بازگشت دين به عرصه زندگي يك ضرورت تاريخي است

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: بازگشت دين به عرصه زندگي يك ضرورت تاريخي است

سرويس سياسي - اجتماعي: حجت‌الاسلام‌والمسلمين سيدمحمد خاتمي امروز طي سخناني در همايش بازگشت دين به عرصه زندگي را يك ضرورت تاريخي خواند و تاكيد كرد در اين لحظه حساس و نفس‌گير دين مي‌تواند به كمك انسان بيايد.‌

به گزارش خبرنگاران اطلاعات اين همايش دو روزه به ميزباني بنياد گفتگوي تمدنها و با حضور كوفي عنان دبيركل سابق سازمان ملل و سران سابق چند كشور خارجي و بنياد بين‌المللي، روشنفكران، انديشمندان و علماي دين برگزار مي‌شود.‌

متن سخنان رئيس جمهوري سابق كشورمان به شرح زير است:

بنام خدا

داوري در باب وضعيت دين در دنياي معاصر در گرو پاسخ به دو پرسش است:‌

1-‌ مراد از دنياي معاصر كدام است؟

2- دين چيست؟‌

بگذاريد بر اين نكته توافق كنيم كه دنياي معاصر عبارت است از دنياي متجدد كه قرن‌ها است انسان غربي در آن به سر مي‌برد و انسان غيرغربي نيز از آن متاثر است.‌

پاره‌اي بر اين باورند كه غرب از تجدد گذر كرده و به عالم پساتجدد وارد شده است، ولي واقعيت اين است كه پساتجدد با وجود وارد كردن نقدهاي شالوده‌شكن بر مدرنيته، نتوانسته است دنياي ديگري را پديد آورد و درست اين است كه بگوييم دنياي معاصر همان دنياي متجدد است كه نسبت به گذشته بي‌قرارتر و پايه‌هاي آن لرزان‌تر شده است.‌

در تقسيم‌بندي عوالم چنين گفته‌اند كه عالم قديم و عالم سده‌هاي ميانه و عالم جديد است. اين تقسيم‌بندي با تاريخ و زندگي غرب مناسبت دارد و تعميم آن به همه عالم و آدم درست نيست و در مورد تاريخ غرب هم اين تقسيم‌بندي را مي‌توان با تسامح پذيرفت.‌

آنچه در دنياي جديد برجستگي دارد توجه به انسان و عقل خود بنياد اوست كه بي‌مدد هيچ امر ماورايي، تنها منبع شناخت و منشاء راهبرد و تدبير زندگي به حساب مي‌آيد.‌

توجه به انسان موجب تحولات بزرگ در زندگي شده است. ولي با گذشت زمان، ما شاهد نوعي آشفتگي فكري، عاطفي و اجتماعي در هر دو سوي عالم (غرب و شرق) هستيم.‌

پيشوايان فكري و سياسي دنياي جديد بخصوص در سده‌هاي 18 و 19 چنين مي‌پنداشتند كه آنچه رخ داده است نه غربي، كه بشري و جهاني است و سير زندگي بشر در نقطه كمال خود به غرب رسيده است و طوفان تكامل در ساحل امن غرب آرام گرفته است و از اين پس همه جهان يا بايد غربي شود يا از ميان برخيزد. ولي امروز و در آغاز هزاره سوم ميلادي و قرنها پس از ظهور تجدد نه تنها آن غرور و خوش‌بيني در سايه تجربه بشري رنگ باخته است، بلكه جهان جديد را با ترديدها و حتي تهديدهاي فراوان روبرو كرده است و در نتيجه از آن اعتماد به نفس و خوش‌بيني ديروز كمتر نشان مي‌بينيم. حتي نظريه‌هاي شبه فلسفي چون پيش از آنكه مورد نفي و نقد جدي قرار گيرند با بي‌اعتنايي روبرو مي‌شوند و هنوز طرح نشده، طراحان آن، پيشنهاد خود را پس مي‌گيرند.

