به بهانه جشن نهمين سالگرد تاسيس خانه موسيقي 25 تا 30 مهر 1387 نهاد مستقل، نهاد دولتي‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: به بهانه جشن نهمين سالگرد تاسيس خانه موسيقي 25 تا 30 مهر 1387 نهاد مستقل، نهاد دولتي‌
جام جم آنلاين: سابقه تشكل‌ها و نهادهاي هنري، همانند همه پديده‌هاي جامعه امروز به ساختار سياسي اجتماعي ايران پس از انقلاب مشروطه بازمي‌گردد. در عرصه هنر، همزماني شكل‌گيري در ساختارها و نهادهاي تشكيلاتي و پديد آمدن هنرهاي نوين سبب شد تا پيوندي ميان گسترش هنرهاي مختلف با سازمان‌هاي هنري به وجود آيد.

موسيقي كه پس از انقلاب مشروطه هم به لحاظ محتوا و مفهوم، هم در شكل و فرم موسيقايي و هم در نحوه ارائه، تغييرات بنيادين را پذيرا شد، اولين نهادها و سازمان‌هاي برنامه‌ريزي، سياستگذاري و اجرايي موسيقي را شايد براي نخستين بار در همين دوران تجربه كرد. انجمن اخوت با حضور موسيقيداني چون درويش خان و هنرستان موسيقي به مديريت كلنل وزيري از اولين جرقه‌هاي چنين ساختارهايي هستند.

طي ساليان بعد اداره موسيقي كشور وابسته به هنرهاي زيبا و وزارت فرهنگ و اداره موسيقي راديو و انجمن موسيقي ملي به سرپرستي روح‌الله خالقي در تداوم گسترش فرهنگ و تمدن امروز و نياز به حضور تشكل‌ها و سازمان‌هاي برنامه‌ريز پديد آمدند.

در سال 1347 تاسيس مركز حفظ و اشاعه موسيقي نيز حركت ديگري در اين راستا بود. وجه مشخصه و مشترك همه اين مراكز، دولتي بودن يا وابسته به مراكز دولتي بودن آنها بود. پس از انقلاب اين رويكرد دولتي بودن، همچنان تداوم يافت.

مركز سرود و آهنگ‌هاي انقلابي از زيرمجموعه‌ معاونت هنري وزارت فرهنگ و ارشاد كه اينك با عنوان دفتر موسيقي فعاليت دارد، مركز موسيقي و سرود سازمان صداوسيما و مركز موسيقي حوزه هنري، همگي خصوصيت دولتي بودن را به همراه دارند. اين مساله سبب شده است تا در يكصد سال گذشته، سياستگذاري، برنامه‌ريزي، مديريت و هدايت موسيقي را مستقيم يا غيرمستقيم، دولت عهده‌دار باشد.

از اين رو سيستم وابستگي موسيقي و موسيقيدان به امكانات دولتي، شكل بديهي و حقيقي به خود گرفته است؛ به نحوي كه موسيقيدانان همواره هنگام سخن گفتن از كاستي‌ها، مشكلات و راهكار و ارائه را‌ه‌حل براي رفع آنها از دولت، حمايت‌هاي دولتي و پشتيباني دولت مي‌گويند.

اين گونه مواجهه به نوبه خود سبب پديد آمدن تناقض‌هاي چندگونه شده است. از يك سو موسيقيدان خود را منبع و مرجع فرهنگي و مستقل در تصميم‌گيري مي‌شمارد و از سوي ديگر پياپي از دولت و سيستم حمايتي و وظايف دولت در حمايت از موسيقي يا هر پديده فرهنگي ديگري سخن به ميان مي‌آورد!

موسيقي مستقل‌

در اين يكصد سال حركت‌هاي مبتني بر استقلال فردي يا جمعي موسيقيدانان نيز پديد آمده است؛ اما به دلايل متعدد و ازجمله مشكلات مادي يا حتي گاه معنوي، نحوه سياستگذاري‌هاي دولتي، ناهماهنگي و نبود حس همدلي در جمع پديد آمده و بي‌تجربگي در كار جمعي و گروهي، بسياري از حركت‌هاي استقلال‌طلبانه را در عرصه موسيقي با مشكل مواجه ساخته و به اضمحلال كشانده است.

