توليد محصول در مزارع سرپوشيده : آري يا نه؟

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: توليد محصول در مزارع سرپوشيده : آري يا نه؟
از : كيميا عبدالله پور - بيش از 80 سال از برپايي نخستين مزرعه سرپوشيده در ايران مي گذرد. هم اكنون مقدار قابل توجهي گل و گياه و نيز ميوه و سبزيجات به اين شيوه كشت مي شود، اما اين روش، در كنار فوايد فراوان آن، مسائل و مشكلاتي را نيز به دنبال دارد.

يكي از معضلات افزايش جمعيت در كره خاكي تامين مواد غذايي است، همچنين نياز انسان به سرپناه مستلزم از بين بردن زمين هاي زير كشت است كه در برخي از كشورها اين مسئله مشكلاتي را بوجود آورده است.
در پي آن دست اندركاران امر به فكر چاره جويي براي جبران كمبود مواد غذايي برآمدند كه يكي از اين روش ها ايجاد گلخانه و توليد محصولات گلخانه اي است كه امروزه تا حد زيادي در كشورهاي مختلف از جمله ايران جا افتاده است.
*** احداث اولين گلخانه
احداث گلخانه براي توليد ميوه هاي خارج از فصل و همچنين گل و گياهان زينتي از قرن هفدهم ميلادي در اروپا آغاز شد و با گذشت زمان به ويژه در سالهاي اخير به منظور استفاده بهينه از منابع خاك و آب و نيز اشتغال زايي، در سراسر جهان گسترش يافت.
*** توليد محصولات گلخانه اي در ايران
توليد محصولات گلخانه اي در ايران با پرورش گل آغاز شد.اعتماد السلطنه در كتاب «الماثر و الاثار» مي نويسد: گلكاري به روش جديد را نخستين بار كامران ميرزا (نايب السلطنه) در روزگار ناصرالدين شاه در كامرانيه شميران آغاز كرد.
نتايج قابل توجه به دست آمده از اين كشت، توجه ديگران را به خود جلب كرد ودر نقاط ديگر شهر نيز گلخانه هايي با هدف كشت انواع گل هاي زينتي ايجاد شد.
محدوديت توليد خارج از فصل برخي سبزي ها از يك طرف و توسعه سفرهاي خارجي ايرانيان به ويژه عوامل حكومتي و آشنايي آنها با امكان كشت گلخانه اي انواع سبزيجات، تفكر كشت ديگر محصولات به غير از گل را در گلخانه ها تقويت كرد تا اين كه اين محصولات نيز به تدريج وارد كشت گلخانه اي شدند.
نخستين گلخانه هاي سبزيجات در استان تهران (كرج، ورامين و شهريار) برپا شد و شايد به همين دليل است كه هم اكنون نيز بيش از 50درصد گلخانه هاي كشور در استان تهران قرار دارد.
گوجه فرنگي و خيار جزو نخستين محصولاتي بودند كه از طريق گلخانه هاي پلاستيكي و به ويژه در فصل غيرتوليدي كشت سنتي روباز، توليد و به بازار عرضه شدند. در حال حاضر نيز علاوه بر صيفي و سبزي، موز نيز به صورت گلخانه اي در كشور كشت مي شود.
*** ظهور آفات در گلخانه ها
اما با گذشت زمان برخي مشكلات هم در اين روش مشاهده شد كه فراهم شدن شرايط مناسب براي توليد و رشد آفات، از جمله آنهاست.
كارشناسان معتقدند شرايط ايجاد شده در گلخانه بهتـرين وضعيت را براي استقرار انواع حشرات و كنه‌هاي آفت بوجود مي‌آورد. افزايش سريع جمعيت آفات در گلخانه گاهي اوقات آنچنان سريع صورت مي گيرد كه گاهي بالاي 90 درصد به كشاورز خسارت وارد مي كند.
اينجاست كه كشاورزان براي نجات محصولات خود به سمت سموم مي روند در حالي كه استفاده از سموم نيز مي تواند آلوده شدن خاك كشاورزي، توليد محصول ناسالم و مقاوم شدن آفات در مقابل سموم را در پي داشته باشد.
رييس بخش گياه پزشكي مركز تحقيقات كشاورزي ورامين در گفت وگو با خبرنگار ايرنا گفت: ‌آفات مهم گلخانه هاي صيفي ، جاليز و زينتي به پنج دسته مگس ها، شته ها ، كنه ها ، سفيد بالك ها و تريپس ها تقسيم مي شوند.
