نظام آموزشي عربستان سعودي

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ملاحظات تاريخي

عربستان احتمالا محل اوليه سامي ها بوده است, كه از چهار هزار سال قبل از ميلاد مسيح به بين النهرين و فلسطين مهاجرت نمودند و بعدا به آشوري ها, بابلي ها, كنعاني ها و آموري ها معروف شدند.
دوران باستان – در هزار سال اول قبل از ميلاد – حكومت منائيان در منطقة اثير و در جنوب حجاز در طول ساحل درياي سرخ برقرار شده بود. در قرن اول قبل از ميلاد, منائيان از مركز تجارت خود در ددان (الاولي) دست كشيدند. منائيان يك مركز تجاري در قسمت شمال مدائن تأسيس نمودند. در قسمت شرقي كشور ديلمون قرار داشت كه ظاهرا يك مركز سياسي – فرهنگي واقع در كرانة خليج فارس بود. گاهي اين محل را همان جزيره بحرين دانسته اند اگرچه بخشهايي از قطعة اصلي نيز جزء آن بوده است و با قسمتهاي داخلي سرزمين كه اكنون عربستان سعودي ناميده مي شود روابط تجاري داشته است.اسكندر مقدوني قبل از مرگ نابهنگام خود در سال 323 قبل از ميلاد قصد داشت عربستان را تصرف نمايد. و بعد از مدتي حاكمان بطالسة مصر تا حدودي بر ينبوع سلطه يافتند. ولي نبتائيان مانع از سلطة آنها شدند. سپس كشور در معرض مبارزات سلطه طلبانة حبشي ها و فارسها قرار گرفت.در قرن پنجم بعد از ميلاد, مكه از نظر اهميت جايگزين شهر پتراي در دورة نبتائيان شده بود.
اعراب قبل از اسلام يك زندگي بدوي داشتند و قبائل عرب كه براي امرار معاش به چوپاني وابسته بودند در جستجوي آب و چراگاه از جائي به جائي كوچ مي كردند. كمبود آب و چراگاه موجب بروز رقابت و در نهايت جنگ و درگيري بين قبائل مي گرديد. زندگي اعراب قبل از اسلام را خشونت هاي اجتماعي, اخلاقي و مذهبي فرا گرفته بود و آنان براي امور و مسائل جزئي نيز دست به كشتار مي زدند. برحسب فرمايش قرآن مجيد اين سرزمين از زمان بنا شدن خانه خدا بوسيله حضرت ابراهيم مورد توجه خداپرستان بوده است. در دوران بت پرستي نيز بتهاي بزرگ در آن نگهداري مي شده. اين سرزمين با ظهور خاتم الانبياء حضرت محمد (ص) مركز پايه گذاري تمدني بسيار عظيم و جاودان شد.در زمان حيات حضرت محمد (ص) اولين نظام سياسي و اجتماعي پيشرفته برقرار شد و در زمان خلفاي راشدين حكومتي همراه با قوانين و مقررات بوجود آمده بود, كه رونق آن در سراسر جهان شهرت يافت, نفوذ اين حكومت بواسطه برخورداري از عدالت, صلح و مساوات به شرق و غرب نيز رسيد اما بعدها در طي قرون مسلمانان مورد هجوم فكري قرار گرفتند.هدف مهاجمان اين بود كه ابتدا تعاليم اسلامي را تحريف نمايند و سپس آن تعاليم را از قلوب و اذهان مسلمانان دور سازند. و اين سرزمين به دليل ويژگيهاي خاصي مانند وجود محيط وحي, خانه خدا, روضه مطهر حضرت رسول (ص), قبله گاه مسلمين, شعب ابوطالب, كوه صفا و مروه, حجر اسماعيل و مدفن بيش از هفتاد پيامبر (ص), قبرستان بقيع, عرفات و مني نزد مسلمين ارزش والائي دارد و همه ساله ميليونها مسلمان براي انجام حج و عمره به اين سرزمين مسافرت مي نمايند.خاك كشورفعلي عربستان درزمانهاي پيش از ظهور اسلام (دوره جاهليت) همواره ميان دولتهاي محلي و قييله اي منقسم بود وهيچگونه قدرت واحدي حاكميت نداشت.عربستان احتمالا مهدنژاد سامي است. وجود اين نژاد درعربستان به هزاره سوم پيش از ميلاد باز ميگردد.