با چشم باز از خوابتان مراقبت كنيد

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

عمومی- صدف كوه كن:
گفتو گو با دبير همايش تشخيص و درمان اختلالات خواب.آدمهاي خسته و خواب آلودهاي را ديدهايد که هر روز صبح به جاي اينکه سرحال و با انرژي باشند، دائما خميازه ميکشند و ويروس كسالت را در همهجا پراكنده ميكنند؟ وقتي هم که از آنها سئوال ميکنيد، ميگويند «ديشب اصلا نتوانستم بخوابم». گاهي هم از خرخر کردن همسرشان گله ميکنند و ميگويند: «ديشب يک ساعت هم نخوابيدم، ميخواستم بالش را روي دهانش بگذارم!»
بيخوابي، کم خوابي و يا اختلالاتي نظير خرخر کردن، از مشکلات رايجي هستند که شايد در هر خانوادهاي بشود يك نمونه آن را پيدا كرد. اختلالاتي كه اگر درمان شوند، نه تنها از مشکلات فردي که به آنها مبتلاست کاسته ميشود، بلکه بسياري از معضلات اجتماعي که در نتيجه اين اختلالات عارض ميشود نيز برطرف خواهند شد.
گفتگوي ما با دکتر محمد بيات، متخصص جراحي دهان و فک و صورت و عضو هيأت علمي دانشگاه تهران را در اين باره بخوانيد. دكتر بيات دبير همايش تشخيص و درمان اختلالات خواب است كه جمعه اول تير ماه سال جاري، در بيمارستان شريعتي تهران برگزار ميشود.
از تعريف خواب طبيعي شروع كنيم؟ همانطور که ميدانيد يك سوم عمر ما در حالت خواب طي ميشود و در صورتي که خواب خوبي نداشته باشيم، فعاليتهاي زمان بيداريمان نيز دچار اختلال خواهد شد. در حقيقت، در گذشتههاي خيلي دور، خواب يک پديده راز آلود بود که اطلاعات زيادي در مورد آن نداشتيم، اما از 50 سال پيش، تقريبا تحقيقات دقيقتري شروع شد که منجر به شناخت شرايط طبيعي خواب و اختلالات موجود در اين زمينه شد.
البته تقسيمبنديهاي متفاوتي هم در اين زمينه وجود دارد که در مدلي از آن، خواب داراي دو فاز اصلي فعال و غيرفعال است و بر اساس ميزان حرکات چشم در حين خواب اندازهگيري ميشود. تقريبا 60 تا 90 دقيقه بعد از شروع خواب، فاز فعال شروع شده و حدود 20دقيقه طول ميکشد که در واقع خواب اصلي همان فاز فعال است.
درست مثل اينکه يک سيستمي روشن ميشود، کنترل شده و دوباره خاموش ميشود و به شکل کلي نوعي بازتواني در اين زمينه اتفاق ميافتد. در اين شرايط و براي اينکه ما از يک خواب طبيعي بهرهمند شويم تقريبا بايد 4 فاز فعال را طي کنيم و به همين دليل است که نياز به 6 تا 8 ساعت خواب در طول شبانه روز داريم. البته اگر بخواهيم خواب طبيعي را از نظر کيفي مورد بررسي قرار دهيم، خوابي آرام، بدون بيداري و بدون عوارضي مثل خرخر يا وقفه تنفسي را خواب طبيعي ميگويند.
و به چه مواردي اختلالات خواب ميگويند؟ جالب است بدانيد که شايعترين اختلال خواب، بيخوابي است که در واقع اختلال نيست بلکه همان عدم خواب است و به دلايل متفاوتي نظير استرسهاي روحي – رواني، شرايط بد خواب و يا بيماريها ميتواند به وجود آيد.
در اين ميان چيزي که حائز اهميت است اختلالات حين خواب است که شايعترين آنها «سندرم قطع تنفس حين خواب» است که منجر به نوعي کمبود اکسيژن مزمن ميشود. اين اختلال ميتواند در نتيجه علل مختلفي که شايعترين آنها انسداد در مسير تنفس است به وجود آيد که اين انسداد هم ميتواند از ابتداي مسير تنفس يعني بيني شروع شده و تا پايينترين قسمت ريه که ديافراگم است ادامه يابد. مسائلي مثل انحراف بيني، پوليپ، بزرگي شاخکهاي بيني، لوزه سوم و بزرگي لوزهها در رابطه با قسمت بيني وجود دارد.
