جامعه - سلامت مردم در قربانگاه سودجويي

واضح آرشیو وب فارسی:دنياي اقتصاد: جامعه - سلامت مردم در قربانگاه سودجويي
جامعه - سلامت مردم در قربانگاه سودجويي

سعيد اويس:در گذشته‌اي نه‌چندان دور، نگاه به علم تغذيه نگاهي حاشيه‌اي بود، اما امروز به‌خوبي مي‌دانيم كه براي ارتقاي سلامت، پيشگيري از بيماري و موفقيت در درمان و بازتواني، به‌شدت به اين علم محتاجيم بي‌توجهي به تغذيه مي‌تواند عوارض جبران‌ناپذيري براي جامعه به بار آورد و ارتقاي سطح سواد تغذيه جامعه، امروزه به عنوان يكي از محوري‌ترين برنامه‌هاي سلامت مورد توجه همگان است. خوشبختانه اين مسئله در سند چشم‌انداز 20 ساله جمهوري اسلامي ايران مورد توجه قرار گرفته و قانونگذار در ماده 84 قانون توسعه چهارم، دولت را موظف به تشكيل شوراي‌عالي سلامت و امنيت غذايي، به منظور نهادينه كردن مديريت، سياستگذاري، ارزشيابي و هماهنگي در امنيت غذا و تغذيه كشور، تامين سبد مطلوب غذايي و كاهش بيماري‌هاي ناشي از سوءتغذيه كرده است. تهيه و اجراي برنامه‌هاي آموزشي به منظور ارتقاي فرهنگ و سواد تغذيه‌اي جامعه نيز در اين قانون ارزشمند مورد تاكيد قرار گرفته است. در سه دهه بعد از انقلاب اسلامي، دستاوردهاي بزرگي در بخش سلامت براي كشور عزيزمان حاصل شده كه كاهش سوءتغذيه از موارد مهم و افتخارآفرين آن است، اما هنوز تا ايده‌آل فاصله زيادي داريم خصوصا اينكه بتوانيم از منظر تغذيه سالم به امور بهداشت و سلامت نگاه كنيم. شرايط جديد زندگي و تغيير عادت‌هاي غذايي مخاطرات جديدي به وجود آورده است. شيوع روزافزون چاقي، چربي و قندخون، بي‌شك ارتباط مستقيمي با الگوي مصرف مواد غذايي دارد. موفقيت در زمينه سازگار كردن شيوه و فرهنگ تغذيه نيازمند ارتباط، تعامل و اجراي مشترك از سوي بخش‌هاي مختلف است و در اين‌باره ارتقاي سطح آگاهي سياستگذاران ملي، سالم‌سازي توليد، نگهداري، فرآوري، توزيع و مصرف مواد غذايي، هدفمند كردن يارانه‌هاي غذايي، ارتقاي فرهنگ و سواد تغذيه و حركت در جهت دسترسي آحاد جامعه به سبد غذايي مطلوب، مي‌تواند به عنوان برنامه راهبردي مورد توجه قرار گيرد. اصطلاح رژيم درماني يا درمان با رژيم‌ (Diet-therapy) به معناي استفاده از رژيم غذايي نه فقط براي بيماران، بلكه براي افراد سالم نيز هست، به اين معني كه افراد سالم نيز بايد به نوبه خود از رژيم غذايي مناسب استفاده كنند تا به اين وسيله از ابتلا به سوءتغذيه مصون بمانند و از سلامت كامل برخوردار شوند.

