داداش من ميشي؟

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق:

رفتارها- عطاءالله اسماعيلي:
بسياري از سنتهاي ملي و مذهبيمان را فراموش كردهايم. سنتهايي كه فقط ميشود آن ها را لابهلاي كتابهاي تاريخ پيدا كرد و ديگر اثري از آنها در زندگيمان ديده نميشود.صدقه دادن يكي از سنتهايي است كه احيا شده. اعتكاف هم يكي ديگر از آنها است كه چند سالي است رواج يافته و در روزهايي كه جوانها متهم به دينگريزي و بيديني هستند براي اعتكاف هم بايد ثبتنام كرد و صف كشيد!
نمونة ديگر، همين نماز عيد قربان كه دارد جان ميگيرد. بحث ما البته دربارة يكي ديگر از اين سنتهاي مذهبي و حسنة پيامبر اعظم(ص) است كه فراموش شده و اميدواريم بار ديگر تازه شود. تا به حال دربارة «عقد اخوت» چيزي شنيدهايد؟
كمتر از يك سال از ورود پيامبر(ص) به مدينه گذشته بود. مهاجريني كه از مكه آمده بودند، وضع زندگي نامناسبي داشتند و همه چيزشان در مكه به غارت رفته بود.
در اين موقعيت بود كه پيامبر دست به اقدامي زد كه وضع مسلمانان را دگرگون كرد. پيامبر ميان مهاجرين و انصار عقد اخوت جاري و آنها را با يكديگر برادر كرد و حقوقي را ميان برادران قرار داد.
نقطة عطف اين قضيه و نهايت آن، عقد اخوتي است كه بين پيامبر اسلام و اميرالمؤمنين، جاري شد و پيامبر از همان جا شأن و شخصيت علي(ع) را براي مسلمانان روشن كرد.
عقد اخوتي كه ميان مهاجرين و انصار در مدينه جاري شد نتايج جالبي داشت؛ غريبههايي كه هر كدام از سويي به مدينه آمده بودند، به سبب اين عقد اخوت از غربت و تنهايي بيرون آمدند و هر كدام با كسي كه از نظر روحي و عاطفي نزديكتر بودند، همنشين و همصحبت شدند.
از طرف ديگر با اين كار تا حد زيادي انگيزههاي قبيلهاي و عشيرهاي حذف شد و تنها اعتقاد و ايمان واحد بود كه دو نفر را همراه ميكرد و در اين بين خيلي از اختلافات قومي و قبيلهاي و خونريزيها و درگيريهاي داخلي از بين رفت.
وحدت و الفتي كه از اين طريق بين مسلمانها پديد آمد بينظير بود و اين ميتوانست راه رسيدن به اهداف ديگر را هموار كند.
اخوت يعني چي؟
اخوت به معناي برادري است و عقد اخوت يا صيغة اخوت هم پيوندي است كه بين دو نفر بسته ميشود و براي خودش آدابي دارد.
عقد اخوت ميتواند دو تا دوست را كه هيچ پيوند خوني و فاميلي با هم ندارند تبديل به دو برادر كند. يعني حقوقي را بر گردن طرفين بگذارد و يكجوري دوستي و رفاقت را ثبت رسمي و دائمي كند.
دو نفر كه از نظر روحي و فكري نزديك هستند و احساس ميكنند كه ميتوانند اين رفاقت را سالها ادامه دهند، ميتوانند طرفين اين عقد بيمهريه و هزينه باشند!
برقراري اين پيوند، اتفاق جالبي است كه ميتواند رخ دهد و نتايج مناسبي داشته باشد. با اين حال حجت الاسلام آقايي از استادان حوزه در اينباره معتقد است كه با هر كسي نبايد عقد اخوت بست.
يعني يك طورهايي بايد عاقلانه به موضوع نگاه كرد و احساسي نميشود عمل كرد. چون اين دو نفر بايد يك عمر اين رابطة محكم را حفظ كنند و از طرفي هم نبايد طوري شود كه به رفاقتهاي افراطي و رفيقبازي منجر شود.
حجتالاسلام آقايي كه تجربيات زيادي هم از كار فرهنگي و ارتباط با جوانها دارد، دوستيهاي افراطي دوران نوجواني را خطرناك ميداند. ولي ميگويد: «عقد اخوت چيزي فراتر از اين حرفها است و اگر درست جا بيفتد و اجرا شود، آثار تربيتي فوقالعادهاي خواهد داشت.»
