روند فرقه‌گرايي(1)

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: روند فرقه‌گرايي(1)
خبرگزاري فارس: فرقه‌گرايي و انحرافات مذهبي در ايران سابقه ديرينه‌اي دارد. نگاهي به تاريخ معاصر ايران، نشان مي‌دهد كه جامعه ايران همواره از ناحيه فرقه‌هاي مذهبي مانند بابيگري، عرفان كاذب و تصوف يا صوفيگري مورد تهديد قرار گرفته است.

فرقه‌گرايي و انحرافات مذهبي در ايران سابقه ديرينه‌اي دارد. نگاهي به تاريخ معاصر ايران، نشان مي‌دهد كه جامعه ايران همواره از ناحيه فرقه‌هاي مذهبي مانند بابيگري، عرفان كاذب و تصوف يا صوفيگري مورد تهديد قرار گرفته است. با شكل‌گيري نظام جمهوري اسلامي كه بر اساس آموزه‌هاي ديني استقرار يافته است اين تهديد افزايش يافته و همچنان ادامه دارد. چرا كه فرقه‌هاي منحرف مذهبي و سياسي با استفاده از فرصت بوجود آمده پس از پيروزي انقلاب ابتدا با ايجاد تفرقه ميان شيعه و سني بخشي از جامعه ايران را مقابل هم قرار داده و نظام براي مقابله با اين تهديد هزينه‌هاي زيادي پرداخته است.

طرح مسأله

جامعه ديني ايران در دوران كنوني حيات تاريخي – سياسي خود، بيش از هر عصر و دوران ديگري در معرض چالشها و تهديدهاي سياسي – مذهبي و امنيتي قرار دارد. در ساليان اخير شاهد پيدايش و شكل‌گيري فرقه‌هاي منحرف مذهبي بوديم.

از سويي، نظام سياسي ايران بر اساس آموزه‌هاي ديني شكل گرفته و اداره مي‌شود و اين موضوع باعث شد دشمنان با نفوذ در بين گروهها و فرقه‌هاي مذهبي و يا حتي تأسيس فرقه‌هاي منحرف مذهبي در راستاي اهداف خود نظام ديني را با چالش و حتي با تهديد امنيتي – سياسي مواجه سازند. از سوي ديگر انقلاب اسلامي كه با هويت فرهنگ ديني ساختار سياسي – امنيتي رژيم پهلوي را از بين برده و درصدد نهادينه كردن آموزه‌هاي اصيل ديني در جامعه است از طرف فرقه‌هاي منحرف مذهبي مورد تهديد قرار دارد.

بنابراين در اين فصل سعي داريم با گوشه‌اي از چالشهاي سياسي و مذهبي از ناحيه فرقه‌هاي منحرف مذهبي فراروي نظام جمهوري اسلامي قرار دارد آشنا شويم.

تعريف مفاهيم

فرقه (sect) در علوم سياسي تعريف خاصي دارد كه ذيلاً به آن اشاره مي‌كنيم.

«اين واژه هم در مورد بخشي از جامعه كه از مذهب رسمي جدا شده يا به آئين گرويده باشند و توسط همگان به اسميت شناخته نشده است به كار مي‌رود و هم مسامحتاً در هر نوع جنبش جدايي طلب (زباني، مذهبي، سياسي و غيره)(1) اطلاق مي‌گردد بنابراين فرقه در اينجا يعني گروهي كه از آموزه‌هاي اصيل اسلامي منحرف شده و در حدود تعريف جديدي از مذهب رسمي است.

فرقه‌گرايي نيز در علوم سياسي تعريف خاص دارد كه براي آشنايي بهتر بدان اشاره مي‌شود. «اين واژه به معناي قطع رابطه با افراد بيرون از يك گروه و تعصب شديد نسبت به گروه خود و در نتيجه تبديل شدن به يك دسته جدا از مردم مي‌باشد.»(2) با اين تعريف مي‌توان گفت فرقه‌گرايي يك نوع جدايي طلبي از متن جامعه و تأسيس گروهي كه اعمال و افكارشان در مقابل هنجارهاي رسمي جامعه است.