در سال 1322، پرويز محمود كه از شرايط موسيقي آن روزگار و جو حاكم به تنگ آمده بود با شهامت اقدام به تشكيل اركستر خصوصي در منزل پدر خود كرد. اركستر سمفونيك تهران با همين عنوان در منزل محمود تاسيس شد.

در سال 1325 محمود به سمت رياست هنرستان عالي منصوب و اركستر شخصي‌اش با اركستر هنرستان ادغام شد و كمتر از 2‌‌سال بعد پرويز محمود براي هميشه از ايران هجرت كرد.

از حركت‌هاي متاخرتر مستقل، مي‌توان به كانون چاوش در سال 57 56 اشاره كرد. فكر تاسيس اين مركز توسط هوشنگ ابتهاج، محمدرضا لطفي و حسين عليزاده مبتني بر مركزي مستقل از سياست‌هاي دولتي طراحي شد.

در واقع چاوش را مي‌توان نقيضه‌اي بر سياست‌هاي مركز حفظ و اشاعه در نظر گرفت كه اعضاي اخراجي آن اين مركز جديد را تاسيس كردند! كانون چاوش نيز تا اوايل دهه 60 دوام آورد و بتدريج از هم پاشيد. (همان گونه كه گروه عارف و شيدا از هم پاشيدند.)

خانه موسيقي، خانه‌اي متفاوت‌

پس از انقلاب و با رشد و گسترش عرصه‌ها و حوزه‌هاي مختلف فرهنگي اجتماعي، تعداد مراكز و تشكل‌هاي صنفي يا تخصصي در همه حوزه‌ها گسترش قابل ملاحظه يافت.

در موسيقي نيز علاوه بر مراكز و نهادهاي دولتي يا دفاتر و شوراهايي كه در ارگان‌هايي دولتي بنا به نياز يا ضرورت تاسيس شدند، مراكز خصوصي نيز شكل گرفتند.

نكته مهم آن است كه مراكز خصوصي‌ اغلب يا همگي به صورت موسسه فرهنگي هنري، انتشاراتي يا آموزشي فعال شده‌اند. بنابراين در عين آن كه حضور آنها مهم و گاه چشمگير است، اما به لحاظ سياستگذاري، برنامه‌ريزي كلان و تاثير در سرنوشت موسيقي كشور نمي‌توان اين‌گونه مراكز را موثر يا دخيل دانست. در اين ميان جايگاه مركزي به نام خانه موسيقي، خاص و متمايز است.

اين تشكل كه به نوعي مي‌توان آن را تخصصي صنفي در نظر آورد، داعيه تنها نهاد مستقل و مدني موسيقي كشور را دارد.

اين مدعا كه چندان هم پر بيراه نيست، مبتني بر ساختار سازماني اين نهاد است. خانه موسيقي تنها تشكل موسيقايي است كه از يك سو با عضويت موسيقيدانان كشور معنا يافته است و نظام ساختاري آن با حضور اعضا، مجمع عمومي، راي‌گيري و انتخاب هيات مديره رسميت مي‌يابد و از سوي ديگر به دليل حضور شاخص‌ترين چهره‌هاي موسيقي در تركيب هيات موسس، هيات مديره يا شوراي عالي، نهاد و مركزي موثر و مهم بر جريان‌هاي موسيقي كشور به شمار مي‌رود.

در واقع بسياري از اعضاي فعال و موثر خانه موسيقي، طي 3 دهه اخير در مهم‌ترين مراكز و ارگان‌هاي سياستگذار موسيقي حضور مستمر داشته و بسياري از برنامه‌هاي موسيقي كشور از چارچوب فكري آنان گذشته است. ضمن آن كه درحيطه كارهاي عملي موسيقي نظير كنسرت و انتشار آلبوم نيز كه پديده‌اي شخصي و مستقل است، باز هم اين دسته از موسيقيدانان در صدر اسامي چنين حركت‌هايي بوده‌اند.

