بيدستاني به نام ابيانه

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: بيدستاني به نام ابيانه
مريم خورسند

چارقد هايي با گل هاي سرخ و دامن هاي پرچين مشكي و سيني هاي پر از آلو هايي كه در مرز رسيدن به لواشك شدن هستند، با ساختمان هاي كاهگلي سرخ رنگ و پنجره هاي مربع متقارن، همه تعريف بي رحمانه من از روستاي تاريخي و گردشگري ابيانه است كه در دره سرسبز برزرود در 40 كيلومتري شمال نطنز و در همسايگي كاشان قرار دارد.

ابيانه كه روستايي با ماكتي زيبا و آراسته شده است، بسياري از خانه هاي بازسازي شده آن خالي از سكنه است و به غير از چند سالمند، تعداد ساكنان جوان آن به تعداد انگشت هاي دست مي رسد.

ابيانه جراحي شد

از سال 1380 طرح بهسازي و احياي روستاي ابيانه آغاز شد. نام ابيانه از واژه «ويونا» يا «ويونه» به معناي بيدستان گرفته شده كه در مكاتبات و گفتار فارسي به ابيانه تغيير كرده است. طبق اسناد موجود خاستگاه اوليه روستا مشخص نيست. «آثاري كه بتواند قدمت روستا را در سكونتگاه اوليه خود نمايان كند، موجود نيست. فقط وجود آتشكده هرپاك و محراب مسجد جامع با درهاي منقش با تاريخ 500 سال ه.ق. است كه نشان از قدمت روستا دارد.» تنها بخش باقي مانده از تاريخ قديم ابيانه، نوع لباس پوشيدن اهالي است؛ پوششي كه به گفته خود اهالي گاه با جبر مسوولان پايگاه ميراث فرهنگي ديكته مي شود.

بر اساس گزارش بنياد مسكن اسلامي روستاي ابيانه داراي بافتي فشرده و پيوسته است، با كوچه هاي تنگ و باريك. تغيير ساختار طبيعي كوه از شمال به جنوب باعث تغيير و فرم پذيري روستا شده است.

خانه هاي روستاي ابيانه بدون حياط و با سقف هاي كم وسعت است. خانه ها به صورت پلكاني و با استفاده از مصالح بومي موجود در منطقه و با كلاف كشي چوبي ساخته شده اند. خانه ها به طور معمول رو به آفتاب بوده و براي فرار از سرما تنگ هم ساخته شده اند. در عبور از ميان بافت احياشده روستا كه با معبر سنگ شده، حكم راهنمايي گردشگران را بازي مي كند، مي توان دريافت كه روستا از بازي احجام كوچك و بزرگ مكعبي شكل با رنگ قرمز ساخته شده است. طبق مطالعات انجام شده از سوي طرح اجرايي بهسازي بافت روستاي ابيانه، اين روستا داراي ويژگي هايي است كه آن را از ساير روستا ها متمايز مي كند. فرم پذيري بناها از شكل خالص مربع، فرم پذيري نماها از شكل چهارگوش به طور عمده، وجود پنجره هاي چوبي بدون شيشه، انواع ايوان با يك ساخت هماهنگ، در هاي منقش و كتيبه دار، كلون ها و كليدهاي چوبي، وجود اجاق و اتاق ها و ايوان ها و چهارصفه بودن و سه تا چهار طبقه بودن عمده خانه ها از جمله ويژگي هاي اين روستا است. اما اين روستاي متفاوت و تاريخي با قلعه ها و گورستان هاي قديمي مهمان پذير خوبي براي گردشگران نيست.

روستاي گردشگري

جاده پيچ درپيچ با حاشيه يي پوشيده شده از درختان چنار تنومند و نهر آبي كه از پاي آن عبور مي كند، با انارستاني كه از سرماي زمستان به خشكي رسيده است و درختان كهنسال زردآلو و سيب گوياي آن است كه به روستاي ابيانه نزديك مي شويم. كوه هايي كه به سرخي مي رسند و خاك هاي سرخ تر، از روستايي ياقوتي در پيش رو و پشت به كوه و رو به آفتاب خبر مي دهد كه در آستانه ورود به اين روستاي تاريخي و گردشگري هيچ تابلويي را نمي يابي كه تو را به سوي كوچه پس كوچه هاي روستا هدايت كند. پيش از رسيدن به روستا از كنار چند قبرستان كوچك عبور مي كنيد كه سرشار از رمز و راز هستند. روي قبر ها پوشيده شده از چند تكه سنگ با نشان ها و اشكال هندسي دو سنگ كوچك استاده در پاي قبر با علامتي فلش مانند ديده مي شود. سنگ هاي نشانه كه معرف فرد فوت شده هستند، مثلثي اند و تنها حكاكي يك شانه در كنار آن نشان مي دهد كه شما سر قبر يك زن نشسته ايد. هر چه به ابيانه نزديك تر مي شويد قبرستان هاي كنار جاده از شكل منحصر به فرد خود خارج شده و شبيه قبر هاي امروزي مي شوند. شايد براي همين كهنسالان آفتاب نشين ابيانه نمي دانستند در پاسخ به پرسش هاي ما درباره علامت هاي روي قبرها چه بايد بگويند. خوشامدگوي تو به روستا، ميني سوپر ابيانه و هتلي با همين نام است. سرخ و با ويتريني از پنجره هاي مربع و كوچك. خيابان نه چندان بلند منتهي به بافت قديم روستا با حاشيه پرشده از خودروهاي پارك شده و مسافران سرگردان كه براي تماشاي روستا با خيال آسوده نيازمند گريزي به سرويس بهداشتي هستند، به اجبار مسافران را به تنها مسير پيش رو هدايت مي كند. كسي نمي داند سرويس بهداشتي كجاست. زني كوچك و ريزنقش كه بساط برگه زردآلو و لواشكش را براي مسافران پهن كرده و از روي چين هاي صورتش مي توان عمر او را بيش از 70 تخمين زد، مي گويد سرويس بهداشتي روستا كجاست. اما تاكيد دارد آبي در كار نيست. مسافران با بطري هاي آبي كه زماني در آن نوشابه يافت مي شد، در محوطه اطراف سرويس بهداشتي با شش چشمه براي زنان و مردان به صف منتظر ايستاده بودند.