در اوائل قرن هفتم ميلادي، دين اسلام بوسيله حضرت محمد(ص) در مكه اعلام گرديد. اين دين در طي حيات پيامبر تقريبا درتمام عربستان رواج يافت.پس از وفات پيامبردوره خلفاي راشدين (ابوبكر، عمر، عثمان وعلي ابن ابيطالب) آغاز شد.در زمان ابوبكر برخي از قبايل عرب دعوي استقلال نموده و برخي كسان دعوي پيغمبري نمودند، اما ابوبكر آنان را سركوب نموده و سراسر جزيره العرب را براي اولين و آخرين بار تحت لواي اسلام وحدت داد.پيشرفت مسلمانان در مصر در زمان عمر به سبب برقراري روابط اقتصادي وفرهنگي محكمي ميان آن كشور وعربستان گرديد. حين خلافت عثمان، مكه و مدينه از تجمل و ثروت فراواني برخوردارگرديدند.در زمان خلافت علي (ع) فتنه خوارج آغاز شد. اگرچه حضرت آنرا در نهروان به سختي شكست داد (38 ه. ق) ولي اين گروه از ميان نرفته و عربستان مدتها صحنه مساعدي براي تبليغات آنان گرديد.در زمان حكومت امويان، قسمت اعظم عربستان جزء قلمرو آنان بود. حكومت امويان تا سال 132 هجري قمري (650 م) بطور انجاميد و از آن پس عباسيان بر آن مسلط شدند. قدرت عباسيان بر عربستان بيش از1قرن نپائيد. علويان مهمترين مخالفان حكومت عباسيان بودند که پيوسته براي دستگاه حكومتي مشكل ساز مي نمودند.در اواخر قرن2هجري قمري(اوائل قرن نهم ميلادي) علويان در عربستان قيام نموده اما كاري از پيش نبردند. از اواسط قرن دوم هجري پس از مرگ متوكل خليفه عباسي،قدرت عباسيان درعربستان روبه زوال نهاده وعربستان بدنبال آن ازحكومتهاي محلي ضعيف و كوتاه برخوردار گرديد.عربستان در طي چند قرن وضع مغشوش و درهم ريخته اي داشت.در اوائل قرن دهم هجري قمري (16 – م) ، پرتغاليها قصد حمله به مكه را نمودند كه عملي نگرديد.در همان اثنا،خلفاي عثماني براي دفع خطرمسيحيان متوجه عربستان شده و بتدريج سواحل غربي و ساير نقاط کشور تحت حكومت عثمانيان درآمد.در قرن هفدهم ميلادي قبايل عرب در عربستان شرقي قدرت يافته و قدرت عثماني روبه زوال نهاد.در اواسط همان قرن حاكميت تركان بر ناحيه احساء نيز برافتاد.در قرن هجدهم ميلادي باتوسعه نهضتي كه شخص بنام ابن عبدالوهاب (بنيانگذار مذهب وهابي) الهام بخش آن بود، عصر جديدي در تاريخ عربستان آغاز گرديد. وي با حاكم شهر درعيه بنام محمدابن سعود متحد شد.پس از ابن سعود، فرزندش عبدالعزيز جانشين وي در اتحاد با ابن الوهاب شد.در اوائل قرن سيزدهم هجري (18 – م) آئين وهابي در تمام قسمتهاي ناحيه نجد رايج بود. وهابيان به تدريج مكه را تصرف كرده و كمي بعد قدرتشان از سمت شرق تا كرانه هاي خليج فارس پيش رفت. از جانب جنوب،وهابيها به يمن و حضرموت رسيده و از جانب شمال سوريه و عراق درمعرض تهديد آنان واقع گرديدند. دولت عثماني كه از مقابله با وهابيون عاجز بود به مصر متوسل گرديد و مصريان در عربستان قوا پياده نموده و پيشروي نمودند. بريتانيائها نيز در برخي نقاط مداخله نمودند اما چندي بعد مجددا آل سعود سر برافراشته و با تصرف رياض آن را پايتخت خود معرفي نمودند.در اين اثنا بود که جنگ داخلي ميان خاندان آل سعود آغاز شده و شدت گرفت كه اين امر استقرار مجدد عثماني و دست نشاندگان آن برعربستان شرقي را تسهيل نمود.با افتتاح كانال سوئز درسال1969 ميلادي، عثمانيها بر قدرت خود بر مكه افزودند. معذلك آل سعود تحت رهبري عبدالعزيز ابن سعود قدر برافراشته و به فتوحاتي نايل آمدند.درسال 1903ميلادي تركان عثماني از ناحيه احساء بيرون رانده شده و اساس حكومت سعودي بنيان نهاده شد.