زيستگاههاي يوزپلنگ در ايران

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: زيستگاههاي يوزپلنگ در ايران - هومن جوكار

زيستگاه عمده يوزپلنگ در ايران دشت كوير است كه بخشهايي از استانهاي كرمان، خراسان، كرمان، يزد، تهران و مركزي را در برميگيرد. اكنون اين ناحيه وسيع استپي و بياباني به آخرين پناهگاه يوز آسيايي مبدل شده است. به طور مشخص و كاملاً واضحي طي دو دهه اخير تعداد گزارشهاي رسيده از اين ناحيه وسيع در مورد مشاهده يوز كاهش يافته و تنها گزارشات معدودي از مشاهده جانور در پارك ملي كوير، مناطق توران نابيندان، دره انجير، مياندشت و خوش ييلاق به دست آمده است. اين در حالي است كه بين سالهاي 46 تا 57 گزارشاتي از تهران (به خصوص پارك ملي كوير)، سمنان (توارن، خوش ييلاق و مناطق اطراف)، خراسان (منطقه مياندشت و مناطق اطراف طبس)، يزد (منطقه كالمند و مناطق ديگر اطراف بافق، مهريز، نفت و شهر يزد)، اصفهان (منطقه موته و كلاه قاضي)، فارس (پناهگاه حيات وحش بهرام گور)، كرمان (خبر و روچون)، مازندران (پارك ملي گلستان)، هرمزگان (اطراف حاجيآباد) و نيز گزارشات مكتوبي از سيسان (اطراف هامون صابري) و بلوچستان (بمپور) و حتي نفت شهر در استان كرمانشاه مبني بر مشاهده يوز وجود داشته است. اين روزها پناهگاه حيات وحش نابيندان طبس، پارك ملي خارتوران سمنان به همراه سه منطقه ديگر يعني پارك ملي كوير و مناطق دره انجير و بافق از معدود مكانهايياند كه هنوز يوز در آنها مشاهده ميشود و از جمعيتهاي اندكي باقي مانده اين جانور باشكوه پشتيباني ميكند.
(يوزپلنگ ايراني)
1. پارك ملي كوير استان سمنان، مساحت 400000 هكتار، 4 واحد محيط باني، پارك ملي كوير در 50 كيلومتري جنوب غربي تهران است. اين منطقه كه زماني آفريقاي كوچك ناميده ميشد يك زيستگاه غني از نظر تنوع زيستي در كشور است. گونههاي حيواني منطقه عبارتند از: جيبر، آهو، قوچ و ميش وحشي، كل و بز وحشي، كفتار، پلنگ، گرگ و گونههاي نادر گربهسانان كوچك از جمله گربه شني و كاراكال است.
2. پارك ملي پناهگاه حيات وحش و ذخيرهگاه زيست كره خارتوران استان سمنان، مساحت 000/004/1 هكتار، 5 واحد محيط باني، خارتوارن يكي از مهمترين و ارزشمندترين مناطق ويژه تحت نظارت سازمان حفاظت از محيط زيست ميباشد و مجموعهاي از تقريبا تمامي گونههاي جانداران صحرايي ايران از جمله جيبر، آهو، قوچ و ميش وحشي، كل و بز وحشي، كفتار، پلنگ، گرگ، يوزپلنگ را پناه ميدهد و يكي از دو پناهگاه باقي مانده براي گور است. تعداد گورهاي موجود در اين پارك ملي 250 الي 300 رأس براورده شده است.
3- پناهگاه حيات وحش نابيندان طبس شمال شرقي استان يزد، 1500000 هكتار، 4 واحد محيط باني، اين منطقه از جديدترين مناطق تحت كنترل سازمان حفاظت از محيط زيست بوده و د ر زمره مهمترين زيستگاههاي يوز قرار گرفته است. انواع وحوش كويري و نيمه كويري، از جمله روباه، شاه روباه، جبير، آهو، قوچ و ميش وحشي، خرگوش، كل و بز وحشي، كفتار، گربه شين و گرگ در اين منطقه ديده ميشوند.
4- منطقه حفاظت شده بافق استان يزد، 150000 هكتار، 2 واحد محيط باني، بافق در 100 كيلومتري شرق يزد است و آب و هواي بسيار خشك دارد. گونههاي حيواني اين منطقه آهو، قوچ و ميش وحشي، كل و بز وحشي، كفتار، پلنگ و گرگ است.
