در همايش نقد آراي احمد فرديد عنوان شد: فرديد زماني غرب را نفي كرد كه كسي جرأتش را نداشت

واضح آرشیو وب فارسی:ايسنا: در همايش نقد آراي احمد فرديد عنوان شد: فرديد زماني غرب را نفي كرد كه كسي جرأتش را نداشت
خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران
سرويس: فرهنگ و ادب - حكمت و فلسفه

همايش دوروزه‌ي نقد و بررسي آراي سيداحمد فرديد روز گذشته (سه‌شنبه، 30 مهر) در دانشكده‌ي ادبيات فارسي و زبان‌هاي خارجي دانشگاه علامه طباطبايي پايان يافت.

به گزارش خبرنگار بخش حكمت و فلسفه‌ي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، رضا سليمان‌حشمت در اين مراسم درباره‌ي «تفسير فرديد از مفهوم غرب و غرب‌زدگي»، گفت: در نظر فرديد، غرب لزوما غرب جغرافيايي نيست؛ درواقع، غرب يك نوع نسبتي است كه انسان با وجود برقرار كرده و مرحله‌ي خاصي از حيات انسان است كه به وجود پاسخ داده است. البته سوابق كار به هايدگر برمي‌گردد، كه اين را در نقدهايي كه بر مدرنيته وارد كرده است، تبيين مي‌كند. درواقع، هر آن در مقامي هستيم كه در اين مقام، گذشت از غرب مطرح مي‌شود؛ هرچند در ابتدا ممكن است ذهن به سمت جغرافياي غرب برود؛ اما اين‌گونه نيست. درواقع، اين معنا را مرحوم فرديد از هايدگر گرفته و درباره‌ي آن بسيار تأمل كرده و ظاهرا در موقعي كه در پاريس بوده است، به نتايج جديدي مي‌رسد و در بازگشت به ايران، مسأله‌ي غرب‌زدگي را طرح مي‌كند، كه اين به تعبير خودش، از فتوحات پاريسي فرديد است.

استاد دانشگاه علامه طباطبايي يادآور شد: آن‌طور كه مفهوم غرب‌زدگي را احمد فرديد مطرح كرد، فهم نشد و زمينه‌اي براي فهم آن فراهم نبود و خيلي زود توسط آل ‌احمد و ديگران صورت سياسي و ايدئولوژيك پيدا كرد و در ادامه، به صورت اجتماعي ظاهر شد. درواقع، بحث غرب‌زدگي، بحث ايران، شرق و يا نگاه هويتي نيست؛ غرب‌زدگي حوالت انسان است كه اين حوالت اتفاقا از انسان در غرب آغاز مي‌شود. غرب‌زدگي به معناي خارج‌ شدن انسان از فطرت خود است و حالتي است كه از سلامت و فطرت بيرون است؛ از اين منظر، انسان غربي هم غرب‌زده است.

او تصريح كرد: غرب‌زدگي دو وجه ايجابي و سلبي دارد و درواقع، آن‌چه مهم است، اين است كه ما نسبت به غرب‌زدگي خودآگاهي داشته باشيم و بدانيم كه غرب‌زده هستيم. احمد فرديد غرب‌زدگي را طاغوت‌زدگي مي‌دانست، در عين‌ حال، در رويكردي ايجابي، آن را حوالتي مي‌دانست كه مقدر شده است و از سويي، در رويكرد سلبي، اين غر‌ب‌زدگي را شايسته‌ي شأن انسان نمي‌دانست.

سليمان‌حشمت در ادامه با بسط معناي غرب‌زدگي در دوران جديد و تأكيد بر غرب‌زدگي مضاعف انسان معاصر، به زمينه‌هاي استقبال از مفهوم‌ غرب‌زدگي در جامعه‌ي ايراني پس از مشروطه پرداخت و يادآور شد: طرح اين موضوع، آثار اجتماعي - سياسي نامطلوبي را به جاي گذاشت و اين وجه سلبي تفكر فرديد بر ديگر وجوه غلبه كرد؛ هرچند قصد و نيتش ايدئولوژيك نبود. البته از سويي، اين برداشت ايدئولوژيك زيادي هم منفي نبود و به وقوع انقلاب اسلامي كمك كرد و خود فرديد هم از اين اتفاق خوشحال بود؛ اما مطلبي هم كه هست، او قصدش، طرح تفكر به نحو اصيل بود.