امروز بيش از هر زمان تذكر به اين حقيقت پديد آمده است كه وقتي از عرصه ذهن و زندگي بشر دور شد، زندگي، امن و رضايت‌بخش نخواهد بود، ولو اينكه انسان به لحاظ مادي به دست‌آوردهاي بزرگي برسد. اين حقيقت كه آدمي در اثر تجربه‌اي بسيار پرهزينه و تلخ به آن رسيده است، در واقع مصداق اين كلام خداوند است كه:‌

‌

هركس از ياد من دوري كند، زندگي سخت و تلخي خواهد داشت.‌

چنين وضعي اگر ادامه يابد به نهيليسم مي‌انجامد يا نهيليسم پديد آمده را بيشتر و شديدتر مي‌كند و در نتيجه بنياد زندگي بشر در غرب و شرق عالم در طوفان ويرانگر نهيليسم و پوچ‌انگاري فرو خواهد ريخت و همه آثار و ماثر تمدن جديد نيز از ميان خواهد رفت.‌

مگر تبلور وحشتناك اين نهيليسم را در تنش‌آفريني و جنگهاي تجاوزكارانه و توسعه‌طلبانه‌اي كه بعض قدرتهاي بزرگ به راه مي‌اندازند يا با سرانگشت خود آتش آن را روشن نگاه مي‌دارند از يك سو و تروريسم كور خشونت‌بار و دلهره‌آوري كه زندگي آدمي را در شرق و غرب عالم از سوي ديگر ناامن كرده است نمي‌بينيم؟

نهيليسم همه چيز را به بازي مي‌گيرد و مي‌كوشد از همه چيز به صورت ابزار استفاده بد كند و در اين راه از دست‌اندازي به ساحت دين و فلسفه و علم و هنر و حتي عنوان انسان و حقوق بشر ابا نمي‌كند.‌

به نظر ما در اين زمان است كه دين مي‌تواند به كمك انسان بيايد، چنانكه انسان روزگار ما نيز به اين نكته لطيف تفطن يافته است و آثار بازگشت دين را به وضوح مي‌بينيم.‌

اما دين چيست؟

وقتي به دين از منظر متدينان به اديان الهي مي‌نگريم عبارت است از آنچه خداوند براي هدايت آدمي و معني بخشيدن به زندگي او در اين جهان و گشودن راه سعادت برين و جاودان فرو فرستاده است و جوهر و محتواي همه اديان وحياني يكي است و به تعبير قرآن كريم شرط ايمان راستين عبارت است از باور به حقانيت همه پيامبران و يگانگي منشاء انگيزش آنان و هدف يگانه‌اي كه داشته‌اند.‌

اما در مرحله بازگشت به دين نمي‌توان از يك مشكل غفلت كرد و آن اينكه بشر بخصوص بشر غربي از ديني كه در عرصه تاريخ و جوامع بشري تحقق يافته است دلخوش نيست و بيمناك از آن است كه بازگشت دين زنده‌كننده تجربه تلخي باشد كه به نام دين بر ذهن و زندگي او سايه افكنده است.‌

در اينجا است كه بايد با روشن‌بيني بر اين نكته تاكيد كرد كه وجهه تاريخي دين يعني آنچه به نام دين در تاريخ تحقق يافته است بالضروره با حقيقت دين يكي نيست.‌

و شايد يكي از علل برانگيخته شدن پياپي و مكرر پيامبران براي تذكر به همين معني و پيراستن حقيقت دين از آرايه‌هايي باشد كه به علل مختلف اندام دين‌ها را پوشانده است.‌

هرچند كه به باور ما بشر به موقعيتي از آگاهي و توانايي و تشخيص رسيده است كه بتواند حقيقت را در وراي آرايه‌ها و پيرايه‌هاي تاريخي دريابد و ديگر نيازي به آمدن پيامبر جديد نخواهد بود و اگر ظهوري در آخرالزمان هست، چنانكه مسيحيت به ظهور مجدد حضرت عيسي مسيح(ع) معتقد است و مسلمان نيز در انتظار ظهور حضرت مهدي(عج) است كه همراه او مسيح نيز خواهد آمد، نه براي ارائه و بيان دين جديد، بلكه براي تحقق دين به گونه‌اي است كه خداوند خواسته و در خور شان والاي آدمي است.‌دين در اين لحظه حساس و نفس‌گير تاريخي مي‌تواند به كمك انسان بيايد، بي‌آنكه به دست‌آوردهاي مثبت تمدن بشري آسيب برساند، بلكه آمدن و بازگشت آن يك ضرورت تاريخي است كه آثار آن را نيز به وضوح در شرق و غرب عالم مي‌نگريم.‌