دكتر شهريار عسگري افزود:‌ كشت گلخانه اي در دو مقطع زماني نيمه اول و نيمه دوم سال انجام مي شود و تقريبا تمام آفات در هر دو نيمه حمله مي كنند و فقط حمله كنه ها در نيمه بهاره سال كه هوا گرم تر مي شود شدت بيشتري پيدا مي كنند و هر چه هوا روبه سردي مي رود و گلخانه از هواي بيرون تاثير مي گيرد حمله كنه ها كمتر مي شود.
وي ادامه داد: اما ديگر آفات هميشه و در هر دو دوره كشت وجود دارند و محصولات را مورد حمله قرار مي دهند كه اگر جلوي آنها گرفته نشود خسارات جبران ناپذيري را بر محصول وارد مي كنند.
وي ادامه داد: وقتي آفتي در گلخانه اي ظاهر مي شود افراد بلافاصله براي از بين بردن آن به سراغ سموم نباتي مي روند. استفاده بيش از حد از اين سموم باعث مي شود برخي آفات در مقابل سموم مقاوم شوند، مانند آفت تريپس كه مدتي است سم بر روي‌ آن اثر نمي كند و به اصطلاح كشاوزان " انگار آب بر روي آنان مي ريزند" .
عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي ورامين با اشاره به اينكه درصورت رعايت اصول پيشگيري ، قرنطينه و نظارت در گلخانه ها ، ديگر نيازي به استفاده از سموم نخواهد بود افزود: بطور مثال براي ضد عفوني شدن پاي افرادي كه وارد گلخانه مي شوند بايد حوضچه هاي ضد عفوني در ورودي تعبيه شود در حالي كه گلخانه هاي ما فاقد اين حوضچه ها است .
وي با ابراز تاسف از اين وضعيت اظهار داشت: متاسفانه در بسياري موارد مشاهده مي شود افزايش توليد همه ملاحظات ديگر را تحت تاثير قرار مي دهد. بطوري كه زماني كه آفتي ظاهر مي شود، براي مقابله سريع، بي درنگ يه سراغ سموم مي روند ، يعني به عبارتي محصول را با كمك سم توليد مي كنند.
عسگري در خصوص نحوه پيشگيري از ورود آفات به گلخانه ها گفت: روش مديريت آفات به ترتيب عبارتند از پيشگيري ، نظارت و كنترل كه بايد به صورت هماهنگ و منظم پيش روند، اما متاسفانه امروزه بخش كنترل كه آخرين گزينه است نسبت به بخش هاي ديگر پررنگ شده در حالي كه پيشگيري و نظارت بسيار ضعيف است.
وي با اشاره به تكنيك هاي قرنطينه در گلخانه اظهار داشت: قرنطينه يعني محدود كردن مهاجرت به گلخانه كه با روش هاي خاصي صورت مي گيرد.
وي گفت: پايش لباس ها ، قرنطينه موقت و بازرسي تمام گياهان جديدي كه وارد گلخانه مي شوند، علامت گذاري گياهان تازه وارد ، نظارت منظم گياهان پايه كه براي تكثير استفاده مي شوند، ممانعت از ورود حيوانات و گياهان دست آموز به محل كشت و بسته نگه داشتن درها از جمله ضوابط قرنطينه است كه بايد رعايت شود.
وي در خصوص پايش لباس ها توضيح داد: افرادي كه در گلخانه ها فعاليت مي كنند نبايد لباس زرد بپوشند، زيرا رنگ زرد باعث جلب آفات و جابجايي آنان در گلخانه مي شود .
اين كارشناس در اين باره توضيح داد: تمام حشراتي كه پرواز مي كنند رنگ زرد برايشان جاذبه خاصي دارد و به عنوان محصول خوب ، به سمت رنگ زرد كشيده مي شوند. به همين خاطر در گلخانه ها از نوارهاي چسبي زرد رنگ براي به دام انداختن افات استفاده مي شود.
عسگري افزود: بعد از اينكه آفات به نوارهاي زرد چسبيدند، افراد متوجه مي شوند اين آفات از كجا وارد شده اند و جلوي ورود بيشتر آنها را مي گيرند يا اينكه برخي از گياهان مانند فلفل و يا بادنجان ، ‌باقلا و اطلسي به ترتيب براي آفاتي مانند شته و تريپس جاذبه خاصي دارند. از اين رو اين گياهان به صورت گلداني در نقاط مختلف گلخانه چيده مي شوند تا به محض ورود اين آفات افراد متوجه شوند و براي ازبين بردن آنها اقدام كنند.