انحراف (Deriance) واژه انحراف در جامعه شناسي اينگونه تعريف مي‌شود: «انحراف هرگونه رفتاري است كه با انتظارات جامعه يا يكي از گروه‌هاي مشخص درون جامعه منطبق و سازگار نباشد. انحراف دوري جستن و فرار از هنجارهاست و هنگامي رخ مي‌دهد كه فرد يا گروهي معيارهاي جامعه را رعايت نمي‌كند.»(3) بنابراين افراد يا گروه‌هاي منحرف بر اساس يك شاخص و معيار جامعه تعريف و سنجيده مي‌شود.

تاريخچه مختصري از تصوف

تصوف و صوفي‌گري از بدعت‌هاي بزرگي بود كه دراسلام رواج يافت. در مورد پيدايش تصوف در اسلام ميان محققين و انديشمندان، اختلافات فاحشي وجود دارد. گروهي تصوف را پديده‌اي بيگانه با اسلام و به اصطلاح وارداتي مي‌دانند و معتقدند كه تصوف در جوامع و مكاتب و اديان ديگر به وجود آمده و بعدها در جامعه اسلامي رخنه كرده است.(4) برخي از محققين، توحيد عرفان اسلامي را به عنوان اساسي‌ترين علت به وجود آمدن تصوف مي‌دانند. در منابع و متون اسلامي از جمله قرآن كريم ، بسياري از مباحث عرفاني مانند لقاءالله، رضوان الهي و دعاهاي پيامبر (ص) و اوليا دين و حالات معنوي آن بزرگواران، الگوي عرفاني اسلامي به شمار مي‌رود. و مهمتر از همه اين گروه معتقدند: شرايط زندگي فقيرانه و بسيار ساده مسلمانان صدر اسلام، علل مهم پيدايش تصوف به شمار مي‌رود.

در صدر اسلام پيروان رسول خدا (ص) با نامهاي «مسلمان»، «عابد»، «صحابه» و «شيعه» شناخته مي‌شدند اما واژه‌ي «صوفي» از قرن دوم هجري پديد آمد. بسياري از بزرگان صوفيه با تحريف تاريخ سعي كردند آغاز تصوف را همان آغاز اسلام معرفي كنند و تاريخچه‌اي به بلندي تاريخ اسلام برايش بسازند. برخي از محققان معتقدند در زمان جنگ‌هاي اسپارت در يونان باستان، آنان كه شهامت جنگ را نداشتند به گوشه‌نشيني پرداخته و از جنگ فرار كردند. صوفياني كه در اسلام پديد آمدند تحت رهبانيت مسيحي و رياضتهاي غيرشرعي مرتاضان هندي بودند. اولين «خانقاه» را يك معمار مسيحي مصري براي ابوهاشم صوفي در كوفه ساخت. ابوهاشم اولين شخصي بود كه به نام صوفي خوانده شد و او در قرن دوم هجري مي‌زيست. نقل است امام صادق عليه‌السلام در جواب سوالي در مورد وي مي‌فرمايد: انه كان فاسد العقيده جدا و هو الذي ابتداع مذهبا يقال له التصوف و جعله مفراً العقيدته الخبيثه(5) يعني «همانا او جداً فاسد العقيده است و او همان كسي است كه از روي بدعت مذهبي را اختراع كرد كه به آن تصوف گفته مي‌شود و آن را محلي براي عقيده خبيث خود ساخت».

سيري در تاريخ صوفيه و نگاهي به روايات اهل بيت عصمت(ع) نشان مي دهد كه تصوف و صوفي‌گري جرياني بود كه براي شكستن موقعيت علمي و معنوي اهل بيت‌ عليهم‌اسلام در بين امت اسلامي وجود آمد. حمايت بني‌اميه و روابط آنها با سران صوفيه و يا حداقل زمينه‌سازان پيدايش اين جريان بوده‌اند. چرا كه معمولاً اين جريان (صوفيه) و دراويش در برابر ائمه اطهار عليهم‌السلام موضع‌گيري مي‌كردند.

در يك جمع‌بندي مختصر مي‌توان گفت: صوفي‌گري و تصوف پايه تصوف در انديشه و عرفان اسلام قرار دارد. اما تحت تأثير اديان و مذاهب ديگر از جمله آيين رياضت، انديشه‌هاي نوافلاطوني كه بر پايه سير و سلوك و محبت و معرفت براي رسيدن به شناخت خدا قرار دارد و آيين زرتشت كه اساس رستگاري در آن رهايي از ظلمت و رسيدن به نور است و بخشي از تصوف تحت تأثير رهبانيت دين مسيحيت قرار گرفته است.