منتهي دين و يقين روشن و ايمان لطيف ديني نيز بايد ابتدا خود را از چنگال جزم‌انديشان متعصب و سنت‌پرستان ظاهربين و سودانگاران خشونت‌گرا و نابردبار برهاند و نگراني انسان، بخصوص انسان آزادانديش و انديشه‌ور را از دين به خاطر كاركرد نادرستي كه در دورانهاي گذشته داشته است مرتفع كند تا انسان دريابد كه دين نيز چون خود انسان مظلوم و مورد سوء استفاده واقع شده است.‌

بشر امروز از اينكه از صحنه جان و جهان او غايب يا منزوي است رنج مي‌برد و علي‌رغم برخورداري بخش‌‌هايي از جهان از مزاياي پيشرفت مادي:‌

اولا بخش بزرگتري از جامعه بشري مورد تجاوز و دست‌ به گريبان زندگي تلخ ناشي از جهل و فقر و ستم و تبعيض و اعمال معيارهاي دوگانه و به تاراج رفتن منابع مادي و معنوي خويش است.‌

ثانيا بخش برخوردار نيز از زندگي راضي نيست و نگراني او بيش‌تر از نگراني پدرانش مي‌باشد.

بايد به متن ذهن‌ و زندگي بشر برگردد، ولي از ياد نبريم كه در جهان جديد، خود عكس‌العملي در برابر سوءاستفاده از امر قدسي براي قدسي كردن همه چيز و همه امور بوده است.‌

حذف قدسيت از زندگي به همان ميزان خسارت‌بار است كه قدسي كردن افراطي همه امور از جمله انديشه و برداشت ديني بشر محدود به انواع حدود ذهني و تاريخي و اجتماعي.‌

در اين مرحله رسالت دين‌داران، بخصوص پيروان اديان ابراهيمي بسيار سنگين است.‌

توجه به جوهر يگانه دين، بخصوص با نگاهي كه اسلام به دينهاي ديگر دارد، راه مطمئن تبديل تنازع به تفاهم و تقابل به همزيستي است.‌

آنچه امروز فاجعه‌بار است غيبت يا كم‌رنگ بودن همان جوهر مشترك اديان است، والا مناسك كه در جاي خود محترم است نشانه تفاوت سطحي و ظاهري اديان است كه نبايد مانع پيوستگي واقعي و دوستي ميان پيروان اديان مختلف گردد.‌پيروان اديان بخصوص رهبران خيرانديش ديني با سعه صدر ابتدا شيوه تفاهم در ميان خود را به جد بيازمايند و آنگاه همه جهان را به معني‌دار كردن زندگي براي افراد و استقرار صلح و امنيت و همزيستي در عرصه اجتماع جهاني فراخوانند.‌مانگه‌كجل‌بوندويك نخست‌وزير سابق نروژ نيز در اين همايش در سخناني با ابراز خوشحالي از حضور در ايران، شركت در اين همايش را ادامه همكاري‌ها با دكتر خاتمي و مركز گفتگوي تمدن اعلام كرد و گفت: همايش بين‌المللي دين در دنياي جديد تاكنون چهار نشست درباره مذهب، مردمسالاري، سياست و جنسيت برگزار كرده كه قرار است در تهران نقش مذهب را در دنياي جديد مورد بررسي قرار دهيم. ‌وي با تاكيد بر اين كه مذهب بايد به دنبال انجام كارهاي خوب باشند نه بد، افزود: هدف از اين همايش يافتن راه‌هاي صلح‌آميز است. ‌وي افزود: در اين همايش ديدگاه‌ها و نقطه نظرهاي مختلفي مطرح مي‌شود و تلاش داريم با حضور خود در همايش تهران تلاش‌هاي مذهبي را بررسي كنيم. ‌

وي با اشاره به عملكرد اروپا در زمينه مذهب و اين كه سكولار كمتر نقش خود را ايفا كرده است، تصريح كرد: در بسياري از كشورها كه با حالت صلح زندگي مي‌كنند، جوامع از هم جدا شده‌اند.

وي افزود: به اعتقاد من، بايد به اعتقادات و نحوه زندگي اقليت‌ها احترام بگذاريم و با آنها به همان شكل رفتار كنيم كه با مردم اكثريت برخورد مي‌شود.

وي خاطرنشان كرد: كمبود درك و فشار دائم بر جوامع مسلمان در غرب باعث شده كه عميقا به نحوه برخورد و سياست‌هاي جهان اعتراض شود، ضمن اين كه عناصر افراطي در هر دو طرف، ميزان تفاوتها را افزايش داده است.