در جنگ اول جهاني،سعوديها با بريتانيا از در دوستي درآمدند. پس از پايان جنگ جهاني،سلطه عثماني برعربستان بطوركلي پايان يافت. در جنگي كه ميان عبدالعزيز ابن سعود و حسين ابن علي، شريف مكه در گرفت، ابن سعود به پيروزي دست يافت و بدين ترتيب حجاز نيز جزئي از قلمرو وي شد كه سرانجام در سال 1351 هجري قمري (1932 – م) عبدالعزيز عنوان سلطان عربستان سعودي را از آن خود نموده و به موازات آن كشور عربستان تأسيس شده و رسميت يافت.در اوائل تنها ممالك خارجي كه سعوديها با آن رابطه داشتند تركيه و بريتانيا بود. شوروي نخستين كشوري بود كه اين كشور را به رسميت شناخت. انگلستان و فرانسه نيز كمي بعد آن را به رسميت شناختند.مسئله تثبيت مرزها با همسايگان يكي از مشكلات عربستان پس از استقلال بود. در جنگ جهاني دوم، ابن سعود با آنكه طرفدار دول متفق بود، بيطرفي خود را اعلام نموده و تنها از روي بي ميلي به آلمان اعلان جنگ داد.ثروت ناگهاني كه پس از جنگ از طريق نفت فراهم شد به اقتصاد عربستان رونق بخشيد. عربستان سعودي هم اكنون دومين توليدكننده نفت در جهان است.از آنجاييکه عربستان سعودي از عهده استخراج نفت بر نمي آمد ،از اين روي صدها هزاركارگر ومتخصص از ديگر كشورها به اين سرزمين سرازير شدند که اين امرخودموجب گرديد كه معيارهاي خشك اخلاقي حاكم بر جامعه عربستان متزلزل شده ودگرگونيهايي در آن ايجاد گردد.ابن سعود درسال 1953 ميلادي در سن 73 سالگي درگذشت، پسرارشدش سعودابن عبدالعزيز به سلطنت رسيد و برادر وي فيصل وليعهد گرديد.در اين اثنا، ازدياد پول در زندگي اشراف و خاندان سلطنتي روزبه روز نمايان تر ميگشت.عبدالعزيز ابن سعود تا زمان مرگش كاملا برسياست مملكت تسلط داشت، اما پس از وي پيوسته ميان فيصل و سعود رقابت مخفي برقرار بود. در بحران سال 1956ميلادي كانال سوئز، عربستان سعودي با انگلستان قطع رابطه كرد واين حالت تا سال 1963ميلادي ادامه داشت. در سال 1958 ميلادي سعود ناچارا طي فرماني قوه مجريه را به دست فيصل سپرد. بعدها فيصل ناگزير استعفاء نموده و سعود خود دوباره بر اوضاع مسلط گرديد.طي سالهاي 63 -1962ميلادي بارديگر فيصل عهده دار امور كشور گرديد.سرانجام در دوم ماه نوامبر سال 1964ميلادي، ملك سعود ازكار بركنار شده و فيصل پادشاه کشور شد.از سال 1962ميلادي كه سپاهيان مصري به يمن اعزام شدند، اختلاف ميان مصر و عربستان سعودي حادتر شد.طي سالهاي دهه60، بارها مذاكراتي ميان دو كشور بر سر يمن صورت گرفت اما نتيجه اي حاصل نشده و سوء تفاهم به قوت خود باقي ماند. ازهمان سالها نفوذ استعمار در عربستان شدت گرفته و اين كشور به يكي از اصلي ترين مهره ها غرب درمنطقه مبدل گرديد.طي جنگ سال 1967ميلادي اعراب و اسرائيل، نيروهاي سعودي براي مدد رساندن به ارتش اردن به آن سرزمين گسيل داشته و جريان نفت به غرب موقتا قطع گرديد. اين عمل مجددا در جنگهاي سال 1973 ميلادي نيز ميان طرفين تكرار شد.در سال 1975ميلادي ملك فيصل به دست يكي از بستگان خود به قتل رسيد، برادرش خالد بجانشيني وي رسيد وفهد ابن عبدالعزيز، ديگر پسر ابن سعود نيز به عنوان وليعهد عربستان معرفي شد.عربستان سعودي در ميان اعراب رهبري كشورهاي ميان رو و محافظه كار وابسته به غرب را داراست. صدور نفت فراوان از اين كشور همواره برگ برنده اي در دست غرب در مقابل كشورهاي مترقي صادركننده نفت بوده است.
