سونامی های گذشته

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

سونامي هاي گذشته:
سونامي ها،در اقيانوس آرام،فراوان رخ مي دهند اما پديده اي جهاني مي باشند.در هر جايي كه توده هاي عظيمي از آب يافت مي شود،كه شامل درياچه هاي خشكي هم مي باشد،وقوع سونامي امكان پذير است.
هر يك سونامي هاي زير در مقاله مربوط به خودشان هم توصيف شده اند كه گاهي اوقات توصيف آنها در اين مقالات بيشتر هم مي باشد:
6100 قبل از ميلاد و پيش از آن:
در اقيانوس اطلس شمالي،لغزشهاي استوارگا،يك سري از حركات ناگهاني و زير دريايي خشكي ها بودند كه طي دوره اي چند ده ساله رخ دادند.
1650 قبل از ميلاد-سانتوريني:
در زمان بين 1650 قبل از ميلاد تا 1600 قبل از ميلاد(كه هنوز مورد ترديد است)جزيره آتشفشاني يونان،سانتوريني فوران كرد و سونامي اي به ارتفاع 100 تا 150 متر راايجاد كرد كه ساحل شمالي كرت،در 70 كيلومتري(45 مايل)دورتر را تخريب كرد و در امتداد ساحل شمالي كرت،هر نوع قايقي از ناوگان مينوان را نابود كرد.سانتوريني به احتمال زياد،منشا داستان اديبانه آتلانتيس پلاتوست و بعضي از دانشمندان معتقدند كه همان سيلاب عظيمي كه در متون يهودي،مسيحي و اسلامي ثبت شده خبر مي دهد.

