توليد محصول در مزارع سرپوشيده : آري يا نه؟

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: توليد محصول در مزارع سرپوشيده : آري يا نه؟
علمي آموزشي. كشاورزي . افات . گلخانه
از : كيميا عبدالله پور - بيش از ‪ ۸۰‬سال از برپايي نخستين مزرعه سرپوشيده در ايران مي‌گذرد. هم اكنون مقدار قابل توجهي گل و گياه و نيز ميوه و سبزيجات به اين شيوه كشت مي‌شود، اما اين روش، در كنار فوايد فراوان آن، مسائل و مشكلاتي را نيز به دنبال دارد.

يكي از معضلات افزايش جمعيت در كره خاكي تامين مواد غذايي است، همچنين نياز انسان به سرپناه مستلزم از بين بردن زمين‌هاي زير كشت است كه در برخي از كشورها اين مسئله مشكلاتي را بوجود آورده است.

در پي آن دست اندركاران امر به فكر چاره جويي براي جبران كمبود مواد غذايي برآمدند كه يكي از اين روش‌ها ايجاد گلخانه و توليد محصولات گلخانه اي است كه امروزه تا حد زيادي در كشورهاي مختلف از جمله ايران جا افتاده است.

*** احداث اولين گلخانه
احداث گلخانه براي توليد ميوه‌هاي خارج از فصل و همچنين گل و گياهان زينتي از قرن هفدهم ميلادي در اروپا آغاز شد و با گذشت زمان به ويژه در سالهاي اخير به منظور استفاده بهينه از منابع خاك و آب و نيز اشتغال زايي ، در سراسر جهان گسترش يافت.

*** توليد محصولات گلخانه‌اي در ايران
توليد محصولات گلخانه‌اي در ايران با پرورش گل آغاز شد.اعتماد السلطنه در كتاب -الماثر و الاثار> مي‌نويسد: گلكاري به روش جديد را نخستين بار كامران ميرزا (نايب السلطنه) در روزگار ناصرالدين شاه در كامرانيه شميران آغاز كرد.

نتايج قابل توجه به دست آمده از اين كشت، توجه ديگران را به خود جلب كرد ودر نقاط ديگر شهر نيز گلخانه‌هايي با هدف كشت انواع گل‌هاي زينتي ايجاد شد.

محدوديت توليد خارج از فصل برخي سبزي‌ها از يك طرف و توسعه سفرهاي خارجي ايرانيان به ويژه عوامل حكومتي و آشنايي آنها با امكان كشت گلخانه اي انواع سبزيجات، تفكر كشت ديگر محصولات به غير از گل را در گلخانه‌ها تقويت كرد تا اين كه اين محصولات نيز به تدريج وارد كشت گلخانه‌اي شدند.

نخستين گلخانه‌هاي سبزيجات در استان تهران (كرج، ورامين و شهريار) برپا شد و شايد به همين دليل است كه هم اكنون نيز بيش از ‪۵۰‬درصد گلخانه‌هاي كشور در استان تهران قرار دارد.

گوجه فرنگي و خيار جزو نخستين محصولاتي بودند كه از طريق گلخانه‌هاي پلاستيكي و به ويژه در فصل غيرتوليدي كشت سنتي روباز، توليد و به بازار عرضه شدند. در حال حاضر نيز علاوه بر صيفي و سبزي، موز نيز به صورت گلخانه اي در كشور كشت مي‌شود.

*** ظهور آفات در گلخانه ها
اما با گذشت زمان برخي مشكلات هم در اين روش مشاهده شد كه فراهم شدن شرايط مناسب براي توليد و رشد آفات، از جمله آنهاست.

كارشناسان معتقدند شرايط ايجاد شده در گلخانه بهترين وضعيت را براي استقرار انواع حشرات و كنه‌هاي آفت بوجود مي‌آورد. افزايش سريع جمعيت آفات در گلخانه گاهي اوقات آنچنان سريع صورت مي‌گيرد كه گاهي بالاي ‪۹۰‬ درصد به كشاورز خسارت وارد مي‌كند.

اينجاست كه كشاورزان براي نجات محصولات خود به سمت سموم مي‌روند در حالي كه استفاده از سموم نيز مي‌تواند آلوده شدن خاك كشاورزي، توليد محصول ناسالم و مقاوم شدن آفات در مقابل سموم را در پي داشته باشد.

رييس بخش گياه پزشكي مركز تحقيقات كشاورزي ورامين در گفت وگو با خبرنگار ايرنا گفت: آفات مهم گلخانه‌هاي صيفي ، جاليز و زينتي به پنج دسته مگس ها، شته‌ها ، كنه‌ها ، سفيد بالك‌ها و تريپس‌ها تقسيم مي‌شوند.

