دستان هنرمندان خوشذوق ایرانی به اوج شکوفایی خود رسیده است.
● هنر سوخت چرم
در هنر سوخت چرم برخلاف هنر مینیاتور و نقاشی ایرانی که کاربرد رنگهای شفاف و زنده در آن بسیار متداول است، رنگهای مورد استفاده عمدتاً رنگهایی غیرشفاف و پخته و به عبارت دیگر هستند که این امر از مبانی و اصول اصلی هنر سوخت چرم است. دلیل دیگر برای کاربرد این نام ایجاد نقوش برجسته با فشردن ابزار و مهرهای گداخته از پشت چرم است که عمدتاً در هنر جلدسازی کاربرد داشته است.
● مراحل کار
هنر سوخت چرم تنها یک تکنیک و روش منحصر به فرد حرفهای نیست بلکه هنرمند باید با شمار قابل توجهی از هنرها و حرفهها آشنایی کامل داشته باشد. مراحلی که این هنر طی میکند عبارتند از: طراحی: طرحهای مورد استفاده در هنر سوخت چرم عمدتاً مشتمل بر مینیاتورهائی است که یا از آثار نقاشان برجسته و متقدم و یا نقاشان متاخر اقتباس میشود و یا شخص هنرمند خالق آن است.
غالباً طراحی سوخت چرم مشتمل بر تصویری اصلی است که در متن کار قرارمیگیرد و حواشی آن توسط تشعیر و تذهیب زینت داده میشود.استفاه از طلا به صورت بویژه در تذهیب تابلوهای سوخت چرم مرسوم است که روی آن ضمن قلمگیری با طرحهای زیبایی مزین میشود.تهیه متن و زمینه کار: زمینه کار در هنر سوخت چرم سطحی است که از چسباندن حداقل ۳۰ صفحه کاغذ مجزا بر روی یکدیگر و در نهایت به صورت مقوائی ضخیم به دست میآید.
● تهیه پوستهای مورد نیاز:
پوستهای مورد استفاده در هنر سوخت چرم تنوع قابل توجهی دارند و هر یک به شیوهای ویژه و یا از نوع خاص از پوست تهیه میشوند که عبارتند از رخ پوست، پوست تیماج و پوست میشن.آمادهسازی پوست ▪ برای کار:
پوستهای تهیه شده برای هنر سوخت چرم باید در عملیات مختلفی آماده شود که شامل رنگآمیزی، پرزگیری و صاف کردن است.
انتقال طرح:
برای انتقال طرح بر روی پوست بویژه در قطعاتی که در تابلو زیاد تکرار میشوند از روش مرسوم به استفاده میشود. در این روش طرح بر روی کاغذ پوستی منتقل و با سوزن خطوط اصلی آن سوراخ سوراخ میشود.
▪ برش:
کار برش چرم از کارهای بسیار دقیق است که نیاز به دقت بالایی دارد بویژه در ارتباط با معرق چرم و نیز طرحهای مشبک ظریف اینکار به مراتب دشوارتر است.
▪ نصب قطعات:
در این مرحله قطعات رنگآمیزی و بریده شده متن طرح به ترتیب و با رعایت تقدم و تاخر نقوش به روی زمینه کار میچسبند و اینکار باید با مهارت و دقت و با نظارت هنرمند صورت گیرد.
▪ قلمگیری و اجرای جزئیات طرح:
پس از نصب قطعات رنگآمیزی و صاف شده و برش خورده طرح بر روی زمینه کار، نقوش پیشزمینه با قلمموهای بسیار ظریف که عمدتاً توسط هنرمند و با استفاده از مویگربه تهیه میشود قلمگیری میشود.
▪ تذهیب و تشعیر:
تذهیب مشتمل بر نقوش هندسی و پارهای از نقوش اسلیمی، خطائی، سرترنج و غیره است که در حواشی کار بویژه حواشی آثار خط به چشم میخورد. تشعیر نیز مشتمل بر نقوش حیوانات و پرندگان، ابر، آب و غیره است که در مجاورت آثار مختلف مینیاتور و خطاطیهای نفیس بسیار دیده میشود و در سوخت چرم این دو هنر کاربرد فراوانی دارد و با طی این مراحل یک اثر سوخت چرم تهیه میشود.احمد ادیب معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان در باره هنرمندان این رشته میگوید: هنر سوخت چرم در اصفهان در حال حاضر تنها توسط دو استاد ک این هنر را از پدران خود آموختهاند، ارائه میشود.وی میافزاید: معاونت صنایع دستی سازمان پس از مستندسازی هنر سوخت اقدام به برگزاری دوره مقدماتی هنر سوخت چرم کرد که در این دوره حدود ۳۰ نفر نامنویسی کردند و تنها ۳ نفر این دوره را به طور کامل گذراندند.
به گفته وی سحر سمندریان، هاجر مهیاری و عاطفه بساک بختیاری ۳ هنرمندی هستند که با فراگرفتن هنر سوخت چرم قرار است این هنر را زنده نگه دارند.استاد علی خوشنویسزاده که نیم قرن است در زمینه هنر سوخت چرم فعالیت دارد نیز میگوید: برای هنر سوخت چرم هنرمند باید ۱۰ رشته از هنرهای سنتی را بداند تا موفق شود.
وی با اشاره به این که تنها وی هنر طلاکوبی را در هنر سوخت معرق چرم انجام میدهد، میافزاید: این کار بر روی جلد قرآن صورت میگیرد.به گفته استاد خوشنویس هنر سوخت از دوره تیموریان و از هرات و سمرقند شکل گرفت و سپس به دربار صفویه در ایران راه یافت.
استاد حاج میرزا آقاامامی، حاج میرمحمد معلم، خوشنویسزاده، استاد آقاتقی کرباسی و استاد ختائی، از جمله استادان و هنرمندانی بودهاند که هنر سوخت چرم فعالیت میکردند و شاگردانی نیز در این رشته تربیت کردهاند.
امید است این هنرهای اصیل همچنان در فهرست آثار هنری ایران باقی بماند. و شاهد رونق میراث فرهنگی غنی این مرز و بوم باشیم.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 541]