پس ازسقوط رژيم پهلوي درايران،ازسال 1979ميلادي،عربستان به مهره اصلي طرفدار امريكا درمنطقه خيلج فارس تبديل گرديده است.درسال1981ميلادي،شاهزاده فهد طرحي را براي برقراري صلح در خاورميانه ارائه داد كه مورد قبول ملل مسلمان و دول مترقي منطقه بخصوص ايران،سوريه و ليبي قرار نگرفت و در اجلاسيه رهبران كشورهاي عضو اتحاديه عرب نير رد شد.با مرگ خالد در سال 1982، فهد به پادشاهي عربستان رسيد.
اقوام و نژاد

در عصر جاهليت, مردماني در شبه جزيره عربستان سكونت داشتند كه به طور كلي عرب ناميده و به دو دسته اعراب قحطاني و عدناني تقسيم مي شدند. اين دو, از نظر تاريخي, ريشه مشترك دارند ولي عدنانيان در سلسله نسبت خود به حضرت ابراهيم (ع) مي رسند و در نجد و حجاز بودند, اما عربهاي قحطاني به يمن رفتند. اين افراد تابع حكومتي نبودند و اساس مليت آنان قبيله اي بود و اعضاي هر قبيله از شيخ قبيله اطاعت مي كردند. عصبيت حاهلي و قبيله گرايي افراطي افراد را به جان هم مي انداخت و گاهي بر سر مسائل جزئي, جنگي چون نبرد بوس 40 سال طول مي كشيد. خونريزي, قساوت, غارت و تجاوز از برنامه هاي اين قبايل بود. گرچه صحرانشيني و بيابانگردي پيشة عربها بود اما زندگي شهري به شكلي ضعيف در يمن, عدن, حضر موت, حجاز, يثرب و طائف ديده مي شد. به لحاظ عقايد مذهبي , گروه كوچكي بدون آنكه آداب و رسوم خاصي داشته باشند به خداي يكتا و آئين ابراهيم (ع) كه دين حنيف ناميده مي شد, معتقد بودند.در اين كشور چند مليت و قبيله با سنتهاي متفاوت حضور دارند:
· نجديها كه در مركز عربستان قرار دارند و خاندان سعودي هم از همين منطقه هستند.
· حجازيها كه اهالي شهرهاي مكه, مدينه و جده را شامل مي شوند؛ به اعتقاد خاندان آل سعود حجازيها به لحاظ اينكه بازمانده هاي زائران عتبات عاليات هستند, شايستگي پذيرش مسئوليت هاي دولتي را ندارند؛ و به همين علت كمتر در اركان دولتي صاحب مقام و منصب هستند.
· آسوريها كه اقليتي ناچيز را تشكيل مي دهند, بيشتر در حوالي مرزيمن و در منطقة كوهستاني جنوب غربي سكونت دارند.
نژاد مردم عربستان سفيد پوست مي باشد كه از تيرة سامي ها مي باشند.بافت اجتماعي عربستان حاكي از تضاد شديدي است كه اگر جامعه عربستان را به مثابه هرمي در نظر بگيريم به ترتيب عبارتند از: شاه, شاهزادگان تكنو كراتها, ثروتمندان و بالاخره طبقه متوسط و تودة مستضعف در آخرين قسمت هرم قرار دارند. اين امر ناشي از ناسازگاري طبقاتي در بين اقشار و توده هاي مختلف در اين كشور مي باشد و بيشترين فشار اجتماع نيز بر قشر متوسط وارد مي گردد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 216]