بنابراين تصوف آميزه‌اي از عقايد اسلامي، بودايي، زردشتي، برهمايي، مسيحي و … است. اصلاح تصوف از صوف به معناي پشم گرفته شده است و اين بخاطر پوشيدن لباس پشمينه توسط صوفيان نخستين بود.

فرقه‌هاي تصوف در ايران

تصوف داراي فرقه‌هاي زيادي است. انتساب هر گروه از صوفيان به يك قطب يا سلسله از اقطاب سبب شده است كه فرقه‌هاي صوفيه به شمار قطب و مشايخ رقم بخورد.(6) در اينجا به برخي از فرقه‌هاي تأثيرگذار اشاره مي‌شود:

1 - فرقه نعمت اللهيه

اين فرقه منسوب به «شاه نعمت الله ولي كرماني» است. وي از عرفا و صوفيان بزرگ قرن هشتم هجري است كه به «سيد» يا «شاه» ملقب است. شاه نعمت‌الله ولي در سال 730 ه.ق در شهر حلب به دنيا آمد و در سال 843 ه.ق در «ماهان» از توابع كرمان از دنيا رفت. دراويشي كه در قم و تهران فعاليت دارند غالباً نعمت اللهي بوده و پيرو سلطان محمد گنابادي هستند وي ادعا كرده است كه تصوف را از معصوم عليشاه ركني فرا گرفته و او شخصيتي است هندي كه از مرتاضهاي بت‌پرست هندي تصوف را آموخته است. سلطان محمد گنابادي در سال 1327 توسط مرحوم آخوند خراساني مرتد اعلام شد و مردم او را به قتل رساندند. پس از وي فرزندان ملاعلي نورعليشاه و پس از وي فرزندش صالح عليشاه قطب درويش شد. پس از او سلطان حسين تابنده معروف به رضا عليشاه قطب آنان شد كه در سال 1371 هـ. ش از دنيا رفت. وي در زمان رژيم پهلوي از طرفداران نظام بود به طوري كه ارتشبد نصيري رئيس ساواك و اسدالله علم از مريدان وي گرديدند.

در سالهاي پس از انقلاب اين فرقه منحرف با افزايش فعاليت خود بخصوص در شهرهاي مذهبي مانند قم درصدد جذب افراد و توسعه انديشه ‌هاي انحرافي خود بود كه با برخورد مناسب مسئولين شهر، فعاليت آنان متوقف شد.

2 - فرقه «اهل حق» يا «علي اللهي»

فرقه اهل حق به دليل اغراق و افراط در مورد حضرت علي به «علي اللهي» نيز مشهور شده‌اند، هر چند خود اين نام را قبول ندارند. با اين حال اين فرقه به دليل برخي از اعتقادات افراطي از غلات به شمار مي‌آيد و از نظر فقهاي اسلامي چه شيعي و سني، محكوم به ارتداد شده‌اند.

بيشتر پيروان «اهل حق» در مناطق غربي ايران و مناطق كردنشين عراق ساكن هستند و مهمترين علامت و مشخصه اين فرقه، سبيلهاي بلند و پرپشت است كه روي لبها را كاملاً مي‌پوشاند. اهل حق معتقدند حضرت علي(ع) سبيل خود را نمي‌تراشيده و از اين رو تراشيدن سبيل، از نظر آنها عملي زشت و گناهي كبيره محسوب مي‌شود.(7)

عقايد «اهل حق» يا «علي اللهي» آميخته‌اي است از عقايد اسلامي، زرتشت، يهودي، مسيحي، مانوي و هندوي و در كتاب «سرانجام» كه راهنماي اعتقادي آنان است، شرح داده شده است. از جمله انحرافات اين فرقه ترك واجبات شرعي است اينكه عبادات را در مرحله اول سير و سلوك كه به اصطلاح آنان مرحله شريعت است، لازم مي‌دانند اما وقتي از مرحله شريعت گذشتند و به مرحله بعدي يعني طريقت، معرفت و حقيقت وارد شدند، عبادتهاي شرعي را لازم نمي‌دانند بنابراين اين فرقه يك يا چند بار در هفته در محلي به نام «جمع خانه» يا «جم خانه» مراسم عبادي خود را با ذكر «يا علي» آغاز مي‌كنند. اين ذكر همراه با نواختن ضرب و طنبور و ساير آلات موسيقي اجرا مي شود و سپس نوبت به رقص و سماع مي‌رسد.