دكتر شهريار عسگري افزود: كشت گلخانه‌اي در دو مقطع زماني نيمه اول و نيمه دوم سال انجام مي‌شود و تقريبا تمام آفات در هر دو نيمه حمله مي كنند و فقط حمله كنه‌ها در نيمه بهاره سال كه هوا گرم تر مي‌شود شدت بيشتري پيدا مي‌كنند و هر چه هوا روبه سردي مي‌رود و گلخانه از هواي بيرون تاثير مي‌گيرد حمله كنه‌ها كمتر مي‌شود.

وي ادامه داد: اما ديگر آفات هميشه و در هر دو دوره كشت وجود دارند و محصولات را مورد حمله قرار مي‌دهند كه اگر جلوي آنها گرفته نشود خسارات جبران ناپذيري را بر محصول وارد مي‌كنند.

وي ادامه داد: وقتي آفتي در گلخانه‌اي ظاهر مي‌شود افراد بلافاصله براي از بين بردن آن به سراغ سموم نباتي مي‌روند. استفاده بيش از حد از اين سموم باعث مي‌شود برخي آفات در مقابل سموم مقاوم شوند، مانند آفت تريپس كه مدتي است سم بر روي آن اثر نمي‌كند و به اصطلاح كشاوزان انگار آب بر روي آنان مي‌ريزند .

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي ورامين با اشاره به اينكه درصورت رعايت اصول پيشگيري ، قرنطينه و نظارت در گلخانه‌ها ، ديگر نيازي به استفاده از سموم نخواهد بود افزود: بطور مثال براي ضد عفوني شدن پاي افرادي كه وارد گلخانه مي‌شوند بايد حوضچه‌هاي ضد عفوني در ورودي تعبيه شود در حالي كه گلخانه‌هاي ما فاقد اين حوضچه‌ها است .

وي با ابراز تاسف از اين وضعيت اظهار داشت: متاسفانه در بسياري موارد مشاهده مي‌شود افزايش توليد همه ملاحظات ديگر را تحت تاثير قرار مي‌دهد.

بطوري كه زماني كه آفتي ظاهر مي‌شود، براي مقابله سريع، بي‌درنگ يه سراغ سموم مي‌روند ، يعني به عبارتي محصول را با كمك سم توليد مي‌كنند.

عسگري در خصوص نحوه پيشگيري از ورود آفات به گلخانه‌ها گفت: روش مديريت آفات به ترتيب عبارتند از پيشگيري ، نظارت و كنترل كه بايد به صورت هماهنگ و منظم پيش روند، اما متاسفانه امروزه بخش كنترل كه آخرين گزينه است نسبت به بخش‌هاي ديگر پررنگ شده در حالي كه پيشگيري و نظارت بسيار ضعيف است.

وي با اشاره به تكنيك‌هاي قرنطينه در گلخانه اظهار داشت: قرنطينه يعني محدود كردن مهاجرت به گلخانه كه با روش‌هاي خاصي صورت مي‌گيرد.

وي گفت: پايش لباس‌ها ، قرنطينه موقت و بازرسي تمام گياهان جديدي كه وارد گلخانه مي‌شوند، علامت‌گذاري گياهان تازه وارد ، نظارت منظم گياهان پايه كه براي تكثير استفاده مي‌شوند، ممانعت از ورود حيوانات و گياهان دست آموز به محل كشت و بسته نگه داشتن درها از جمله ضوابط قرنطينه است كه بايد رعايت شود.

وي در خصوص پايش لباس‌ها توضيح داد: افرادي كه در گلخانه‌ها فعاليت مي كنند نبايد لباس زرد بپوشند، زيرا رنگ زرد باعث جلب آفات و جابجايي آنان در گلخانه مي‌شود .

اين كارشناس در اين‌باره توضيح داد: تمام حشراتي كه پرواز مي‌كنند رنگ زرد برايشان جاذبه خاصي دارد و به عنوان محصول خوب ، به سمت رنگ زرد كشيده مي‌شوند. به همين خاطر در گلخانه‌ها از نوارهاي چسبي زرد رنگ براي به دام انداختن افات استفاده مي‌شود.

عسگري افزود: بعد از اينكه آفات به نوارهاي زرد چسبيدند، افراد متوجه مي شوند اين آفات از كجا وارد شده‌اند و جلوي ورود بيشتر آنها را مي‌گيرند يا اينكه برخي از گياهان مانند فلفل و يا بادنجان ، باقلا و اطلسي به ترتيب براي آفاتي مانند شته و تريپس جاذبه خاصي دارند. از اين رو اين گياهان به صورت گلداني در نقاط مختلف گلخانه چيده مي‌شوند تا به محض ورود اين آفات افراد متوجه شوند و براي ازبين بردن آنها اقدام كنند.