ساختار خانه موسيقي‌

در سال 1378 طبقه ششم تالار وحدت با حضور جمعي از چهره‌هاي برجسته موسيقي ايران، خبرنگاران و با ميزباني علي مرادخاني (رئيس وقت مركز موسيقي)‌، ايده و فكر شكل‌گيري نهادي به نام خانه موسيقي رسميت رسانه‌اي يافت و اعلام شد.

در اين تركيب اوليه كساني چون حسين عليزاده، محمدرضا درويشي، كامبيز روشن‌روان، فريدون ناصري و سعيد شريفيان حضور موثر داشتند كه بعدها از تركيب هيات مديره خارج شدند. (از اين جمع، فريدون ناصري درگذشته است)‌

داوود گنجه‌اي، ‌داريوش پيرنياكان، محمد سرير و نصر‌الله ناصح‌پور از ديگر اعضاي هيات موسس بودند كه همچنان همراهي و حضور خود را در خانه موسيقي تداوم بخشيده‌اند. خانه موسيقي اينك وارد دهمين سال فعاليت خود شده است. عمر يك دهه‌اي با وجود كوتا بودن چيزي نيست كه براحتي به توان از آن عبور كرد. تجربيات پيشين و شكست حركت‌هاي مستقل در موسيقي ثابت مي‌كند 10 سال عمري طولاني است!

خانه موسيقي هم‌‌اكنون حدود 8 هزار عضو دارد و از 9 كانون تخصصي تشكيل يافته است. نوازندگان ساز ايراني، نوازندگان كلاسيك، خوانندگان ايراني، خوانندگان كلاسيك، سازندگان ساز، آهنگسازان، مدرسان، پژوهشگران و صدابرداران، كانون‌هاي نه‌گانه خانه را شكل داده‌اند.

ضمن آن كه كانون پزشكان و دوستداران موسيقي نيز فعاليت خود را آغاز كرده است. هر 2‌‌سال يك بار اعضاي هر كانون اقدام به راي‌گيري براي انتخاب هيات مديره تخصصي خود مي‌كنند. در پايان 3 نفر اول هر كانون در مجمع هيات مديره اصلي گردهم مي‌آيند (27 نفر از 9 كانون)‌ تا اعضاي 7 نفره هيات مديره اصلي و بازرس خانه موسيقي انتخاب شوند.

جشن نهم‌

مهر ماه هر سال و در يك حركت نمادين بنا به همزماني با روز جهاني موسيقي 9 مهر ‌ جشن سالگرد خانه موسيقي برگزار مي‌شود. جشن نهمين سالگرد تاسيس خانه موسيقي با عنوان جشن موسيقي از تاريخ 25 تا 30 مهر ماه و متفاوت از ساليان گذشته شكل گرفته است.

در حقيقت بحث گسترش جشن خانه موسيقي و تبديل آن به يك جشنواره با شكوه از سال‌هاي پيش مطرح بوده است. برگزاري كنسرت‌هاي تالار وحدت (حدود 3‌‌سال پيش)‌ به دبيري كامبيز روشن‌روان و جشن سال گذشته در تالار بزرگ كشور در همين خصوص بوده است. امسال محمدرضا شجريان، گروه كامكارها و اركستر ملي طي 5 شب در تالار بزرگ كشور كنسرت‌هاي جشن موسيقي را سامان داده‌‌اند.

نكته جالب توجه و مهم در اين اقدام تنها در كنسرت‌ها خلاصه نمي‌شود. در تداوم خط مشي خانه و تلاش براي حركت‌هاي مستقل، كنسرت‌ها به نفع خانه موسيقي برگزار مي‌شود. به عبارتي عوايد حاصل از كنسرت براي خريد ملك خانه هزينه خواهد شد.

اين اقدام بخوبي توان و پتانسيل بالاي خانه موسيقي و موسيقيدانان برجسته عضو خانه را به نمايش مي‌گذارد. موسيقي‌دانان اگر بخواهند و نفع عمومي و جمعي و تلاش به منظور رشد و بقاي موسيقي را بر مواضع شخصي ارجحيت دهند، قدرت والا و موثر خود را مي‌نمايانند.