فرقه اهل حق معتقدند فرقه آنان در قرن دوم هجري پديد آمده و در قرن هفتم تجديد حيات يافته است. برخي زمان تأسيس اين فرقه را قرن چهارم هجري مي‌دانند و موسس آن را شخصي به نام «مبارك شاه» كه به «شاه خواشين» مقلب بوده، معرفي مي‌كنند.

3 - فرقه صفويه

صفويه فرقه‌ي است كه از سهرورديه منشعب شده و پيروان اين فرقه در آذربايجان و اكثراً در شهر اردبيل سكونت داشته‌اند.

رئيس اين فرقه، شيخ صفي الدين اردبيلي است پيروان اين فرقه توانستند در سال 907 هجري به رهبري «شيخ اسماعيل صفوي» سلسله پادشاهي «صفويه» را در ايران تأسيس كنند. البته در مورد انحرافات اين گروه اطلاعات دقيقي در دست نيست.

4 - فرقه حروفيه

اين فرقه پيرو فضل الله نعيمي استرآبادي مشهور به «حروفي» بوده‌اند استرآبادي در سال 740 ه.ق در استرآباد بدنيا آمد و در سال 796 ه.ق به دست ميدان شاه، پسر تيمور كشته شد. استرآبادي معتقد بود كه همه حروف الفبا مقدس هستند و در هر حرفي، سري نهفته است. او معتقد بود كه خدا از جنس نور بوده و اعضاي وجودش، شبيه به حروف الفبا است.

5 - فرقه ذهبيه

فرقه درويشي ذهبيه، يكي از سلسله‌هاي معروف دراويش در ايران است اين فرقه بخاطر انشعابات زياد به «اغتشابيه» معروف است. يكي از شعبات فرقه ذهبيه، فرقه «مهدويه فتحيه گمناميه» است. قطب اين فرقه به نام «فتحعلي» مدعي ماموريت از سوي امام زمان (عج) شد. پس از وي فردي به نام سيد علي تهران، معروف به «كفري» جانشين فرقه شد. پس از وفات كفري افراد متعددي جانشين وي شدند كه يكي از آنان «ه - م» است.(8) سايت بازتاب در مورد وي مي‌نويسد: «وي مدتي در تهران به خياطي اشتغال داشته و در سال 1336 در بانك ملت استخدام مي‌شود. «ه - م» مسافرتهاي خارج زيادي رفته كه از جمله آنها كه توانست در فعاليتهاي وي موثر باشد، مسافرت به هندوستان است.»

اين شخص با رياكاري‌هاي زياد خود، توانست مديران زيادي را مجذوب خود سازد. وي شديداً در حلقه مديران تأثير گذار بوده و عموم آنان را شيفته و مسحور خود ساخته است تا جايي كه اقدامات تروريستي برخي از مديران بدون هيچ‌گونه چشمداشتي و صرفاً براي رضايت قطب شكل گرفته است.

اين فرقه با ناديده گرفتن برخي احكام شرعي مانند اكثر فرقه‌هاي به ظاهر معنوي، مسير انحرافي خود را گذرانده و آرام آرام، پس از تحكيم پايه‌هاي قطب در فرقه و القاي اين نظريه كه قطب بر مديران ولايت داشته و به امام زمان (عج) متصل است به اوج انحراف نزديك شده و در نهايت با اقدامات قتل و ترور، چهره واقعي خود را نمايان ساخت. گفته مي‌شود كه قطب فرقه و برخي از مديران وي، به آمريكا پناهنده شده و ارتباطاتي با سرويسهاي امنيت و جاسوسي اين كشور برقرار گرده‌اند و هم اكنون پرونده آنها در دادگاه انقلاب اسلامي به اتهام عامليت در قتل در حال پيگيري است.

ادامه دارد ...

منبع: به نقل از كتاب بصيرت سياسي، نوشته خليل آقاخاني
شنبه 20 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 122]