نبرد آژینکورت

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: نبرد آژنکورت در شمال فرانسه بین پادشاه انگلیس هنری پنجم و پادشاه فرانسه چارلزششم انجام شد و یکی از نبردهای جنگهای 100 ساله اروپای قرون وسطی می باشد. چارلز فرماندهی سپاهیانش را برعهده نگرفت و فرانسوی ها به رهبری چارلز دی آلبرت وارد نبرد شدند. انگلیسی ها بیشتر از کمانداران خود استفاده کردند. این نبرد به وسیله نمایشنامه هنری پنجم -اثر شکسپیر- در تاریخ جاودانه شده است. این نبرد آخرین پیروزی بزرگ کمانداران بر شوالیه های زره پوش بود. عصر باروت درحال آغاز شدن بود و ...

تاریخ: 25اکتبر 1415
محل: آژینکورت فرانسه
نتیجه:پیروزی قاطع انگلیس
متخاصمین
امپراطوری انگلیس در برابر امپراطوری فرانسه
فرماندهان
هنری پنجم در برابر چارلز دی آلبرت
استعداد رزمی
در حدود 6000نفر(5000نفر کماندار؛1000نفر پیاده نظام سنگین اسلحه) در برابر بین 20000تا 30000نفر(3/1 شوالیه سوار؛2/1 پیاده نظام سنگین اسلحه؛6/1 کماندار)
تلفات
100-250نفر در برابر در حدود 6000نفر

لشکرکشی:

هنری پنجم به چند دلیل به فرانسه هجوم برد. او امیدوار بود که با به راه انداختن یک جنگ خارجی بتواند موقعیت خود را در خانه تحکیم کند. وی می خواست که با جمع آوری باج و خراج از زمینهای فتح شده، وضعیت مالی خود را بهبودبخشد. او همچنین می خواست که شوالیه های فرانسوی را اسیر کند تا بتواند برای آزادی آنها خونبها دریافت کند. مدارکی در دسترس است که نشان می دهد چند نفراز اربابان نرماندی به هنری قول دادند که پس از مرگشان سرزمینهایشان را به او تقدیم می کنند اما پادشاه فرانسه می خواست که زمینهای آنها راتوقیف کند.
در 13 آگوست 1415 هنری و سربازانش در شمال فرانسه پیاده شدند و با ارتشی به استعداد 12000نفر به محاصره بندر هارلفیور پرداختند. محاصره بندر بیش از حد انتظار به طول انجامید. در روز 22 سپتامبر شهر تسلیم شد و ارتش انگلیس تا 8 اکتبر آنجا را ترک نکرد. فصل لشکرکشی به انتها رسیده بود و انگلیسی ها به علت بیماری، تعدادی از سربازانشان را از دست دادند. هنری تصمیم گرفت تا حدود 9000نفر از سربازانش را به بندرکالی ببرد. کالی تنها دژ انگلیس در شمال فرانسه بود و آنها می توانستند تمام زمستان را در آنجا سرکنند.
در طی محاصره هارفلیور توسط انگلیسها، فرانسه توانست تعداد زیادی از نجیب زادگان فئودال را به همراه ارتشهایشان احضار کند که دی آلبرت با مهارت آنها را درفاصله هارفلور و کالی بکارگرفت. حرکات دی آلبرت مانورهای انگلیسیها در طول رود سوم را منعکس می کرد. درنهایت، دی آلبرت رسیدن به بندر کالی را بدون مواجه با یک زد و خورد بزرگ برای انگلیسی ها غیرممکن کرد. حرکات دی آلبرت هنری را مجبور کرد در نبردی واردشود که با -توجه به وضعیت ارتشش- ترجیح می داد از آن اجتناب کند. ارتش انگلیس ذخیره غذایی اندکی داشت و 450کیلومتر را در طی 4روز پیموده بود. آنها مریض شده بودند و حال روبروی ارتشی قرار می گرفتند که باتجربه بود و بهتر از آنها تجهیز شده بود.