در رابطه با قسمت دهان و فک و صورت هم مهمترين آنها اختلالات اسکلتي مثل رشد ناقص ناحيه صورت است، مثل رشد ناقص ناحيه مياني صورت(عقب بودن)، کوچک بودن و عقب بودن فک پايين، کوچکي و عقب بودن چانه، بزرگي زبان، بلند بودن کام لب و زبان کوچک، چربي زياد دور گردن و همينطور تا ناحيه شکم و شرايط خوابيدن (طاق باز) همه ميتواند منجر به انسداد يا تنگ شدن راههاي تنفسي شود.
اين اختلالات در سنين خاصي به وجود ميآيد؟ از نظر سني بايد بگويم که در واقع در تمام سنين به وجود ميآيد، اما معمولا بعد از 40 سالگي تشخيص داده ميشود، در مردها شايعتر از زنهاست و در خانمها هم قبل از سنين يائسگي شيوع کمتري دارد ولي بعد از آن بيشتر ميشود.
علايم اين اختلالات چيست؟ از مهمترين علايم آن، خرخر کردن حين خواب است که معمولا به اين شکل که چند دقيقه بعد از خوابيدن به علت تنگي مسير عبور هوا در حلق و لرزش زبان کوچک، صدايي به وجود ميآيد، عارض ميشود.
وضعيت خطرناکتر زماني پيش ميآيد که خرخر کردن ادامه پيدا کند و منجر به قطع تنفس شود که اگر10 ثانيه بيشتر طول بکشد و تعداد آن هم زياد باشد، حتما نياز به درمان دارد. اين مشکل، عوارضي نظير خستگي صبحگاهي، کوفتگي، خواب آلودگي، افسردگي، اختلالات شخصيت مثل عصبانيت، ناتواني جنسي و مشکلات شغلي و اجتماعي به دنبال دارد و در زمينه مشکلات قلبي- عروقي و ريه نيز ممکن است منجر به سکتههاي قلبي و برخي از بيماريهاي ريوي شود که در بسياري از موارد، بيمار با شکايت از اين عوارض مراجعه ميکند بيآنکه بداند مشکل او اساسا يکي از انواع اختلالات خواب است.
در اين صورت، چگونه بايد اين اختلال را تشخيص داد؟ براي پي بردن به نوع مشکل بايد به متخصص آن مراجعه کرد چرا که بسته به دلايل ايجاد اختلال، بيماري در زمينههاي متفاوت مورد بررسي قرار ميگيرد. مثلا اگر فردي دچار مشکلي در راههاي تنفسي بيني باشد بايد به متخصص گوش و حلق و بيني مراجعه کند، اما ناهنجاريهاي فک و صورت و کام و زبان کوچک و زبان، معمولا نياز به مراجعه به جراح فک و صورت دارد و براي مسائل قلبي، ريوي و عصبي هم بايد به متخصصين مربوطه همان رشته مراجعه کنند.
جالب است بدانيد يکي از تخصصهايي که به بررسي اختلالات خواب ميپردازد، گوارش است، چرا که ثابت شده بسياري از مشکلات گوارشي مثل ريفلاکس معده، ميتواند دليلي براي ايجاد اختلال خواب باشد. در اين ميان آزمايشگاهها و مراکز کنترل اختلال خواب هم وجود دارند که با استفاده از روشهاي آزمايشگاهي و تصويربرداريهاي ويژه، محل انسداد را پيدا ميکنند و سپس فرد را به متخصص مربوطه ارجاع ميدهند.
درمانهاي ويژه اي هم براي اين اختلالات وجود دارد؟ ببينيد، درمانها بسته به سطح اختلال، به چند دسته تقسيم ميشوند که از توصيههاي ابتدايي شروع ميشود و پس از اينکه تشخيص به نتيجه رسيد، معمولا بيماري درجهبندي ميشود و اشکالي از ساده، متوسط و شديد را در بر ميگيرد که در موارد سادهتر با کنترلهاي خانگي تا حدي بهبود پيدا ميکند.