از آنجا كه بخش عمده‌‌اي از توان تصميم‌گيري در يك نهاد مستقل يا وابسته به مسائل مادي و بودجه باز مي‌گردد، مكانيسم درآمدزايي و پتانسيل بالاي موسيقيدانان در جذب درآمد از راه كنسرت (همچنين انتشار آلبوم و اجراي پروژه‌هاي موسيقيايي)‌، استقلال هر چه بيشتر خانه موسيقي را حفظ خواهد كرد.

خانه موسيقي از يك سو به دليل تعامل و همكاري و هماهنگي نزديك با مهم‌ترين مراكز سياستگذار موسيقي نظير دفتر موسيقي وزارت ارشاد مي‌تواند در تصميم‌گيري‌ها و سياست‌هاي كلان موثر باشد و از سوي ديگر با حفظ استقلال و تماميت جوهري و ساختاري خود مي‌‌تواند در جهت رشد، گسترش و بقاي موسيقي مامن امن و مطمئني براي موسيقيدانان كشور باشد.

در جشن امسال كه به دبيري داريوش پيرنياكان برگزار مي‌شود، علاوه بر كنسرت‌ها، نخستين دوره انتخاب آثار برتر نيز طراحي و اجرا شده است.

انتخاب آلبوم‌هاي برتر منتشر شده از ابتداي سال 86 در 2‌‌بخش موسيقي ايراني ( با 4 عنوان بهترين خواننده، بهترين تكنواز، بهترين آهنگ‌ساز، بهترين آلبوم)‌ و موسيقي كلاسيك (بهترين آهنگساز، بهترين آلبوم)‌ و اهداي تنديس ويژه، حركتي مهم و ارزشمند است.

زمينه‌هاي تشويقي، حمايتي اين حركت، ايجاد انگيزه و شوق را در موسيقيدانان به منظور توليد آثار ارزشمند بخصوص در ميان نسل جوان شدت خواهد بخشيد.

در صورت برنامه‌ريزي صحيح و توجه به نكات دقيق فني ‌ علمي و اجراي هر چه علمي‌تر و باشكوه‌تر اين حركت در سال‌هاي آينده، ارزشمندي و والايي آن را در جامعه تثبيت خواهد كرد. در واقع اين مسابقه بايد به سمتي حركت كند كه هر موسيقيدان افتخار كند چنين جايزه‌اي را نصيب برده است و جامعه نيز رسميت آن را تاييد كند.

در نخستين دوره انتخاب آثار برتر حدود 50‌‌اثر در زمينه‌هاي مختلف موسيقي به دبيرخانه ارسال شده است. در اين دوره شايد جاي عناوين بسياري نظير بهترين طراح بروشور، بهترين نويسنده متن، بهترين صدابردار و... و همچنين زمينه‌هاي موسيقي تلفيقي، نواحي، ملل و حتي موسيقي پاپ خالي باشد، اما ستاد اجرايي معتقد است اين تجربه نخستين بايد در ظرفيتي محدود برگزار مي‌شد تا چارچوب خوب و خطوط اصلي اجراي اين ايده مشخص شود و به تدريج در سال‌هاي آينده مسير تكامل خود را در جهت بهبود و رشد كمي و كيفي طي كند.

به هر روي 30 مهر جشن نهمين سالگرد تاسيس خانه موسيقي با حضور برجسته‌ترين و شاخص‌ترين موسيقيدانان كشور (عضو خانه موسيقي)‌ در تالار وحدت برگزار مي‌شود تا با انتخاب برترين آلبوم‌هاي سال به كار خود پايان دهد.

همايون خرم، مجيد كياني، عطا جنگوك، مسعود شعاري و ارفع اطرايي داوران بخش موسيقي ايراني هستند. داوران بخش موسيقي كلاسيك را هم حسن رياحي، محمد سرير و تقي ضرابي تشكيل مي‌دهند.

جواد بشارتي‌
پنجشنبه 25 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 130]