نخست‌وزير سابق نروژ تاكيد كرد: رژيم‌هاي ديكتاتوري اگر منافعشان ايجاب كند، قطعا از هر حركتي حمايت و پشتيباني مي‌كنند و در واقع اين يك سياست دوگانه است.

وي اظهار اميدواري كرد كه اين همايش به راه‌حلها و راهبردي دست يابد كه بتوان عدم تحمل مذهبي در جوامع را از بين ببرد. ‌در ادامه اين همايش، رومانو پرودي نخست‌وزير سابق ايتاليا ضمن ابراز خرسندي از حضور مجدد خود در ايران اظهار اميدواري كرد كه نتايج اين نشست مثمرثمر بوده و اثرات آن در آينده در زمينه نقش مذهب در كشورها تاثيرگذار باشد.‌

وي گفت: پس از پايان جنگ سرد، نقش مذهب در دنياي جديد بيشتر شده است.‌

پرودي با تاكيد براين نكته كه سياست همواره در مذهب نقش داشته است، گفت: مساله افراطي‌گري مذهبي همواره مشكلاتي را براي كشورها ايجاد كرده است و اين موضوع ترسي را كه ساخته و پرداخته افراد افراطي است، در دل مردم بوجود آورده است.‌

وي با اشاره به اين كه برخي افراد افراطي براي توجيه اعمال خود همواره از قرآن، انجيل و تورات برداشت‌هايي به نفع خود داشته و دارند، گفت: بايد صلح بين ملتها حاكم شود، چرا كه در تمام مذاهب اصول وجود دارد كه به كرامت انساني براي تحقق صلح در جهان احترام مي‌گذارند.‌وي اضافه كرد: در همه جاي دنيا اقليت‌هاي ديني از اعمال خشونت در جوامع هراس دارند و سعي مي‌كنند كه با حاكم كردن سنت خود، خشونت را كاهش دهند، بنابراين ما بايد با اقدام‌هاي عملي، به ارزش‌هاي مشترك مذهبي دست پيدا كنيم.‌

وي با ابراز تاسف از اين كه ديالوگ و گفتگو از صحنه ارتباطات و همكاريها خارج شده است، خاطرنشان كرد: تا زماني كه مناقشات مذهبي را كنار نگذاريم، صلحي در جهان برقرار نخواهد شد، بنابراين، بايد نقش دين در فعاليت‌هاي سياسي را مورد توجه قرار دهيم و به ايده‌ها و نقطه نظرهايي برسيم كه به طرز تفكرهاي مختلف احترام بگذاريم.‌اين شخصيت سياسي ايتاليا، علاقمندي جوامع مختلف براي رسيدن به ارزش‌هاي مذهبي را مورد تاكيد قرار داد و گفت: ما بايد به درك تفاهم مشترك برسيم و بدون معنويت نمي‌توان زندگي راحتي داشت و بايد به ديگران بياموزيم كه به هم احترام بگذاريم و بر رعايت مذهب و سنت‌ها تاكيد كنيم.‌

بنابراين گزارش، مري رابينسون رئيس جمهوري سابق ايرلند و معاون كميسيارياي حقوق بشر سازمان ملل نيز با اشاره به كلوپ مادريد كه يك سازمان مستقل و به صورت دموكراتيك اداره مي‌شود، گفت: در اين گروه 50 وزير امورخارجه عضويت دارند و آقاي كوفي‌عنان نيز عضو افتخاري آن است.‌

وي با اشاره به اين كه اين كلوپ در دو سال اخير راهبر دموكراتيك و مديريت تنوع و شفافيت‌هاي اجتماعي و طرح عمل را تدوين كرده است، افزود: يكي از مواردي كه ما به آن توجه زيادي ‌داريم اين است كه رهبران سياسي و مذهبي به رغم اختلافات فرهنگي و مذهبي به مسائل مشترك و حقوق بشر توجه كنند.‌

خانم مري رابينسون تاكيد كرد: زمان آن فرا رسيده است كه بتوانيم براي توسعه دموكراتيك جهان بيشتر گفتگو كنيم و تفاوت‌ها را مورد اغماض قرار دهيم.‌

وي با تشكر از دكتر خاتمي كه اين هدف را مورد توجه قرار داده است تاكيد كرد: نياز امروز جامعه قبول تنوع فرهنگي است و اين كه اين تفاوت‌ها را درك كنيم و راهكاري براي آن پيدا كنيم.‌