كسي در ميان صف انتظار كه روستا را گشته، به ديگر مسافران براي بازديد راهنمايي مي دهد. هيچ بروشور و راهنمايي در كار نيست. بايد كشف و شهود كرد تا روستاي تاريخي ابيانه را ديد. در دستان بسياري از گردشگران كيسه هاي شيريني حاجي بادام محصول شهر كاشان ديده مي شود. از مغازه دار ميانه راه مي پرسم سوغات اين سرزمين چيست؟ مي خندد و نان محلي و سركه هاي سيب را كه درون بطري هاي كوچك آب معدني ريخته شده اند، نشان مي دهد.

مي پرسم رئيس پايگاه ميراث فرهنگي ابيانه به شما اجازه مي دهد سركه هاي سيب را درون بطري هاي از قبل استفاده شده، بريزيد و به گردشگران بفروشيد؟ نگاه و پرسشي كه تمام صورتش را پر مي كند، متوجهم مي كند كه تا به حال چيزي درباره پايگاه يا رئيس آن نشنيده است.

خبري از سوغات يا صنايع دستي در روستا نيست. چند مغازه كه از بيسكويت تا سي دي معرفي ابيانه در آن يافت مي شود، چند دست از لباس هاي دست دوز زنان ابيانه را آويزان كرده اند. قيمت پيراهن روي لباس 60 هزار تومان است. نرسيده به امامزاده يحيي و عيسي پيرزني چند دست لباس زنانه و چند شلوار مردانه را روي بند رختي آويزان كرده و در حركتي ابتكاري آنها را ساعتي اجاره مي داد. در ميان آن روستاي ساكت و آرام و بدون هيجان مجال خوبي براي جوان ترها بود تا از خود با لباس هاي اجاره يي عكسي به يادگار بگيرند. در بروشور ها و كتاب هايي كه به فراواني درباره روستاي تاريخي و ديدني ابيانه منتشر شده، مي توان نشانه هايي از آثار تاريخي از جمله قلعه ها، خانقاه و مساجد در اين روستا و اطراف آن يافت. اما اين روستا كه به عنوان روستاي هدف گردشگري معرفي شده و مورد توجه سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري قرار گرفته و حتي سازمان بنياد مسكن طرح احيا و بازسازي آن را به پايان رسانده است، فاقد زيرساخت هاي اوليه و ضروري گردشگري است.

با وجود همه جاذبه هاي گردشگري در اين روستا، گردشگران فاقد هدف و برنامه براي روستاگردي و آشنايي با آداب و رسوم هستند.

بناهاي مذهبي و عمومي ابيانه

مسجد جامع در وسط ده واقع شده است كه با طاق بندي ضربي و مخصوصاً درهاي ورودي منبت كاري با گل و بوته و خطوط برجسته و گل درشت توجه هر تازه واردي را جلب مي كند.

مسجد «پرزله» در محله معروف «پرزله» واقع شده است و مشتمل بر يك شبستان در طبقه همكف با كوچه است كه با در دولنگه يي به راهرو كوچكي متصل مي شود.

مسجد «حاجتگاه» در قسمت غربي ده و در كنار قبرستان سابق واقع شده است. جبهه شرقي آن با روكاري آجري و دريچه ها و پنجره هاي مشبك هلالي نماي جالبي دارد. مسجد «يسمان» در ميان محله «يسمان» واقع شده و اثر يا نوشته يي تاريخي ندارد اما آنچه مسلم است از بناهاي قبل از دوره صفويه است. «امامزاده ابيانه» يا « زيارت» مدفن دو تن از فرزندان امام موسي كاظم(ع) است.

زيارتگاه « هينزا» نيز در زاويه جنوب شرقي ده و در دره كم عرض و طويلي شامل قريب به يك هكتار باغ هاي ميوه قرار دارد. پيش از اين اهالي روستا به علت نداشتن زمين كافي براي كشاورزي ناچار بوده اند خواربار مورد نياز خود را از خارج تامين كنند لذا يك حس ذخيره اندوزي و صرفه جويي در آنان به وجود آمده كه اين شيوه زندگي پايه اصلي و اساسي اقتصاد و دوام و بقاي مردم ده را تشكيل داده است. از طرفي فكر تهيه زمين كشاورزي و تامين خواروبار مورد نياز موجب شده اهالي از سمت شرق و غرب ده تا شعاع 50 كيلومتري درصدد خريد ملك و زمين و باغ باشند و اين شيوه ذخيره اندوزي و صرفه جويي در ميان مردم منطقه زبانزد بوده ولي به آن جنبه خست نمي توان داد.

ده ابيانه با شماره 30/5/54/1089 به ثبت رسيد.
سه شنبه 7 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 417]