به هرحال، فرانسه نه به خاطر تعداد مطلق تلفاتش بلکه به دلیل تعداد شوالیه ها و نجیب زادگانی که از دست داد شکستی فاجعه بار را تحمل کرد. هنری قادر بود که به تمام اهدافش برسد. او به وسیله معاهده ترویس در سال 1420 به عنوان نایب السلطنه شناخته شد و وارث تاج و تخت فرانسه شد. این امر با ازدواج او با کاترین والیوس -دختر چارلز ششم- محکمتر شد. با وجود این، هنری آنقدر زنده نماند تا سلطنت فرانسه را به دست آورد. او در سال1422 درحالی که موقعیت خود را در برابر مخالفین فرانسوی اش تحکیم می کرد، در سن 34 سالگی در اثر اسهال خونی مرد. وقتی که چارلزششم مرد، دو ماه بعد چارلز هفتم بر تخت نشست.
هنری ششم -پسر هنری- نیز جانشین او شد و به جز کالی، توسط ارتش فرانسه از تمام متصرفاتش بیرون انداخته شد.

مواضع:

هنری و ارتش انگلیس در حال رفتن به کالی بودند که توسط ارتش فرانسه راهشان بسته شد. ارتش فرانسه بر آنها برتری کامل عددی داشتند.
برآورد دقیقی از تعداد نفرات طرفین دردست نیست. منابع مختلف، تعداد فرانسوی ها را بین 15000 تا 36000 و نفرات انگلیس را بین 6000 تا 9000 نفر برآورد کرده اند. نبرد در گذرگاهی که از جنگل آژینکورت عبورمی کرد انجام شد. ارتش فرانسه توسط دی آلبرت در خروجی شمالی گذرگاه موضع گرفت تا راه کالی را مسدود کند. هر دو ارتش، شب 24اکتبر را در زمینهای باز گذراندند. هنری در روز 25 اکتبر ارتش خود را آرایش داد. در حدود 900 نفر از پیاده نظام و 5000کماندار را در صفی به طول 700متر در امتداد دو طرف گذرگاه قرارداد. این آرایش شبیه آرایش معمول انگلیسی ها بود که همیشه کمانداران خود را در جناحین سپاه خود قرار می دادند و شوالیه ها و پیاده نظامشان را در مرکز سپاه. در حدود 200کماندار نیز در مرکز قرارگرفتند. پیاده نظام سنگین اسلحه انگلیس غرق در آهن و فولاد شانه به شانه هم ایستادند و 4 ردیف را تشکیل دادند. کمانداران انگلیسی در جلوی آرایش خود تیرهای چوبی را به صورت زاویه دار در زمین فروکردند تا مانع حمله سواره نظام فرانسه بشوند. این کمانداران از کمانهای بلندی استفاده می کردند که در تاریخ معروف هستند. این کمانها برد و قدرت زیادی داشتند و می توانستند تا پیکانها را به مسافتی در حدود 300مترپرتاب کنند. از نظر ساختاری این کمانها شباهت زیاد با کمانهای مغولی و ژاپنی داشتند که در همان دوران در شرق آسیا رواج داشتند.

قبل از نبرد هنری سخنرانی کرد و به شوالیه هایش اطمینان داد اگر فرانسه نبرد را ببرد آنها را نگه می دارند تا از خانواده هایشان خونبها بگیرند. به هرحال، بیشتر آنها چنین شانسی را نداشتند و بهتر بود که برای نجات جانشان بجنگند.
برخلاف باور عمومی، سربازان فرانسوی حرفه ای بودند و توسط فرماندهانی با تجربه هدایت می شدند. فرانسوی ها در سه ردیف قرارگرفتند که هر کدام 6000نفر را دربرداشت اما تصور می شود که ردیف اول شامل 9000نفر بوده است. در حدود 1200 نفر از پیاده نظام و شوالیه ها نیز در هر جناح قرارداشتند در حالیکه مرکز سپاه فرانسه توسط پیاده نظام پرشده بود. 12 نفر از شاهزاده های خاندان سلطنتی نیز درمیان آنها قرارداشتند. عقبه فرانسه نیز از 6000 تا 9000نفر پیاده نظام تشکیل شده بود. 4000 تا 6000 نفر از کماندارن نیز در جلوی پیاده نظام در مزکز قرارداشتند.

