صنايع دستي ايلام كهن‌ترين نشانه تمدن بشر

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: صنايع دستي ايلام كهن‌ترين نشانه تمدن بشر
جام جم آنلاين: استان ايلام كه قدمتي به بلنداي تاريخ كهن ايران و سابقه‌اي درخشان در فرهنگ، هنر و تمدن جهان دارد، از ديرباز تاكنون از مراكز مهم توليد صنايع دستي مانند زيراندازهاي سنتي بوده است و از گذشته دور تا به امروز صنعتگران سختكوش و با ذوق ايلامي كوشيده‌اند تا با توليد زيراندازهايي نظير قالي، گليم و دست بافته‌هايي ديگر چون سياه چادر و چيغ (چيت)، جاجيم و....انديشه‌ها و افكار، ذوق و خلاقيت و در نهايت ايمان خود به خالق هستي و اعتقاد به فرهنگ بومي را در قالب محصولي بيان كنند بيان كنند كه در عين زيبايي واجد ارزش‌هاي كاربردي و مصرفي است.

رشته‌هاي سنتي و اصيل صنايع دستي در استان ايلام شامل گليم ساده و نقش برجسته، جاجيم بافي، نمدمالي، حصيربافي، احرامي بافي، چاقوسازي، صنايع تلفيقي و تكميلي، گيوه، چيغ(چيت)، معرق روي چوب و بافت سياه چادر است.

گليم نقش برجسته، تلفيقي از گليم ساده و گره قالي در متن آن است كه مهم‌ترين و اصيل‌ترين صنعت دستي استان به‌شمار مي‌رود. در اين نوع خاص گليم، زمينه بافت گليم و نقوش آن گره كامل قالي است كه به طور طبيعي بعد از بافت، نقوش آن برجسته تر از زمينه است.

در تهيه گليم نقش برجسته بايد به نكات مهمي توجه داشت، گليم نقش برجسته بايد سبك وزن باشد، از طرفي هماهنگي در رنگ و طرح و تقارن نقوش در بافت، بر ارزش‌هاي هنري آن مي‌افزايد، قسمت زمينه گليم نقش برجسته داراي پودهاي بيشتر و متراكم‌تر است، گليم نقش برجسته بايد سره نداشته باشد (بدين معني كه عرض گليم از ابتدا تا انتها يك اندازه باشد).

جاجيم، بافته‌اي از پشم تابيده رنگي است كه اغلب بافتي خشن دارد. در منطقه ايلام از الياف پشمي در بافت جاجيم استفاده شده كه به عنوان رختخواب پيچ كاربرد دارد.

جاجيم داراي انواع مختلف است: يكي از انواع آن داراي حدود 30 سانتيمتر عرض با تار و پود پشم است كه نقش اين جاجيم اغلب به صورت راه راه با طرح‌هاي ساده است. نوع ديگر جاجيم با الياف لطيف يا پشم در عرض 45 تا 70 سانتيمتر بافته مي‌شود.

حصيربافي يا بافت بوريا يكي از قديمي‌ترين صنايع دستي و شايد كهن ترين آنهاست.

ابزار مورد استفاده در حصيربافي بسيار معدود است و از تعدادي ابزار ساده و ابتدايي نظير داس، انواع كارد سوهان، درفش، قيچي، سوزن و.... بيشتر نيست، اين ابزار بيشتر براي قطع گياهان و پيراستن آنها به منظور آماده‌سازي مواد اوليه مورد استفاده قرار مي‌گيرد و گاهي نيز در حين توليد به عنوان وسيله‌اي كمكي بافت بوريا را سرعت مي‌بخشد و البته آنچه بيشتر محصولات حصيري را شكل مي‌دهد مهارت و ذوق دست‌اندركاران است.

گيوه از مظاهر اجتماعي و بخشي از پيشينه سنتي و قومي است و عضوي از پوشش محلي به شمار مي‌آيد. ابزار ساخت گيوه ابتدايي و ساده است.

قسمت‌هاي تحتاني آن از لاستيك پيش ساخته است كه در قطعات و اندازه‌هاي مختلف موجود است. بافت گيوه به وسيله يك درفش شكل مي‌گيرد، قسمت‌هاي اوليه كار يعني مرحله «مو نهادن» يا كرسي نشاندن است، مرحله بعد دورچين است كه توسط يك قطعه چوب باريك و ظريف به اندازه شماره تقريبي گيوه انجام مي‌شود.

براي هر جفت گيوه دو كلاف پنبه رسيده نياز است و مهمترين عمل در بافت گيوه، سفت‌كاري است؛ زيرا اگر بافت گيوه شل باشد باعث به وجود آمدن درز زير گيوه شده و گيوه زود مستعمل مي‌شود.

چيغ‌بافي در دسته صنايع دستي حصيري جاي مي‌گيرد. در بين ايل‌ها و اقوام ايلام از لفظ چيت به جاي چيغ استفاده مي‌شود.

ني، مهمترين ماده در ساخت چيت است كه ابتدا آنها را در مجاورت نور خورشيد خشك كرده و سپس به دو نيم تقسيم مي‌كنند، نخها را از پشم گوسفند يا موي بز انتخاب كرده بعد از شستن و خشك كردن، آنها را رسيده و تاب مي‌دهند و سپس مورد استفاده قرار مي‌دهند.

شيرازه يا سركش يا سرچك به صورت نواري باريك به اندازه طول چيت مي‌بافند و با نخ پشمي و سوزن به دو طرف آن به صورت طولي وصل مي‌كنند.

در اصطلاح محلي به سياه چادر دوار گفته مي‌شود كه توسط زنان عشاير استان ايلام با استفاده از موي بز بافته مي‌شود. اين محصول بيشتر در زندگي عشاير كاربرد دارد و عشاير از آن به عنوان خانه استفاده كرده و در آن زندگي مي‌كنند.

سرپرست معاونت صنايع دستي ميراث فرهنگي و گردشگري استان ايلام درباره آخرين وضعيت صنايع دستي استان ايلام به خبرنگار مهر گفت: از مهمترين كارهاي انجام شده صنايع دستي استان ايلام در سال جاري احياي رشته‌هاي منسوخ شده چيت‌بافي و گيوه‌بافي بود.

علي‌اصغر احمدي اظهار كرد: از مهمترين برنامه‌ها براي احياي اين دو رشته در استان، آموزش هنرجويان بوده كه با استقبال روبه‌رو شد.

اين مسوول با اشاره به اين‌كه در حال حاضر گليم نقش برجسته مهمترين محصول صنايع دستي استان ايلام به شمار مي‌رود، خاطرنشان كرد: 95 درصد از هنرجوهاي رشته‌هاي صنايع دستي در استان ايلام بانوان اين استان هستند.

احمدي عنوان كرد: معاونت صنايع دستي استان ايلام براي فراگيري ساخت گليم نقش برجسته آموزش اين هنر اصيل را به صورت مجازي، روي سايت ميراث فرهنگي و گردشگري استان قرار داده است.

معاون صنايع دستي استان ايلام از شناسايي 7 هزار صنعتگر صنايع دستي در استان خبر داد و گفت: بيش از چهار هزار نفر از اين تعداد در رشته گليم نقش برجسته فعاليت دارند.

احمدي يادآور شد: يكي از مهمترين مشكلات صنايع دستي استان ايلام را نداشتن طرح‌هاي مهم در زمينه صنايع دستي عنوان كرد و افزود: بايد در اين زمينه فعاليت گسترده‌اي صورت گيرد و از اين بخش بيش از پيش حمايت شود.
شنبه 20 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 110]