1755 –ليبسبون،پرتغال
دهها هزار نفر از پرتغالي هايي كه از سونامي عظيم 1755 ليبسبون نجات يافتند،در اثر سونامي اي كه نيم ساعت بعد،به دنبال سونامي اول به وقوع پيوست،كشته شدند.بسياري از مردم شهر كه از بخشهاي آب نماي ساختمان فرار كردند،معتقدند كه اين منطقه از آتش سوزي و ريزش آوار در نتيجه پس لرزه ها در امان است.قبل از اينكه ديوار بزرگ آب با بندر برخورد كند،آب عقب نشيني كرده و محموله هاي رها شده در دريا و كشتيهاي شكسته و غرق شده از ياد رفته را آشكار مي كند.زمين لرزه،سونامي و آتش سوزي بعد آن،بيش از يك سوم جمعيت ليبسبون را كه قبل از زمين لرزه 275000 نفر بود،كشت.يادداشتهاي تاريخي مربوط به اكتشافات واسكوداگاما و دريانوردان ديگر از بين رفتند و ساختمانهاي بيشماري خراب شدند(كه بيشتر نمونه هاي معماري مانولين پرتغالي را هم شامل مي شد).اروپايي هاي قرن هجدهم،سعي كردند تا از طريق سيستمهاي مذهبي و منطق اعتقادي خود اين بلاي طبيعي را درك كنند.فلاسفه افكار،به ويژه ولتاير،درباره اين رخداد نوشتند.مفهوم فلسفي والا،كه توسط فيلسوفي به نام امانوئل كانت در مشاهداتي روي احساس زيبايي و برتري توصيف شده است،در بخشي از تلاشها،از وحي و الهام استفاده مي كند تا شرارت زمين لرزه و سونامي ليبسبون را دريافت و درك كند.
بسياري از جانوران،قبل از رسيدن آب،خطر را حس كرده و به سرزمينهاي مرتفعتر فرار كردند.زمين لرزه ليبسبون،نخستين مورد ثبت شده اين پديده در اروپاست.اين پديده،در زمين لرزه 2004 اقيانوس هند،در سريلانكا هم مشاهده شد.بعضي از دانشمندان معتقدند كه جانوران قادرند امواج ريلاي حاصل را از زمين لرزه را،چند دقيقه ياچند ساعت قبل از اين كه سونامي به ساحل برسد،حس كنند.
1883 –فوران انفجاري كراكاتوا:
جزيره آتشفشاني كراكاتوا در اندونزي،در سال 1883 ،به طور ويران كننده اي فوران كرد و اتاق ماگمايي زيرزميني خود را تا حدي خالي كرد در نتيجه قسمت عمده زمين روي آن و بستر اقيانوس به درون آن ريزش كرد.در نتيجه اين فوران،يك سري از امواج سونامي بزرگ ايجاد شدند كه بعضي از آنها به ارتفاع بيش از 40 متر بالاي سطح دريا رسيدند.امواج سونامي در سرتاسر اقيانوس هند،اقيانوس آرام،ساحل غربي آمريكا،آمريكاي جنوبي و حتي در كانال انگليس مشاهده شدند. در سواحل جاوه و سوماترا،سيلاب دريايي چندين مايل به درون خشكي نفوذ كرد و سبب چنان تلفاتي شد كه در يك منطقه هيچكس مجددا ساكن نشد اما به حالت جنگلي در آمد و امروزه منبع طبيعي اجونگ كولون است.
1946 –سونامي:اقيانوس آرام:
سونامي حاصل از زمين لرزه جزيره آلئوتيان كه 165 نفر را در هاوايي و آلاسكا كشت منجر به ايجاد سيستم هشدار سونامي شد كه در سال 1949 ،براي كشورهاي منطقه اقيانوس آرام تاسيس شد.
1960 –سونامي شيلي:
زمين لرزه بزرگ شيلي،با بزرگاي 5/9 ،بزرگترين زمين لرزه اي است كه تاكنون ثبت شده كه در ساحل جنوبي شيلي مركزي رخ داد و يكي از مخربترين سونامي هاي قرن بيستم را ايجاد كرد.اين سونامي در كل گستره اقيانوس آرام منتشر شد و امواجي ايجاد كه ارتفاع آنها به بيش از 25 متر مي رسيد.هنگامي كه سونامي،تقريبا22 ساعت بعداز زمين لرزهبه اوناگاواي ژاپن رسيد،ارتفاع موج در بالاي مدهاي بلند،3 متر بود.تعداد افرادي كه در اثر زمين لرزه و سونامي بعد از آن كشته شدند،بين 490 تا 2290 نفر تخمين زده شد.
1964 –سونامي گودمزايدي:
بعد از زمين لرزه گود مزايدي بابزرگاي 2/9 ،سونامي،آلاسكا،بريتيش كلمبيا،كاليفرنيا و شهرهاي ساحلي شمال غرب اقيانوس آرام را درنورديدو 122 نفر راكشت. ارتفاع سونامي بيش از 6 متر بود و 11 نفر را در فاصله اي دور،در كرسنت سيتي كاليفرنيا از بين برد.
2004 –سونامي اقيانوس هند:
زمين لرزه 2004 اقيانوس هند با بزرگاي 0/9 ،باعث ايجاد امواج كشنده سونامي در 26 دسامبر 2004 شد كه بيش از 000/310 نفر را از بين برد(فقط در اندونزي،بيش از 000/220 نفر كشته شدند)كه اين سونامي را كشنده ترين سونامي ثبت شده در تاريخ ساخت. سونامي افرادي را كه در مجاورت زمين لرزه در اندونزي،تايلند و ساحل شمالي-غربي مالزي بودندتا افرادي كه هزاران كيلومتر دورتر در بنگلادش،هند،سريلانكا و مالديو و حتي سومالي،كنيا و تانزانيا در آفريقاي شرقي بودند را از بين برد.
براي كمك به قربانيان اين حادثه دلخراش،بيش از 300 ميليون پوند،از سرتاسر دنيا جمع آوري شد.
بر خلاف اقيانوس آرام،هيچ سرويس هشدار سازمان دهي شده اي،اقيانوس هند را پوشش نمي دهد. بخشي از آن به علت نبود سونامي بزرگ از سال 1883 (فوران كراكاتوا)مي باشد كه 36000 نفر را كشت.پس از سونامي 2004 اقيانوس هند،يونسكو و ديگر سازمانهاي جهاني،در صدد ايجاد يك سيستم جهاني ثبت سونامي برآمده اند.

