جهاد علمي پيشواي ششم (ع)

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: جهاد علمي پيشواي ششم (ع)
در ميان انديشمندان اسلامي معروف و مشهور است كه در زمان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) دريچه هاي دانش بر روي مسلمين گشوده شد و سرانجام به نشاط علمي جامعه اسلامي و توليد نظريه هاي علمي ميان آنان منجر گرديد. آنچه براي يك پرسشگر مطرح است، اينكه چه زمينه ها و بسترهايي به فراهم آمدن اين تحرك علمي در آن زمان انجاميد. با تحقيق و جستجو در متون و كتابهاي تاريخي، مي توان دلايل گوناگون براي اين امر مطرح كرد كه در زمانهاي ديگر وجود نداشته است. آنچه در اين مقال مختصر بيان مي شود، تعدادي از دلايل و عوامل مهم است.
توجه آموزه هاي ديني به علم آموزي به عنوان يكي از مهمترين دلايل توجه عموم مسلمين در ادوار مختلف به تحصيل علم است. در آيات و روايتهاي فراواني به اين مهم اشاره شده است؛ «اطلبوالعلم ولو بالصين»، «طلب العلم فريضة علي كل مسلم و مسلمه» و «هل يستوي الذين يعلمون و الذين لايعلمون» .
اما به دلايل سياسي امت اسلام در همه ادوار پس از رحلت پيامبر(ص) نتوانست به اين مهم توجه كافي داشته باشد وبرخي درگيريهاي دروني و بيروني مانع آن شد تا جامعه مسلمين به دستورات وارده از ناحيه معصومين(ع) جامه عمل بپوشانند. اما در دوره زندگاني امام صادق(ع) كه در هنگامه انتقال قدرت از امويان به عباسيان بود، حصرهاي سياسي براي اهل بيت پيامبر(ص) به دليل اتخاذ سياست خاص امام صادق(ع) تا اندازه اي برداشته شد و زمينه براي فعاليت علمي و فقهي ايشان فراهم آمد و بر همين اساس امام توانستند به تربيت شاگرداني همت گمارند كه علاوه بر دوره خويش، ثمرات علمي آنان دردنياي اسلام تا قرنها به جاي مانده بود.
بي شك، علاوه بر شرايط خاص سياسي كه زمينه را براي اين فعاليت مهيا ساخته بود، برخي شرايط فرهنگي و فكري در جامعه نيز در اين زمينه بي تأثير نبوده است.
گسترش سرزمينهاي اسلامي و ورود انديشمندان كشورهاي اطراف با نگرشها و افكار نوين كه بعضا برگرفته از اديان رسمي آن سرزمين بود، باعث شد انديشه ها در كنار هم قرار گيرد و حتي در مقابل يكديگر زورآزمايي نمايند. مهاجرت انديشمندان به بلاد اسلامي، موجب گرديد فكر و انديشه تساهل در ميان مسلمانان گسترش يابد؛ بدين معنا كه مسلمانان با غيرمسلمان، بويژه با اهل كتاب، همزيستي مسالمت آميز داشتند و بدين وسيله از علم، فضل و دانش آنان استفاده مي كردند. همزيستي مسالمت آميز با اهل كتاب و غيرمسلمان، علاوه بر بعد انساني آن، مبناي روايي نيز دارد. در روايتهاي اسلامي آمده است: «خذوا الحكمة ولو من مشرك». از اين روايت برداشت مي شود متون ديني ما مؤمن را به تساهل علمي تشويق مي نمايد. در زمان امام صادق(ع) اين تساهل بيشتر شد و امام شاگردان خود را به فراگيري علوم تشويق مي كردند.
تقويت اين روحيه باعث شد بسياري از مسلمانان آن زمان، به تمام مناطق امپراتوري اسلامي هجرت كنند و به تحصيل علم بپردازند.
در كنار اين شرايط، ترجمه كتابهاي اعتقادي بلاد جديد اسلامي باعث شد شبهات و چالشهاي نويني در عرصه فكر و فرهنگ به جامعه اسلامي وارد آيد. اين مسأله از دو جنبه مثبت و منفي قابل بررسي است؛ بدين معنا كه ورود افكار جديد نامتناسب با تفكر توحيدي پيامبر و اهل بيت(ع) باعث شد مسلمانان در مواجهه با اين جريانهاي فكري، به تفكر و تعمق بيشتر در اطراف دين بپردازند و جمع گسترده اي ازمسلمانان به كلاسهاي درس و پاي منابر كشيده شوند و بازار نظريه پردازي رونق گيرد، اين مسأله يكي از بركات اين رويداد بود.
اما بي پاسخ ماندن اين شبهات و بعضاً پاسخهاي غير كارشناسي كه از مأخذي غير از رسالت و امامت ارائه مي شد، باعث گمراهي جمعي از مسلمانان و تشكيل فرقه هاي كلامي منحرف در بدنه فرهنگي جامعه اسلامي شد.حضور به موقع امام صادق(ع) در عرصه و پاسخگويي به شبهات كلامي در زماني كه بيشترين ضربه به آيين و عقيده مسلمين از طريق كج فهمي از علم به آنان وارد مي آمد، جهادي علمي در راه نجات امت اسلام از گرفتار آمدن در گرداب عقايد باطل پديد آورد.
* مريم نجات
پنجشنبه 2 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 193]