معلوم نيست كه چرا هر وقت حرف از دوستي و رفاقت و برادري به ميان ميآيد ياد نوجوانها و جوانها ميافتيم. انگار آدم بزرگها دل ندارند و رفاقت سرشان نميشود. حاج آقا آقايي معتقد است كه اين اتفاق ميتواند در بين آدمها با هر سن و سالي بيفتد و مثلا در ايام خاصي در مساجد و هيأتها عقد اخوت دستهجمعي خوانده شود.
ظاهرا سالها بعد از پيامبر بود كه سنت عقد اخوت در بين مسلمانان در روز عيد غدير رواج پيدا كرد و اين روز بزرگ بهانهاي شد براي پيوند برادري.
حق و حقوق ما چي شد؟
اگر نگاهي به متن صيغة برادري بيندازيد چيزهايي از حق و حقوق دو طرف دستگيرتان ميشود. طبق اين متن دو طرف همة حقهاي برادران خوني را بر يكديگر ميبخشند غير از سه چيز؛ دعا كردن براي همديگر، به ديدار يكديگر رفتن و مهمتر از همه شفاعت كردن از هم در روز قيامت.
همين شرط آخري است كه خيلي ماجرا را مهم ميكند. با يك نفر پيوند برادري ببنديد كه از خودتان كار درستتر باشد. وبال گردن كه نميخواهيد. بايد كسي را پيدا كنيد كه اگر فرداي قيامت كارتان لنگ ماند، طرف بتواند يك كاري برايتان بكند. پس بهتر است دنبال آدمهاي معنوي و با تقوا بگرديد و يك جوري مخ طرف را بزنيد كه حاضر شود با شما عقد اخوت بخواند و بله را بگويد.
دو شرط اول هم جاي تأمل دارد به ويژه اينكه اين روزها، ايميل و sms، جاي ديدار و سركشي به فكوفاميل و دوست و رفيق را گرفته. اگر صيغة اخوت خوانده شد ديگر پيام كوتاه و اين چيزها جواب نميدهد.
در متن عربي، كلمه «زياره» آمده است و اين يعني ديدار و ملاقات از نزديك. يعني بايد چند هفته يك بار هم كه شده به طرف سر بزني. دعا كردنمان هم اين روزها به شدت شخصي شده. همة چيزهاي خوب را براي خودمان ميخواهيم و بعضي وقتها هم اگر بتوانيم يك طوري ديگران را نفرين ميكنيم و به زمين ميزنيم كه ديگر بلند نشوند. ولي آنچه كه در دينمان توصيه شده، دعا براي ديگران اعم از فاميل و دوست و همسايه است. ظاهرا يكي از راههاي اجابت شدن دعا همين است.
برادر صيغهاي كه شديد نميتوانيد از زير دعا كردن براي همديگر شانه خالي كنيد و صد البته اين خيلي به نفعتان است.
اول بله، بعد عمليات
در سالهاي جنگ، عقد اخوت حسابي در بين رزمندهها رواج داشت و گاهي تعداد كساني كه به يكباره برادر ميشدند بيشتر از ده نفر ميشد. فكرش را بكنيد يك دفعه كلي داداش پيدا كنيد.
شايد يكي از مهمترين علتهاي آن هم اين بود كه هر لحظه ممكن بود يك نفر از جمع شهيد شود و يك تير يا تركش كافي بود. به همين دليل خيلي از اين عقد اخوتهاي سالهاي جنگ در شبهاي عمليات يا در مواقع حساس و زير آتش دشمن اتفاق ميافتاد. دستها را روي هم ميگذاشتند و بله را ميگفتند و آنوقت هر كس شهيد ميشد بايد بقيه را هم شفاعت ميكرد و با زور هم كه ميشد با خودش ميبرد بهشت.
بسيجيهاي زرنگ هم اينطور وقتها دنبال يك نفر ميگشتند كه به قول خودشان نور بالا بزند و شهادتاش نزديك باشد. سريع يقة طرف را ميچسبيدند و هر طور كه بود صيغه ميخواندند.
برادري در قرن21
حالا اين سؤال پيش ميآيد كه آيا اين سالها و اين روزها هم ميتوان دست به چنين كارهايي زد؟ بعضيها فكر ميكنند كه اين سنتها مربوط به شرايط خاصي است. مثلا در زمان جنگ يا اتفاقاتي از اين قبيل.