مري رابينسون با درخواست از رهبران سياسي و مذهبي براي كنار گذاردن نفرت و تندروي به نفع صلح و دوستي افزود: امكان سوءاستفاده از مسائل مذهبي وجود دارد لذا رهبران مذهبي بايد با در نظر گرفتن حساسيت‌هاي مذهبي و فرهنگي در كشورهايشان از مذهب و روحانيت براي صلح استفاده كنند.‌

وي تكيه بر مشتركات و دوري از افراط و تفريط را دغدغه جهان امروز دانست و تاكيد كرد: در دنياي مدرن امروز بايد يك حركت توسعه را براي زنان در نظر بگيريم، چرا كه زنان از عوامل مهم دموكراسي در جهان هستند.‌

بنا بر گزارش خبرنگار ما كوفي عنان دبيركل سابق سازمان ملل نيز در سخناني با ابراز خوشوقتي از حضور مجدد در ايران براي شركت در اين همايش و تشكر از دكتر خاتمي براي ميزباني آن گفت: در زمان دبيركلي من در سازمان ملل، گفتگوي تمدنها از اولويت‌هاي بالايي برخوردار بود و هم اكنون نيز آن را ادامه مي‌دهم.‌

كوفي عنان تاكيد كرد: در جهان امروز اگر مشكلي وجود دارد اين مشكل، مشكل اعتقاد نيست، بلكه شيوه رفتار ما است كه مشكل‌زاست.‌

وي اضافه كرد: اين قرآن، انجيل و تورات نيستند كه به يك فرد تندرو و تروريست بگويد كار مجرمانه انجام بدهد.‌وي افزود: مشكل مذهب نيست بلكه شيوه رفتار مشكل‌زاست.‌

وي افزود: بايد حرف همه افراد شنيده شود و در اين خصوص رهبران سياسي و مقامات نه تنها بايد آزادي بيان را فراهم كنند، بلكه خود در محكوميت تندروي و افراطي‌‌گري بايد پيشرو باشند.

وي در پايان ابراز اميدواري كرد كه اين همايش بتوانند نقش مهمي در پايان دادن به درگيري‌هايي كه ناشي از تفاوت‌هاي فرهنگي و مذهبي است، داشته باشند.

سن‌بايو رئيس‌جمهوري سابق پرتغال و از شخصيت‌هاي مطرح فرهنگي و سياسي اروپا نيز در سخناني گفت: به نظر من مهمترين سرمايه يك كشور مردم آن هستند و مبناي حضور مردم در جامعه نيز مدنيت است.

وي تاكيد كرد: مدنيت از اصول اساسي جهان امروز است و آن نشان مي‌دهد كه ما يك جهان مشترك داريم.

رئيس‌جمهوري سابق پرتغال افزود: وقتي صلح در جهان تحقق مي‌يابد كه ريشه‌هاي آن در افراد و خانواده‌ باشد چرا كه خشونت و صلح در خانواده بوجود مي‌آيد.

اين همايش با همكاري مركز صلح و حقوق بشر اسلو به رياست كيل مگنه بوندويك نخست‌وزير سابق نروژ و در ادامه كنفرانس تير 1387 اسلو و نيز كارگاه‌هاي تخصصي با موضوعات مذهب دموكراسي و افراط‌گرايي و مذهب و سياست برگزار مي‌شود.

در نشست تهران شخصيت‌هاي برجسته علمي و رهبران مذهبي و سياسي از كشورهاي فرانسه، اسپانيا، ايتاليا، ايرلند، آمريكا، مصر، سودان، مراكش، بوسني و پاكستان رابطه دين و سياست و تاثيرات متقابل دين و سياست براي كاهش تنش‌ها و اختلافات بين‌المللي را بررسي و راهكارهاي ايجاد بستر همكاري راهبردي ميان اسلام و غرب را ارائه خواهند كرد.

رابطه ميان دين، جهاني شدن، مدرنيته، مردمسالاري و نيز صلح و عدالت از ديگر موضوعات مورد بحث همايش بين‌المللي دين در دنياي جديد اعلام شده است.

براساس اعلام بنياد گفتگوي تمدن‌ها كوفي‌عنان دبيركل سابق سازمان ملل متحد روساي جمهور سابق سوئيس، سريلانكا، ايرلند و پرتغال و نخست‌وزيران پيشين نروژ فرانسه، سودان و بوسني و نيز فدريكو مايور دبيركل سابق يونسكو و رومانو پرودي رئيس سابق كميسيون اروپا از جمله ميهمانان اين همايش هستند.

دوشنبه 22 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 120]