رييس بخش تحقيقات سبزي و صيفي جات مركز تحقيقات كشاورزي ورامين در گفت و گو با خبرنگار ايرنا، سطح زير كشت گلخانه‌اي در كشور را شش هزار و ‪۶۰۰‬ هكتار اعلام كرد.

مهندس ماهيار عابدي افزود: از اين ميزان زير كشت حدود چهار هزار هكتار مربوط به سبزي و صيفي ، دو هزار و ‪ ۴۰۰‬هكتار گل‌هاي زينتي و بقيه مربوط به محصولات ديگر از قبيل توت فرنگي ، موز و غيره است.

وي در توضيح انواع گلخانه‌هاي كشور گفت : سه نوع گلخانه سنتي چوبي ، اسكلت فلزي و شيشه‌اي وجود دارد كه هزار و ‪ ۱۰۰‬هكتار محصول زير كشت گلخانه‌هاي سنتي چوبي هستند و بقيه زير كشت با اسكلت فلزي قرار دارند.

به گفته وي گلخانه‌هاي شيشه‌اي در كشور بسيار محدود است به گونه‌اي كه در آمار قرار نمي‌گيرد.

عضو هيات علمي مركز تحقيقات كشاورزي ورامين گفت: رعايت برخي اصول كشت در گلخانه‌هاي چوبي به دليل ساختار چوبي آنها مشكل است، ارتفاع اين گلخانه ها مطلوب نيست و رطوبت زياد باعث رشد آفات در آنها مي‌شود.

وي افزود در اين گلخانه‌ها متعادل نگه داشتن دما نيز قابل كنترل نيست و اين امر شرايط را براي جذب آفات آماده تر مي‌كند.

عابدي توضيح داد گلخانه‌هاي فلزي هم انواع مختلف ساده ، پيچ و مهره‌اي ، دوجداره و غير دارند كه هر كدام با توجه به كيفتشان از توليدات سالم و بهتري برخوردار خواهند بود.

يكي از گلخانه داران روستاي كريم آباد از توابع پاكدشت در زمينه مشكلات گلخانه داران به خبرنگار ايرنا گفت: يكي از مشكلات اصلي در امر توليدات گلخانه‌اي نحوه جلوگيري از ورود آفات به گلخانه است.

تقي كوپايي افزود: ايجاد حوضچه‌هايي براي ضد عفوني كردن پاي افرادي كه وارد گلخانه مي‌شوند ، ايجاد يك خزانه كوچك در ورودي گلخانه‌ها براي جمع شدن آفات در محل و نصب توري از جمله اقداماتي است كه بايد براي جلوگيري از ورود آفات به گلخانه انجام داد.

وي ادامه داد : اما به دليل بالا بودن هزينه ها، اكثر گلخانه دارها به نصب توري اكتفا مي‌كنند و در صورت مشاهده آفات بلافاصله به سراغ سموم مي‌روند كه بدون شك استفاده بيش از حد از سموم موجب مقاوم شدن آفات و همچنين كاهش كيفيت محصول مي‌شود.

وي در پايان خواستار حمايت و توجه بيشتر دولت به قشر گلخانه دارها شد.

همچنين مهدي كچويي يكي ديگر از گلخانه داران در ورامين به خبرنگار ايرنا گفت: تنظيم دما در گلخانه‌ها از اهميت بسيار بالاي برخوردار است زيرا اگر دما در گلخانه‌ها متغير شود زمينه براي حمله آفات مهيا مي‌شود.

وي افزود: وقتي سيستم گرمايشي در گلخانه‌اي درست كار نكند در برخي موارد موجب بالا رفتن ميزان رطوبت مي‌شود كه اين مسئله زمينه جذب آفات را فراهم مي كند.

كچويي اظهار داشت: بالا بودن هزينه سوخت دليل اصلي استاندارد كار نكردن سيستم گرمايشي در گلخانه‌ها است به عبارتي گران بودن سوخت عامل بزرگي در ايجاد بيماري هاست.

وي كه حدود چهار سال است گلخانه‌اي را در ورامين اداره مي‌كند گفت: بيشتر گلخانه داران محصولات خود را به روش سنتي توليد مي‌كنند در حالي كه امروزه بايد اين كار به سمت علمي شدن پيش برود، از اين رو اين بخش نياز به تشكيل كارگروه تخصصي دارد تا آموزش‌هاي لازم به گلخانه داران داده شود.

كشت گلخانه‌اي مزاياي زيادي دارد زيرا مي‌توان هر محصولي را بدون در نظر گرفتن فصل توليد كرد، اما توجه به سلامت محصول مسئله‌اي است كه نبايد مورد بي‌اعتنايي قرار گيرد.
دوشنبه 6 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 139]