ولي آيا كسي فكرش را ميكرد كه در قرن21 كلي جوان با تيپ و ظاهرهاي متفاوت با هزار و يك سرگرمي و دل مشغولي كه هر كدامشان براي يك عمر بس است و با وجود هزاران دليل موجه كه يكيشان درس و امتحان و كنكور است،سه روز بيخيال همه چيز شوند و دنيا را تعطيل كنند و كنج مساجد معتكف شوند؟
دكتر اكبري جامعهشناس معتقد است كه اگر با در نظر گرفتن جوانب امر عقد اخوت ترويج شود، ميتواند آثار بسيار خوبي داشته باشد.
همدليهاي از بين رفته و به فكر يكديگر بودن و آرامش اجتماعي را پديد ميآورد. او اثر اين قضيه را در ايجاد وحدت و يكدلي در جامعه بسيار خوب ميداند. به ويژه اينكه با تحولات پيشآمده در جهان و اثرگذاري تكنولوژي و ارتباطات بر فرهنگها، ميتوان با روشهايي اينچنيني خلأهاي پيشآمده را برطرف كرد.
دكتر اكبري سنت حسنة صدقه دادن را كه در بين ايرانيان رواج دارد، هم نوعي از همين روشها و احساس مسؤوليت در برابر ديگران ميداند و مسلما پيوند برادري ميتواند كاملترين روش در اين بين باشد.
چطور عقد اخوت ببنديم
اگر با همة توصيفات راضي شدهايد كه برويد و اين سنت را به جا بياوريد، عجله كنيد. روز عيد غدير، ترگل و ورگل راه بيفتيد... اما نرويد سر كوچه و اولين كسي كه به چشمتان خورد، دستش را بگيريد، بياوريد خانه كه من ميخواهم تو برادرم باشي! نهخير.
فكر كنيد و رفقايي را كه ميشناسيد و دوست خوبتان به حساب ميآيند را خبر كنيد. يك عيد ديدني درست و حسابي با هم داشته باشيد و به اين شكل عهد اخوت را با هم ببنديد: دست راست خود را روي دست راست دوستتان بگذاريد و بگوييد:
وأخَيْتُكَ في الله و صافَيْتُكَ في الله و صافَحْتُكَ في الله و عاهَدْتُ الله و ملائكتَهُ و كُتُبَهُ و رُسُلَهُ و أنبيائَهُ و الائمه المعصومين عليهم السلام علي أنّي إن كُنْتُ مِن أهلِ الجنه و الشَّفاعه و اُذِنَ لي بأنْ أدخُلَ الجنه لا أدخُلَها إلا و أنت معي.
ترجمه فارسياش اين است: با تو برادر شدم در راه خدا و صاف كردم دلم را با تو در راه خدا و دست دادم با تو در راه خدا و در حضور خدا و ملائكه و كتابهاي آسماني و رسولانش و انبياء و ائمة معصومين عليهم السلام با تو عهد ميبندم كه اگر از اهل بهشت و شفاعت بودم و به من اذن داده شد كه داخل بهشت شوم، داخل آن نميشوم مگر با تو.
بعد طرف مقابل بگويد: قبلت، يعني قبول كردم (بيزحمت بدون گل چيدن باشد، لطفا)
بعد كسي كه صيغه را خوانده، بگويد: أسْقَطْتُ عَنْكَ جَميعَ حُقوقَ الاِ خوَه ما خَلا الشَّفاعه و الدُعاء و الزياره. يعني همة حقوق برادري را از تو ساقط كردم جز شفاعت، دعا و زيارت (همان ديد و بازديد).
نكات تستي
1 - صيغه را به همان لفظ عربياش بخوانيد يعني ترجمهاش را بيخيال شويد. چرا؟ به دلايل زيادي از جمله اينكه هر كاري راهي دارد. عربي، زبان تخصصي دين است.
2 - خانمهاي عزيز در نظر داشته باشند كه عهد اخوت يا برادري فقط منظور، عهد بين آقايان نيست. خانمها هم ميتوانند با هم عهد ببندند.
3 - شفاعت كه انشاءالله قسمتتان شود آن دنيا! ولي يادتان نرود كه اين حق دعا و زيارت را بعد از اين عقد بايد به جا بياوريد. يعني بر گردنتان است. يادتان نرود!

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 317]