وي همچنين گفت: ايرادي كه ما در فهم فرديد داريم، اين است كه وجه خلاف‌آمد عادت تفكر فرديد را درنمي‌يابيم. در آراي فرديد، رويكرد سلبي و ايجابي توأمان است و اين پارادوكس چيزي است كه بايد براي فهم فرديد درنظر گرفت. فرديد از سويي مدرنيته و دستاورد آن را ‌كه علم و تكنولوژي است، به چالش مي‌كشد؛ اما از سويي ديگر، نگاه او، يك جنبه‌ي ايجابي هم دارد و آن را از آن‌جا كه حوالت قضاست، مي‌پذيرد. درواقع، ضرورت دارد ما علم و فلسفه‌ي معاصر را به جاي خود بپذيريم و صحيح نيست كه همه‌چيز را علم بگيريم و چنان‌چه اين‌طور باشد، به تعبير هايدگر، بقيه‌ي راه‌ها به روي ما بسته مي‌شود و آن وارستگي كه اقتضاي شأن انسان است، ممكن نمي‌شود.

در ادامه‌ي اين مراسم، حجت‌الاسلام عليرضا قائم‌نيا با تبيين دو طيف از انديشمندان و روشنفكران معاصر ايراني، كه يكي قائل به مشروعيت غرب و جرياني ديگر كه در پي به چالش ‌كشيدن مشروعيت غرب است، گفت: نگاه انتقادي و تسليم ‌نشدن فردي در برابر تفكر غرب، از جدي‌ترين نقاط آراي احمد فرديد است. درواقع، غرب‌شناسي فرديد برآيند يك تلفيق است؛ تلفيقي بين آراي مارتين هايدگر و آراي ابن ‌عربي انجام مي‌دهد و از اين‌جا به علم‌الاسماء تاريخي و غرب‌شناسي دست پيدا مي‌كند.

اين مدرس حوزه يادآور شد: هايدگر خود منتقد غرب است و جزو پيشروان انتقاد از جهان غرب و جهان آمريكايي ‌شده است. درواقع، منظر نقد هايدگر، فلسفي است و فلسفه را از زمان ارسطو كه آغاز شده و تا دوران معاصر رسيده است، به نقد و چالش مي‌كشد و آن را انحرافي در جريان تفكر اصيل فلسفي مي‌داند.

قائم‌نيا سپس به انتقاد از اين نگاه فرديد نسبت به ماهيت مدرنيته پرداخت و تأكيد كرد كه مدرنيته معلول يونان باستان است و چنان‌چه بيكن مي‌گويد، ملكو‌ت بشر جديد، زمين است و تمام خاكي شده است و همه‌ي آمال خود را در كره‌ي خاكي مي‌بيند و همه‌ي نگاهش را از آسمان كنده و به زمين معطوف كرده و از همين‌روست كه غرب در جهان معاصر پديده‌اي بي‌سابقه ديده مي‌شود.

اين استاد دانشگاه در ادامه به تبيين نقش عقل در غرب جديد پرداخت و يادآور شد: هر دوره‌اي با عقلانيتش روشن مي‌شود. ما مي‌بينيم احمد فرديد در مقابل عقل طاغوتي دوران مدرن، عقل قرآني را قرار مي‌دهد و هرچند در آرايش معناي دقيقي از مفهوم عقل قرآني به دست نمي‌دهد، سعي مي‌كند عقل را با مباحثي كه در عرفان اسلامي است، مرتبط كند. فرديد معتقد است تفكري در قرآن هست كه عقلانيت دارد؛ اين ادعاي فرديد درست است؛ اما از سويي، در قرآن، واژه‌ي عقل به صراحت نيامده و مشكل اين‌جاست كه در آراي فرديد، مفهوم عقل قرآني روشن نيست و نمي‌توانيم نسبت آن را با عقل طاغوتي تبيين كنيم.

وي از واژه‌شناسي فرديد به عنوان ديگر ويژگي و معرفي فكري اين انديشمند ياد كرد، كه آن هم متأثر از مارتين هايدگر شكل گرفته است و بر اين مسأله تأكيد كرد كه فرديد معتقد است، ما از تحليل واژه‌ها مي‌توانيم به تفكر حقيقي برسيم و مانند هايدگر بر تفكر شعري اهميت مي‌دهد و همان‌طور كه هايدگر قائل به اين بود كه تفكر حقيقي از علم برمي‌آيد و بايد آن را در ميان اسطوره‌ها و افسانه‌هاي يونان باستان جست‌وجو كرد، فرديد هم به اين تفكر مبتني بر شعر تأكيد دارد و مي‌گويد براي ديدن تفكر، بايد آن‌ها را در اشعار شاعراني چون: حافظ و جامي و ديگران ديد.

قائم‌نيا در بخش ديگري از سخنان خود به تبيين نسبت سنت‌گرايان و فرديد پرداخت و تأكيد كرد: نگاه نحله‌ي فكري سنت‌گرايان با فرديد تفاوت چنداني ندارد. كم‌وبيش هر دو غرب را به عنوان كليتي يك‌پارچه مي‌دانند و در صدد نفي آن برمي‌آيند؛ در حالي‌كه نمي‌توان گفت غرب سروته يك كرباس است و كليت آن را داراي ماهيتي طاغوتي دانست. به اعتقاد من، ضرورت دارد پيش از اين‌كه بياييم هايدگر و يا پوپر را طرح كنيم و زير پرچم آن‌ها سينه بزنيم، بياييم ببينيم هركدام از اين‌ها تا كجا مي‌تواند مبناي تفكر ما باشد. ضرورت دارد به جاي اين رفتارها، رويكرد انتقادي را در تفكر دنبال كنيم.