5- منطقه شكار ممنوع دره انجير استان يزد، 000/150 هكتار، 1 واحد محيط باني. اين منطقه داراي محيط زيست شكننده و آسيبپذير بودهو از پوشش گياهي فقيري برخوردار است. گونههاي جانوري از قبيل جبير، قوچ و ميش وحشي، كل و بز وحشي در اين منطقه مشاهده ميشود.
مخاطرات
عواملي چند بقاي يوزپلنگ آسيايي را در ايران تهديد ميكند كه از آن ميان ميتوان به دو عامل اصلي اشاره كرد. نخست تخريب و بهم ريختگي زيستگاه كه ناشي از فرآيند تبديل زمين به بيابان در بخشهاي وسيعي از كشور است. در اين ميان پاركهاي ملي و ديگر مناطق حفاظت شده به خصوص مورد تخريب قرار گرفتهاند كه عمده آن در سالهاي 1366 تا 1369 صورت پذيرفته. دوم: كاهش روزافزون طعمه.
تخريب زيستگاه
توسعه كشاوزي و صنايع، اسكان انسانها، معدنكاري و طرحهاي زيربنايي در اكثر زيستگاههاي طبيعي ايراني تغييراتي به وجود آورده است. افزايش تعداد دام بدون توجه به ظرفيت محيط و فصل مناسب در تخريب و كاستن گياهان نقش بسزايي داشته و اين به نوبه خود به از بين رفتن سم داران، كه مهمترين طعمه يوزپلنگ ميباشد. منتهي ش ده است. تقريبا تمامي مردم روستايي ساكن در زيستگاه يوزپلنگ آسيايي بز، گوسفند و شتر پرورش ميدهد. اين مسئله مدت زيادي است كه به مانعي در حفاظت از حيات وحش تبديل شده است. اما امروزه دامداري به تجارتي فراگير تبديل شده است و چراي بيش از حد به خصوص در مناطق حفاظت شده، كماكان رايج است (كه در فصول خشك به تغذيه صنعتي بدل ميشود) فرايند تبديل زمين به بيابان بسياري از مناطقي را كه يوزپلنگ در آن زندگي ميكند از بين برده و مناطق وسيعي را به محيط تخريب شده، كه داراي ارزش اقتصادي با حيات وحش اندكي ميباشد، تبديل كرده است. در چنين شرايطي، مناطق حفاظت شده به مكانهايي ايدهآل براي چراي دام تبديل ميشوند. امروزه زيستگاه يوزپلنگ پراكنده است و عمدهترين اين مناطق كه هنوز حيات وحش را حمايت ميكند در ايران قرار دارد. ارتفاع اكثر اين مناطق بين 100 تا 600 متر است و ويژگي آنها تپههاي كم ارتفاع و رويش گياهي پراكنده است. بيشهزارها تخريب شدهاند. رودها به خشكي گراييدهاند مگر پس از بارندگي سنگين. و تعداد بسيار كمي گوسفند وحشي بز، آهو و يوزپلنگ باقي مانده است.
تهديدهاي غيرزيستگاهي
شكار مستقيم وحوش در ايران با وفور فزاينده سلاح گرم و استفاده از خودرو براي شكار همبستگي كامل دارد. اكثر شكارچيان غيرقانوني از اهميت يوزپلنگ و طعمههاي آن در نظام بومشناختي آگاه نيستند و شكار غيرقانوي در نظر آنها جرمي ناچيز به حساب ميآيد. علاوه بر شكار غيرقانوني، سالانه حدود يك ميليون مجوز شكار با سهميه 300 گلوله به طور رسمي صادر ميشود. بايد به تمام اين تهديدها بهرهبرداري تجاري از گونههاي خاص را نيز افزود كه به صورت بيرويه ادامه دارد. گونههايي چون آهو، پلنگ، باز، هوبره، كبك، مرغابي و تمساح از جمله گونههاي در خطرند. با توجه به تعداد اندك يوزپلنگ باق مانده در مناطق و به خاطر اينكه نسبت ماده به نر اين گونه هنوز روشن نيست، با شكار هر يك گربهسانان لطمه سنگيني به نظام ژنتيكي گونه در حال انقراض وارد ميشود. متأسفانه نظارت بر شكار غيرقانوني دشوار است. به عنوان مثال، زيستگاههاي يوز غني ازكانيهاي مهم صنعتي و تجاري است كه توسط وزارت صنايع و معادن مورد بهرهبرداري قرار گرفته ميشود. استخراج معدن به خودي خود تهديدي محسوب نميشود اما جادهسازي مناطق مذكور را براي همگان از جمله شكارچيان غيرقانوني، قابل دسترسي ميكند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 331]