عوارض زمینی

عامل اصلی تصمیم گیری برای نبرد عوارض زمین بوده است. باریکی گذرگاه برای انگلیسی ها مناسب بود. موج اول حمله فرانسوی ها برتری عددی 6 به 1 به نیروهای مرکز سپاه انگلیس داشتند اما امکانی نبود که بتوانند با مانورهای احاطه ای انگلیسی ها را دور بزنند. باریکی گذرگاه باعث می شد که مهاجمان فرانسوی به هم فشرده شوند و سرعت آنها کاهش یابد. تلفاتی که به ردیفهای اول مهاجمین توسط تیراندازی کمانداران وارد می شد تراکم مهاجمان را افزایش می داد و ردیفهای پشت سر مجبور می شدند که از روی پیکر آنها عبورکنند. مهاجمان باید عمقی در حدود 25 ردیف می داشتند و ردیفهای عقبی به جلو فشارمی آورده اند تا وارد کارزار شوند. اگرچه فرانسوی ها در ابتدا انگلیسی ها را عقب راندند اما به خاطر تنگی جا در بکاربردن سلاح هایشان دچار مشکل بوده اند. هنگامی که تیرباران کمانداران انگلیسی شروع شد، فرانسویها فضای کافی برای واکنش نشان دادن نداشته اند. در این زمان موج دوم فرانسوی ها -که در حدود 12000 نفر بوده اند- سررسید و وضع را آشفته تر کرد. فشاری که آنها از عقب وارد کرده اند جنگ در جلو را بیشتر به تاخیر انداخته است.
نبرد به میدان جدیدی وارد شد که تازه باران دیده بود و گل و لای مانع حرکت پیاده نظام سنگین زره می شد. سرعت کم در گل عمیق شهسواران فرانسوی را به هدفی مناسب برای کمانداران انگلیسی مبدل کرد. کمانداران انگلیسی به دلیل زره سبکتری که داشتند با سرعت بیشتری نسبت به پیاده نظام فرانسه وارد معرکه شدند.

نبرد:

در صبح 25 اکتبر فرانسوی ها هنوز منتظر رسیدن نیروهای کمکی بودند که درحال رسیدن به جبهه نبرد بودند. دوک بارانت، دوک آنژو و دوک بریتانی که هرکدام 1000 تا 2000 سرباز داشتند درحال حرکت به سمت میدان نبرد بودند. این امر فرانسوی ها را در شک گذاشت که پیشروی خود را به سمت انگلیسی ها آغازکنند یا نه.
در 3ساعت پس از طلوع آفتاب زد و خوردی اتفاق نیافتاد تا اینکه هنری فهمید که فرانسوی ها قصد حرکت ندارند و سپاهیانش را در گذرهگاه گسترش داد. کمانداران تیرهای چوبی را در خاک قرص کردند و درگیری را با تیرباران فرانسوی ها شروع کردند.
استفاده از تیرهای چوبی یک نوآوری بود. در 2 درگیری کوچکی که قبل از آن بین فرانسوی ها و انگلیسیها انجام شد از این تیرها استفاده نشده بود.
در این هنگام فرانسوی ها مقداری از نظم خود را از دست دادند و سواره نظام مستقر در جناحین سپاه فرانسه به کمانداران انگلیسی حمله کردند. چون شوالیه ها نتوانستند کمانداران را دور بزنند و یا از میان تیرهای چوبی عبور کنند حمله آنها به مصیبت انجامید. تنها اثر این حمله و عقب نشینی بیشترشدن گل و لای مسیر عبور فرانسوی ها به سمت انگلیسیها بود. پس از آن، فرمانده ردیف اول فرانسوی ها خود حمله به انگلیسی هارا توسط پیاده نظام سنگین اسلحه رهبری کرد. گل و لای تا زانوی آنها می رسید و باعث شد هنگامی با پیاده نظام انگلیس روبرو شوند که در اثر این پیاده روی در گل بسیار خسته شده بودند.
آنها سرعت کمی داشتند که باعث شده بود هدف خوبی برای کمانداران انگلیسی شوند اما زره هایی که در آن زمان ساخته می شدند به قدری مقاومت داشتند که بتوانند آنها را سالم به طرف دیگر گذرگاه برسانند. بدین سان خطوط کم پشت انگلیسی ها به عقب رانده شد و هنری تقریبا بر زمین افتاد. عرض کم گذرگاه و تراکم نفرات به فرانسوی ها اجازه نمی داد تا از سلاح هایشان به خوبی استفاده کنند. در این زمان کمانداران با استفاده از تبر و تیشه و شمشیر حمله کردند و فرانسوی ها را خسته و بی نظم کردند. آنها توان عقب نشینی نداشتند و کشته یا اسیر شدند.