کنترلهاي خانگي؟ بله! کنترلهايي مثل رژيم غذايي سبک براي شبها، حذف مواد محرک مغز مثل قهوه، شکلات و غذاهاي چرب يا مناسب کردن محيط خواب که هواي مطبوعي داشته باشد، بدون نور و سر و صدا باشد را مجموعا مراقبتهاي خانگي ميگويند.
اين که ميگويند اگر بالش را از زير سر کساني که خرخر ميکنند تکان دهيم، مشکل رفع ميشود تا چه حد صحت دارد؟ خب اين يکي از تغييراتي است که در نوع خوابيدن ميتوان ايجاد کرد، مثل هماني که گفتيم بهتر است طاق باز نخوابند. يعني با ايجاد تغييري در شکل فيزيکي خوابيدن، نفس کشيدن تسهيل ميشود و ممکن است در بهبود اين روند نقش داشته باشد.
چسبهاي بيني چطور؟ چسبها هم همين نقش را دارند يعني روند تنفس را تسهيل ميکنند و در موارد ساده بيماري ميتوانند کارساز باشند.
درمانهاي سطوح بعدي شامل چه چيزهايي است؟ اين روشها از درمانهاي دارويي تا جراحي را شامل ميشود، مثلا براي موارد متوسط، نورولوژيستها، متخصصان داخلي و گوارش بيشتر از روشهاي دارويي و مديکال استفاده ميکنند که شايع ترين آنها استفاده از دستگاه c-pap است. اين دستگاه که به شکل ماسک است، با ايجاد فشار مثبت هوا در ريه، باعث برطرف شدن اختلال ميشود اما استفاده از آن کمي دشوار است.
روش درماني ساده ديگري هم که وجود دارد، استفاده از بعضي پروتزهايي است که بدون جراحي در داخل حلق و دهان کار گذاشته ميشود و مسيرتنفس را باز نگه ميدارد. اما آخرين راه در رابطه با برطرف کردن اين اختلالات، جراحي است که شامل جراحيهاي ناحيه بيني و حلق است مثل درمان انحراف اختلال بيني، پوليپ، هايپرتروفيها، لوزه سوم و بعد از تمام اينها درمانهاي فک و صورت که جالب است بدانيد که موفقترين روش درماني تا کنون، همين جا به جا کردن استخوان فک بوده که گاهي موفقيت 100 درصد دارد.
روش جراحي ديگري که در اين زمينه انجام ميشود، مربوط به تخليه چربيهاي گردن تا شکم است، زيرا در موارد وجود چاقي در اين نواحي، کنترل حجم چربي به خصوص در ناحيه گردن و شکم، بسيار موثر است.
ليزر درماني چقدر مؤثر است؟ براي درمان در نسوج نرم که شامل زبان، کام نرم و زبان کوچک است از روشهاي راديو فرکانس و ليزر هم استفاده ميکنند که تاثيرخوبي هم دارد و از آنجايي که از درمانهاي سرپايي به حساب ميآيد، طرفداران بيشتري هم دارد و بيماران استقبال بيشتري از آن ميکنند که در بسياري از افراد اگر خرخر را هم از بين نبرد در بهبود کيفيت خواب بسيار موثراست.
اين امکان وجود دارد که بدون وجود هيچ دليل جسمي و فيزيکي باز هم اختلال خواب ايجاد شود؟ بله، استرس و اختلالات عصبي- مغزي ميتوانند اختلال خواب ايجاد کنند، به اين معنا که در برخي موارد ما هيچ اختلال آناتوميکي پيدا نميکنيم که به اين موارد اختلالات مركزي ميگويند. اما در برخي موارد ديگر، مجموعهاي از اختلالات جسمي و عصبي وجود دارد که به آنها اختلالات مختلط ميگويند. بنابراين ممکن است در نتيجه استرس و مشکلات روحي- رواني هم اختلالات خواب به وجود آيند.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 286]