گیاهان نواحی خشک و مکانیسمهای اجتناب از شوری وخشکی

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

مکانیسمهای اجتناب از شوری وخشکی

مقدمه
درایران نیز بخش عمده از ناحیه مرکزی و جنوبی کشور تحت پوشش کویر و بیابان است که کویرهای لوت و نمک ازآن جمله اند . طبق آمارها و گزارشات موجود ، خطوط همباران اصلی که ناحیه کویری ایران را در بر می گیرند . عمدتاً 100 میلیمتر و 150 میلیمتر هستند که البته در بعضی مناطق نظیر قسمت شمالی حوزه مرکزی این مقادیر به 25 و 50 میلیمتر نیز کاهش می یابد که نشانگر خشکی شدید منطقه است .

تبخیر از سطح این حوزه ها نیز بسیار زیاد و به بیش از 2500 میلیمتر در سال بالغ میگردد(میانگین تبخیر سالانه در شهرستان طبس در استان خراسان حدود 4075 میلیمتر گزارش شده است) و از این هر گونه تولید و توسعه کشاورزی و صنعتی در این نواحی در گرو تهیه آب خواهد بود .
گیاهان مناطق خشک به 5 گروه تقسیم شده اند:
1- گیاهان شن دوست یا مقاوم به شن که گونه هایی مانند اسکمبیلCalligonum) ) ، دم گاوی (Smirnoria) ،Syperus و Aristidaدر این رده قرار می گیرند.
2-گیاهان شوری پسند: مانند Halostachys،اشنان (Seidlitzia) و گز ( Tamarix)
3-گیاهان گچ دوست: مانند گونه هایی از Salsola و Anabasis .
4-گیاهان صخره دوست : مانند گونه هایی از جنس قیچ Zygophyllum ) (.
5-گیاهان خشکی پسند : مانند گونه هایی از جنس Amygdalus .
گز، علف شور، خارشتر، تاغ، ریواس، amygdalus

ویژگیهای زیستی گیاهان در مناطق خشک
فقدان یا کمبود شدید بارندگی و منابع آبی در مناطق خشک و نیمه خشک و اقلیم زیستی خاص این نواحی ، سازگاری های ویژه ای در گیاهان بومی مناطق خشک به وجود آورده است تا امکان ادامه حیات در شرایط تنش رطوبتی یا کیفیت نامناسب آب و خاک داشته باشند. گیاهان این مناطق دارای خصوصیات فیزیولوژیکی و مرفولوژیکی خاصی هستند که باعث می شود از حداقل ذخیره رطوبتی در خاک و هوا استفاده کنند و اندوخته رطوبتی گیاه نیز کمتر از حد معمول تلف شود.
عمیق ترین سیستم ریشه ای برای جذب آب از اعماق پایین تر خاک ، خاردارشدن ساقه ها و کوچک شدن سطح برگها برای کاهش میزان تبخیر ، وجود پوششی مومی و چرب در سطح برگها ، افزایش اندامهای ذخیره کننده رطوبت ، گوشتی و آبدارشدن ساقه و ...نمونه ای از این تغییرات مرفولوژیکی است. از نظر ساختار درونی و فیزیولوژیکی نیز در گیاهان هورمونهای تنظیم کننده خاص با توجه به خشکی اقلیم منطقه و کمبود رطوبت ترشح می شود و فرآیند تعرق گیاه از ساز و کار ویژه ای تبعیت می کند .

اسکنبیل، قیچ و گروهی دیگر از گیاهان بر اساس خواهشهای اکولوژیکی خود مختص کاشت و رویش در مناطق خشک و کم آب و به ویژه اراضی شور هستند . که عمدتاً اراضی و آبهای جاری در مناطق خشک و بیابانی به دلیل تبخیر زیاد شور و لب شور است . به این گیاهان اصطلاحاً شور پسند (Halophyte ) گویند.
ارقام و گونه های مختلفی از گیاهان شورپسند ( انواع بوته ای تا درخچه ها و درختان ) در نقاط خشک ایران رشد و نمو دارند که دارای کاربردهای بالقوه فراوانی نیز در مصارف مختلف هستند. در بسیاری از کویرهای جهان مخازن بزرگی از آبهای شور وجود دارد که حاوی مقادیر زیادی نمک است.
چنانچه بتوان به شکلی از این آبهای شور برای آبیاری استفاده کرد ، اراضی کویری بیشتری به زیر کشت می آورد و آبهای غیر شوری که در حال حاضر صرف آبیاری می شد را می توان به مصرف شرب انسان ها رساند.یافته های جدید علوم خاک و فیزیولوژی گیاهی و تکنیکهای جدید آبیاری نشان می دهد که با مدیریت دقیق می توان از آب شور برای کاشت گونه های متفاوتی از گیاهان عادی و شور پسند که خود نقش مهمی در تثبیت شنهای روان و جلوگیری از بیان زائی دارند استفاده کرد .
مکانیسم های فیزیولوژیکی تحمل نمک
1- وجود غدد ترشح کننده نمک که از انباشته شدن نمک در گیاه می کاهد.
2-توسعه تشکیل برگهای کوچک، کرکهای ذخیره کننده آب و پارانشیم هوایی.
3-گوشتی شدن که ممکن است به رقیق شدن نمک درون سلولی منجر گردد.
4-گونه های که برای حفظ حالت تورژسانسی، اساسا به جذب یون بیشتر و غلظت بالا از یونهای داخلی متکی هستند.
5- برخی اوقات وجود سنتز مواد آلی محلول و انمباشته شدن آن به حفظ حالت تورژسانسی کمک می کند

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 198]