امواج مدي:
امواج مدي(يافقط موج)پديده اي مدي است كه در آن لبه پيشروي مد،موجي(يا امواجي)از آب را تشكيل مي دهد كه برخلاف جهت جريان،به سمت بالاي رودخانه حركت مي كند. در واقع،اين موج،يك موج مدي واقعي است(با سونامي اشتباه نشود).
اين امواج،در مكانهاي اندكي در دنيا به وجود مي آيند،در مناطقي كه داراي محدوده مدي بزرگي هستند،تنها در مدهاي مشخص رخ مي دهند و هنگامي كه مد،به رودي كم عمق و باريك با خليجي عريض مي رسدتشكيل مي شوند.موج مدي،مثالي طبيعي از موج هاي منفرد است.امواج بزرگ براي كشتيراني خطرناك هستند.
لغت بور،از لغت قديمي انگليسي و از لغت بارا در الدنورس گرفته شده كه به معناي موج است.
موج عجيب:
امواج عجيب،كه امواج سركش يا امواج هيولاهم ناميده مي شوند،امواج نسبتا بزرگ،ناگهاني و سطحي اقيانوس هستند كه مي توانند باعث غرق شدن كشتيهاي متوسط-بزرگ شوند.زماني تصور مي شد كه اين امواج،امواجي افسانه اي باشند اما امروزه معلوم شده كه پديده طبيعي اقيانوسي مي باشند(اگر چه نسبتا نادر هستند).وجود آنها،تنها در سال 2004 ،ثابت شد هنگامي كه ماكس ويو،و مركز تحقيقات GKSS ،بااستفاده از داده هاي جمع آوري شده توسط ماهوارههاي ESA ،چندين نمونه از اين امواج را،در حين مطالعات مداوم شناسايي كردند.

