شهر و شهر شناسی از منظر علوم اجتماعی(اسد نقدی)

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: به دلیل جایگاه و اهمیت شهر در زندگی اجتماعی بشر همواره شهر، شهرنشینی و مدیریت این واحد اجتماعی از مشغله های فکری حکومت گران و اندیشمندان در طول تاریخ بوده است و همواره متفکران بزرگ اجتماعی از افلاطون تا ابن خلدون و تا رابرت پارک ، هاروی و .... به مطالعه پیرامون مسائل شهری پرداخته اند .
جامعه شناسی شهری در مقایسه با بسیاری از شاخه های تخصصی جامعه شناسی از گستردگی بیشتری برخوردار است.در جامعه شناسی و انسان شناسی شهری ما در عمل با انواعی از حوزه ها مانند اقشار و طبقات، جامعه شناسی انحرافات اجتماعی، جامعه شناسی خانواده و جامعه شناسی توسعه، سازمان،سیاست و قدرت در شهر،اقتصاد شهر و هویت وشهر و... روبرو هستیم. شاید اغراق آمیز باشد که ادعا کنیم جامعه شناسی شهری یعنی همه جامعه شناسی و به همین دلیل است جورج ریتزر یکی از دلایل پیدایش رشته جامعه شناسی را "پدیدة شهری شدن" و شهرنشینی فزاینده در اروپا معرفی می کند.
شهر نشینی در مقایسه با سابقه حدود 30 هزار ساله اسکان بشر همچنانکه روانتری می گوید بسیار جوان اما تاثیر گزار بوده است :اگر عمر نوع بشر را بر روی کره زمین با 24 ساعت مقایسه کنیم،طی نیم ساعت آخر، سکونتگاه هائی با بیش از صد نفر شکل گرفته و از زمان ظهور شهر های بزرگ وکوچک فقط چند دقیقه واز شهرنشینی در مقیاس وسیع نیز کمتر از چند ثانیه می گذرد.
با آنکه شهرنشینی پدیدة تازه ای نیست اما فرآیند شهرنشینی در دوره معاصر از چنان ویژگی هایی برخوردار گردیده که آنرا از اساس با شهرهای کلاسیک و شهرنشینی سنتی متفاوت ساخته است
اهمیت شهرنشینی به حدی است که برخی پیدایش مکاتب جامعه شناسی نظیر مکتب شیکاگو و حتی علم جامعه شناسی را محصول تحولات شهرنشینی می دانند و برخی دیگر شهرنشینی را یگانه راه توسعه می دانند کسانی چون مایرون وینر در کتاب "نوسازی جامعه"شهرنشینی وتوسعه را لازم وملزوم یکدیگردانسته است(مقدم مراغه ای 1355: 85).
شهر همچنان که زیمل معتقد است مکانی برای خلق فرصت های بسیار و نواوری است هرچند محدودیت هائی نیز به همراه دارد.در شهر، دسترسی به بهداشت و آموزش بیشتر وبهتر از یک سو و فرصت کار و کسب درآمد ،احساس ایمنی بیشتر بدلیل حضور در جمع کثیر از سوی دیگر، سبب شده است که شاخص های توسعه از جمله توسعه انسانی پایدارتر و بالاتر باشد.بیشترین تعداد فقرا جهان در روستا ها هستند هرچند نباید از هزاران حاشیه نشین و فقیر شهری غافل شد.
شهر در عین حال مکانی برای بروز و ظهور مشکلاتی چون وندالیسم،گمنامی، بی مسکنی و بد مسکنی ،گسترش آسیب ها و انحرافات اجتماعی ،آلودگی های زیست محیطی ،مشکلات ترافیکی و آمد وشد ،معضل حاشیه نشینی و رشد زاغه ها ،مسئله دسترسی به آب آشامیدنی سالم وبهداشتی ،معضل دفع زباله و عدم بازیافت آن،گسترش آسیب های روانی وشخصیتی ، مشکل توزیــــــع عادلانه تر امکانات و خدمات شهری مورد نیاز شهر وندان، وبالاخره مسئله تامین کار و درآمد برای همه آحاد شهر وندان ،همراه است.
ما در این مجموعه به مطالعه شهر و شهرنشینی خوهیم پرداخت و در عین حال چگونگی تحولات را مورد کنکاش قرار داده و پیامدهای ناشی از گسترش شهرنشینی را که در زبان میلور به” مسائل شهری” تعبیر شده است ,1987:65) mellor) را مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهیم داد.شهرنشینی در کشور ما همانند بسیاری از جوامع جهان سومی یا در حال توسعه با سرعت فوق العاده زیادی گسترش یافته است. یک قانون ساده جامعه شناسی می گوید ،هر نوع تغییر سریع و خارج از سامان در جامعه انسانی می تواند موجد آشفتگی و نابسامانی گردد(تئوری آنومی اجتماعی).
تب شهرنشینی به ویژه از دهه چهل به بعد در ایران آغاز و تا امروز بسیاری را مبتلا ساخته است و هنوز هستند بسیاری دیگر که در راه رسیدن به "سراب شهر" دچار این تب هستند ما از این تب به بوم شهرنشینی یاد می کنیم که همراه با بوم های دیگری مانند بیبی بوم ( Baby Boom) یا اویل بوم (Oil Boom) تکمیل می گردد.دلیل این گرایش افراطی به شهر در ایران، این است که شهر نشینی مساوی با برخورداری بیشتر از امکانات و فرصت های بیشتر و بهتر برای زندگی است. صنایع، دانشگاهها، دیوانسالاری و ارتباطات نوین، بهداشت و پزشکی تخصصی و …همگی شهری هستند و یا اصولاً از مادری بنام شهر متولد شده است.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 402]