در این هنگام دومین موج حمله فرانسوی ها فرارسید و در ستیزه غرق شد. فرماندهان آنها نیز مانند گروه اول کشته یا اسیر شدند و فرماندهان گروه سوم مرگ خود را در صحنه نبرد در حالی دیدند که افرادشان در حال فرار به مکانی امن بودند.
درحین زد و خورد برادر کوچکتر هنری -هامفری، دوک گلاستر- مجروح شد. هنری با شنیدن صدای برادر، محافظانش را برداشت و از میان فرانسویان دالانی بازکرد تا به برادرش رسید و تا زمانی که هامفری را به مکانی امن رساندند در برابر امواج هجوم دشمن مقاومت کرد.

تنها موفقیت فرانسوی ها در اثرحمله از دژ آژینکورت به پشت خطوط انگلیسی ها حاصل شد. سامبات دی آژینکورت به همراه 1000نفر از روستاییانش توانست به تدارکات هنری دست پیداکند. هنری فکر کرد که از پشت سر مورد حمله واقع شده و ترسید که اسرای فرانسوی دوباره مسلح شوند و نتیجه جنگ را عوض کنند. بنابراین دستور داد تا تمام نجیب زادگان فرانسوی را قتل عام کنند. درخواست فرماندهان و افسران ارشد برای اینکه خونبهای اسرا را برگردن گیرند از طرف هنری رد شد. دستور اجرا شد و حدس زده می شود که شوالیه های فرانسوی در اثر این کشتار بیشتر تلفات دادند تا در میدان نبرد.
سرانجام:
صبح روز بعد، هنری به میدان نبرد بازگشت و دستور داد تا تمام زخمی های برجای مانده فرانسوی از دم تیغ گذرانده شوند. فرانسوی ها تمام شوالیه ها را به عقب برده بودند ولی سربازان عادی بدون هیچ گونه مراقبت پزشکی در میدان رهاشده بودند.

در مورد تلفات طرفین آمار دقیقی وجودندارد اما تلفات انگلیسیها سبکتر و در حدود 450 نفر برآوردمی شود. تلفات فرانسوی ها سنگین بوده است. درمیان کشته های فرانسوی 3 دوک، 5 کنت و 90 بارون وجود داشته اند. هنری نتوانست در اثر پیروزی در این نبرد فرانسه را فتح کند اما توانست فرارکند و با تجدید قوا، 2 سال بعد بازگشت و جنگ جدیدی را آغاز کرد.

"ما اندک هستیم. ما اندک ولی خوشحال هستیم. ما برادرانی متحدهستیم." هنری پنجم اثر ویلیام شکسپیر