تاريخچه:
معمولا امواج طوفاني ميان اقيانوسي به ارتفاع 7 متر(23 فوت)مي رسند و مي توانند حداكثر به ارتفاع 15 متر(50 فوت)هم برسند اما براي قرنها افسانه هاي دريايي از وجود امواج بسيار بزرگ صحبت مي كردند هيولاهاي واقعي كه ارتفاع آنها به بيش از 30 متر(100 فوت)مي رسيد(تقريبا به ارتفاع يك ساختمان 12 طبقه)و بدون هيچ هشداري،در ميان اقيانوس و در مقابل جريانها و جهت باد غالب و اغلب در هواي كاملا آفتابي ظاهر مي شدند. گفته مي شود كه اين امواج حاوي ديواري عمودي از آب هستند كه در جلوي يك دراز گودال بسيار عميق قرار دارد و اين دراز گودال به قدري عميق است كه به آن گودال دريايي گفته مي شود.كشتي اي كه با چنين موج عظيمي روبه رو شود،بعيد است بتواند از فشار مهيب آن كه بيش از 100 تن بر متر مربع است و در اثر وزن موج ايجاد مي شود نجات و رهايي يابد و مطمئنا ظرف چند ثانيه غرق خواهد شد(معمولا طراحي كشتيها براي امواج طوفاني مدور با ارتفاع بيش از 15 متر و فشار حدود 15 تن بر متر مربع مي باشد).
دانشمندان مدتهاي طولاني اين داستانها را رد مي كردند و ادعا مي كردند كه مدلهاي رياضي نشان داده اند كه امواج اقيانوسي با ارتفاع بيش از 15 متر،ازنظر احتمالات،در 1000 سال اخير نادر بوده اند.اما تصاوير ماهواره اي در سالهاي اخير،تاييد كرده اند كه امواج با ارتفاع بيش از 30 متر،بر مبناي مدل خطي اندازه موج،بسيار متداول تر از احتمال رياضياتي هستندو نشان مي دهد كه در حقيقت،اين امواج،سالانه،بارها در همه اقيانوسهاي جهان رخ مي دهند همين امر،سبب بررسي مجدد علت پيدايش آنها شد و سوالهاي اساسي را در مورد بسياري از قوانين پذيرفته شده مهندسي دريايي ايجاد كرد.
توجه داشته باشيد كه امواج عجيب محلي،كه در اينجا بحث شدند ،همان سونامي،كه قبلا امواج مدي هم ناميده مي شد،نيستند.سونامي،امواج جابه جا شده است كه با سرعت بسيار زيادي حركت مي كند و در آبهاي عميق،غير قابل توجه است. امواج سونامي تنها هنگامي كه به خطوط ساحلي نزديك مي شوند،خطرناك هستند. در درياهاي عميق،سونامي براي كشتيراني تهديد كننده نيست. بر عكس،امواج عجيب پديده آبي كوتاه مدت و محلي هستند كه فراوان در درياها رخ مي دهند.
علل احتمالي امواج عجيب:
پديده امواج عجيب، هنوز هم موضوع تحقيقات است بنابراين بسيار زود است كه به روشني بگوييم كه رايج ترين علل آن چه هستند يا چرا آنها از جايي به جاي ديگر تغيير مي كنند.به نظر مي رسد جاهايي كه جريان قوي،در جهت مخالف جهت اوليه حركت امواج جريان مي يابد،مناطق با بالاترين خطر قابل پيش بيني هستند.مناطق نزديك كايه آگولهاس،در جنوب آفريقا يكي از اين مناطق است. اما از آنجا كه اين فرضيه و پيدايش همه امواجي مشاهده شده را توضيح نمي دهد،با متغيرهاي محلي چندين مكانيزم مختلف ممكن است .
مكانيزمهاي پيشنهاد شده براي امواج عجيب شامل موارد زير است:
طبق بعضي از تحقيقات:
1-كاملا ممكن است كه يك موج عجيب در اثر فرآيند طبيعي غير خطي از زمينه تصادفي امواج كوچكتر به وجود مي آيد.در چنين موردي،اين فرضيه وجود دارد كه موج غير معمول وناپايداري تشكيل مي شود كه انرژي امواج ديگر را گرفته و قبل از اين كه ناپايدار شده و اندكي بعد ريزش كند خود به صورت هيولايي عمودي رشد مي كند.
ميزان وقوع:
پروژه ماكسويو،با استفاده از رادار،در سال 2001 ،در سه هفته،سطح اقيانوس را مطالعه كرد.آنها در آن زمان،30000 عكس گرفتند كه هر يك 5*10 كيلومتر از اقيانوس را مي پوشاند و كل مساحت آن 5/1 ميليون كيلومتر مربع شد.در 10 تا از اين عكسها،امواج غول پيكر ديده شدند يا يك موج در هر 000/150 كيلومتر مربع ديده شد.بايد توجه داشت كه موج كوتاه مدتي در يك بخش از اقيانوس با اين اندازه،در نوع خود پديده اي بسيار نادر است.
موج پنهان:
موج پنهان،اصطلاحي است كه براي توصيف امواج بزرگ و نامتناسب ساحلي به كار مي رود كه اغلب بدون هشدار،در يك رشته موج ظاهر مي شوند.موج پنهان هنگامي تشكيل مي شود كه انرژي تعدادي از امواج كوچكتر،يك جا متمركز مي شود.اين،روش،شبيه همان روشي است كه تصور مي شود امواج عجيب اقيانوسهاي عميق به آن طريق تشكيل مي شوند البته در مقياسي بسيار كوچكتر.
چون امواج،بسيار بزرگتر از امواج پيشرونده هستند،مي توانندشناگران بي احتياط يا حتي افراد نا آگاه ساحل را گرفته و آنها را به دريا ببرند.امواج پنهان،پديده ساحلي جهاني است اگر چه معلوم شده كه اين امواج در بعضي مناطق،متداول تر از مناطق ديگر هستند. در ايالات متحده،كاليفرنياي شمالي،اورگون و واشنگتن تحت تاثير اين امواج قرار مي گيرند.
در بسياري از بخشهاي جهان،افسانه هاي محلي پيش بيني مي كنند كه در ميان تعداد مشخصي از امواج،يكي از آنها بسيار بزرگتر از بقيه خواهد بود(از هر هفت موج،يكي از آنها اصلي است كه انتشار گسترده اي دارد و از طريق موزيك و ادبيات وارد فرهنگ عموم شده است).در حاليكه اين عقايد هيچ مبناي علمي ندارد زيرا امواج پنهان،الگويي قابل پيش بيني ندارند،آنها رابطه اي عمومي با خود پديده دارند و براي آموزش ساكنين ساحل درباره ضرورت حفظ هوشياري هنگامي كه نزديك دريا هستند به كار مي رود.

منبع سایت زمین شناسی

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 325]