محمد رجبي نيز در اين مراسم با موضوع «نسبت فرديد با انقلاب اسلامي» به ايراد سخن پرداخت و در بخش ابتدايي سخنانش، به انتقاد از منتقداني پرداخت كه براي انديشه‌ي فرديد شأن مستقلي قايل نيستند و او را نه در حد و اندازه‌ي فرديد، كه متأثر از آراي هايدگر و ابن ‌عربي، تحليل و بررسي مي‌كنند و سرانجام به اين نتيجه مي‌رسند كه او نه هايدگر را فهميده است و نه ابن‌ عربي را؛ در حالي‌كه فرديد، فرديد بود و به عنوان يك متفكر مستقل بايد او را مورد بررسي قرار داد.

او از سويي كساني را خطاب قرار داد كه بدون اشراف به آرا و آموزه‌هاي احمد فرديد، درباره‌ي وي سخن مي‌گويند و آن‌ها را دعوت به مطالعه و تأمل در آراي فرديد كرد و با ارائه‌ي شواهد تاريخي در شأن و منزلت احمد فرديد، گفت: فرديد زماني غرب را نفي مي‌كرد كه ايران پايگاه غرب بود؛ درواقع، ايران رسما آمريكايي بود و كسي جرأت نفي آن را نداشت و بسياري از دانشگاه‌هاي ما متأثر از فضاي آمريكايي بودند؛ بنابراين اين نكاتي كه اكنون مطرح مي‌شود، اشتباه است و آراي بنيادي فرديد صرفا به خاطر انقلاب نبود؛ بلكه نكات اساسي و بنيادين بود كه آن زمان مطرح شد؛ هرچند حالا عده‌اي به خاطر يك‌سري مصالح و ملاحظات سياسي، متفكر ناميده مي‌شوند و چند رسانه و مجله آن‌ها را معرفي مي‌كنند و نگاه ديگري از فرديد و آراي او به دست مي‌دهند.

رجبي با استناد به كتابي از محقق فرانسوي كه درباره‌ي انقلاب اسلامي ايران به نگارش درآمده است، گفت: او در كتاب خود تصريح مي‌كند، دو نفر از لحاظ نظري بر انقلاب تأثير مي‌گذارند و مي‌گويد يكي امام خميني (ره) است و ديگري احمد فرديد، كه در دانشگاه‌ها، انقلاب اسلامي را تئوريزه مي‌كرد. او پيش از انقلاب، بحث‌هايي درباره‌ي انقلاب اسلامي با مبناي حكمي خود مطرح مي‌كرد و يادآور مي‌شد مردمي كه با «الله‌ اكبر» به خيابان‌ها مي‌آيند، انقلاب اسلامي را رقم مي‌زنند، كه نشان از يك چرخش معرفتي در تاريخ است و معتقد بود تحولي در تاريخ صورت مي‌گيرد كه جرقه‌ي آن از ايران زده مي‌شود و يك تحول عظيم را در تاريخ خواهيد ديد و مي‌بينيد كه انقلاب اسلامي به وقوع پيوست و بسياري از كشورها را به حركت واداشت.

او مي‌گفت، اين تحولي كه پيش افتاده، يك تحول تاريخي است و پيروزي انقلاب اسلامي را نويد مي‌دهد. از سويي، بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، به تبيين فراز و نشيب‌هايي كه بر سر راه دارد، مي‌پرداخت و مي‌گفت، تاريخ وقتي مي‌خواهد ورق بخورد، مسائل فرهنگي - اجتماعي است كه به عنوان حجاب بر سر راه انقلاب قرار مي‌گيرد و ضرورت دارد جامعه از آن عبور كند.

در اين مراسم از مقالات برگزيده‌ي بخش دانشجويي با حضور مسعود فياضي - مدير كانون انديشه‌ي جوان -، عليرضا قائمي‌نيا و رضا سليمان‌حشمت تجليل شد، كه مهدي فدايي مهرباني، حميد احدزاده جلاله و سجاد جمشيدي به عنوان نفرات اول تا سوم معرفي شدند.

همچنين مهدي فدايي مهرباني مقاله‌اش را با موضوع «نقدي بر جايگاه اتيمولوژي در روش‌شناسي احمد فرديد» ارائه كرد.

انتهاي پيام
چهارشنبه 1 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايسنا]

[مشاهده در: www.isna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 102]