رييس بخش تحقيقات سبزي و صيفي جات مركز تحقيقات كشاورزي ورامين در گفت و گو با خبرنگار ايرنا، سطح زير كشت گلخانه اي در كشور را شش هزار و 600 هكتار اعلام كرد.
مهندس ماهيار عابدي افزود: از اين ميزان زير كشت حدود چهار هزار هكتار مربوط به سبزي و صيفي ، دو هزار و 400 هكتار گل هاي زينتي و بقيه مربوط به محصولات ديگر از قبيل توت فرنگي ، موز و غيره است.
وي در توضيح انواع گلخانه هاي كشور گفت : سه نوع گلخانه " سنتي چوبي " ، اسكلت فلزي " و " شيشه اي " وجود دارد كه هزار و 100 هكتار محصول زير كشت گلخانه هاي سنتي چوبي هستند و بقيه زير كشت با اسكلت فلزي قرار دارند.
به گفته وي گلخانه هاي شيشه اي در كشور بسيار محدود است به گونه اي كه در آمار قرار نمي گيرد.
عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي ورامين گفت: رعايت برخي اصول كشت در گلخانه هاي چوبي به دليل ساختار چوبي آنها مشكل است، ‌ارتفاع اين گلخانه ها مطلوب نيست و رطوبت زياد باعث رشد آفات در آنها مي شود.
وي افزود در اين گلخانه ها متعادل نگه داشتن دما نيز قابل كنترل نيست و اين امر شرايط را براي جذب آفات آماده تر مي كند.
عابدي توضيح داد گلخانه هاي فلزي هم انواع مختلف ساده ، پيچ و مهره اي ، دوجداره و غير دارند كه هر كدام با توجه به كيفتشان از توليدات سالم و بهتري برخوردار خواهند بود.
يكي از گلخانه داران روستاي كريم آباد از توابع پاكدشت در زمينه مشكلات گلخانه داران به خبرنگار ايرنا گفت: ‌يكي از مشكلات اصلي در امر توليدات گلخانه اي نحوه جلوگيري از ورود آفات به گلخانه است.
تقي كوپايي افزود: ايجاد حوضچه هايي براي ضد عفوني كردن پاي افرادي كه وارد گلخانه مي شوند ، ايجاد يك خزانه كوچك در ورودي گلخانه ها براي جمع شدن آفات در محل و نصب توري از جمله اقداماتي است كه بايد براي جلوگيري از ورود آفات به گلخانه انجام داد.
وي ادامه داد : اما به دليل بالا بودن هزينه ها، اكثر گلخانه دارها به نصب توري اكتفا مي كنند و در صورت مشاهده آفات بلافاصله به سراغ سموم مي روند كه بدون شك استفاده بيش از حد از سموم موجب مقاوم شدن آفات و همچنين كاهش كيفيت محصول مي شود.
وي در پايان خواستار حمايت و توجه بيشتر دولت به قشر گلخانه دارها شد.
همچنين مهدي كچويي يكي ديگر از گلخانه داران در ورامين به خبرنگار ايرنا گفت: تنظيم دما در گلخانه ها از اهميت بسيار بالاي برخوردار است زيرا اگر دما در گلخانه ها متغير شود زمينه براي حمله آفات مهيا مي شود.
وي افزود: وقتي سيستم گرمايشي در گلخانه اي درست كار نكند در برخي موارد موجب بالا رفتن ميزان رطوبت مي شود كه اين مسئله زمينه جذب آفات را فراهم مي كند.
كچويي اظهار داشت: بالا بودن هزينه سوخت دليل اصلي استاندارد كار نكردن سيستم گرمايشي در گلخانه ها است به عبارتي گران بودن سوخت عامل بزرگي در ايجاد بيماري هاست.
وي كه حدود چهار سال است گلخانه اي را در ورامين اداره مي كند گفت: بيشتر گلخانه داران محصولات خود را به روش سنتي توليد مي كنند در حالي كه امروزه بايد اين كار به سمت علمي شدن پيش برود، از اين رو اين بخش نياز به تشكيل كارگروه تخصصي دارد تا آموزش هاي لازم به گلخانه داران داده شود.
كشت گلخانه اي مزاياي زيادي دارد زيرا مي توان هر محصولي را بدون در نظر گرفتن فصل توليد كرد، اما توجه به سلامت محصول مسئله اي است كه نبايد مورد بي اعتنايي قرار گيرد.
دوشنبه 6 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 562]