مكمل‌هاي غذايي‌
يكي از موضوعاتي كه در حوزه سواد تغذيه‌اي بايد به آن اشاره كنيم، مكمل‌هاي غذايي است. مكمل يا supplement وقتي به كمك مي‌آيد كه مواد غذايي نتواند در تامين نيازهاي يك فرد كامل عمل كند و كامل‌كننده نيازهاي سلولي انسان به ويتامين‌ها يا املاح هستند. در حقيقت پزشكان مكمل‌هاي غذايي را با توجه به جنبه‌هاي مختلف فرد، شامل وضعيت سلامت، رشد، سن و عوامل ديگر تجويز مي‌كنند. به دليل اينكه مواد موجود در مكمل‌ها اغلب از ويتامين‌ها و املاح هستند كه معمولا در غذا وجود دارند، به آنها مكمل غذايي گفته مي‌شود. مشاهدات علمي نشان داده است مكمل‌هاي رژيمي، اثرات بسيار سودمندي بر سلامت فرد دارد. در واقع مصرف مكمل‌هاي غذايي، تضميني براي تامين كامل مواد مغذي مورد نياز بدن است. به عنوان مثال كودكي كه شش‌ماه با شير مادر تغذيه شده و از ذخاير آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شير مادر استفاده كرده، بعد از شش ماهگي نياز به مكمل آهن دارد، چون سرعت رشد او زياد است و آهن موجود در غذا براي آن ميزان رشد كافي نيست. براي زنان باردار هم قرص آهن از پايان سه ماهگي تا سه ماه پس از زايمان تجويز مي‌شود. چون نياز به آهن در دوران بارداري نيز افزايش مي‌يابد. همچنين در سطح جهان، پزشكان در كنار داروهاي ژنريك براي درمان برخي بيماري‌ها، از مكمل‌هاي غذايي براي كاهش ميزان مصرف داروهاي ژنريك مربوطه و عوارض ناشي از آن استفاده مي‌كنند. قطعا علت اصلي توليد مكمل‌ها، نياز انسان‌هاست و بخش عظيمي از مكمل‌هاي غذايي با هدف كمك به ارتقاي سلامت افراد تهيه مي‌شود و از اين نظر توليد اين محصولات خود ارزش بالايي دارد. مكمل‌هاي غذايي خصوصا در مناطق محروم و كشورهاي فقير كه سوءتغذيه رواج دارد و در بحران‌هايي مانند زلزله و سيل كه ممكن است مردم منطقه‌اي را براي مدتي در معرض خطر كمبودهاي تغذيه‌اي بگذارد، بسيار حياتي و ارزشمندند. علاوه بر اين، با توجه به افزايش اميد به زندگي، مكمل‌ها اگر درست مصرف شود، مي‌تواند تا حد زيادي به توانمندي بهتر افراد در سال‌هاي بعدي زندگي كمك كند. براي مثال در بسياري از كشورها مصرف مكمل كلسيم همراه با ويتامين دي، به صورت همگاني توصيه مي‌شود.
آمار نشان مي‌دهد حداقل‌ 40 درصد مردم جهان، روزانه از مكمل‌هاي غذايي و قرص‌ها و كپسول‌هاي حاوي ويتامين و مواد معدني استفاده مي‌كنند. البته نبايد فراموش كنيم كه تغذيه مناسب اصل است، ولي اگر به دلايلي تغذيه نتواند نيازهاي ما را تامين كند، مصرف مكمل‌ها ضروري و حياتي است. اما سوداگران در اين ميان بيكار ننشسته‌اند و از اين موضوع كمال استفاده و بهره را براي افزايش درآمدهاي غيرمشروع خود برده‌اند. ورود مكمل‌هاي غذايي قاچاق به كشور، به‌رغم تلاش‌هاي سازمان‌هاي مختلف، كماكان قربانيان خود را به مسلخ تندرستي مي‌كشاند.
اين موضوع ريشه در پايين بودن سواد تغذيه‌اي جامعه دارد. وجود سايت‌هاي بدون هويت و اصالت در اينترنت كه به ارائه مشاوره‌هاي پزشكي و تغذيه‌اي مي‌پردازد، يكي از ساده‌ترين نمونه‌هايي است كه امروزه در جامعه ما گسترش يافته است.
ادعاي وجود يك مكمل غذايي رژيمي خارق‌العاده و كمياب كه درمان قطعي، سريع و برگشت‌ناپذير همه مشكلات فيزيكي و روحي، رواني فرد و حتي ناهنجاري‌هاي شخصيتي، با مصرف آن سهل‌الوصول است، بسياري از جوانان ما را فريفته خود ساخته است.
دكتر سيدحميدرضا بهشتي رئيس اتحاديه واردكنندگان مكمل‌هاي غذايي، چندي پيش با اشاره به تبليغات ماهواره‌اي كشورهاي غربي در زمينه مكمل‌هاي غذايي كه اخيرا نيز بسيار شايع شده است، هشدار داد و گفت: مصرف مكمل‌هاي غذايي و دارويي غيرمجاز و تقلبي باعث بروز ابتلا به بيماري‌هاي كليوي، مغزي، چاقي و... مي‌شود، از اين‌رو مصرف اين مواد به هيچ عنوان به افراد به ويژه جوانان توصيه نمي‌شود. به‌رغم همه هشدارهاي وزارت بهداشت درخصوص اينگونه مشاوره‌هاي غيرعلمي، هنوز بازار اينگونه مكمل‌هاي غذايي در كشور داغ است و سوداگران به واسطه فقر فرهنگ تغذيه‌اي جامعه، علاوه بر اخلال در نظام دارويي كشور، سلامت و تندرستي مردم را نشانه مي‌روند. مديركل نظارت بر مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي وزارت بهداشت –دكتر حسيني ضمن بيان اين موضوع كه موضع وزارت بهداشت در مقابل مواد غذايي، آشاميدني، آرايشي و بهداشتي و همچنين مكمل‌هاي قاچاق، غيرقابل مصرف بودن آنها است. اظهار مي‌دارد: مواد غذايي و بهداشتي قاچاق در شرايط بسيار بدي به داخل كشور حمل مي‌شوند و در نتيجه هيچ اعتباري وجود ندارد كه اين كالاها صحيح و سالم توليد، نگهداري و حمل شده باشند.
در حال حاضر بيش از 25 شركت توليدكننده و 90 شركت واردكننده مكمل‌هاي غذايي و رژيمي در كشور با مجوز وزارت بهداشت مشغول به فعاليت هستند كه محصولات آنها فقط در داروخانه‌ها توزيع و عرضه مي‌شود و تبليغات هيچ كدام از آنها در عرصه ماهواره ميسر نيست.
درج آگهي‌هايي از قبيل:
- مركز مشاوره و پخش مكمل‌هاي غذايي‌
- بزرگ‌ترين فروشگاه اينترنتي ويتامين‌ها و مكمل‌هاي غذايي‌
- معرفي جديدترين مكمل‌هاي غذايي، ورزشي، بهترين مشاور شما در زيبايي و تناسب اندام‌
- عرضه همه ويتامين‌ها و مواد معدني و مكمل‌هاي غذايي و دارويي از كشور‌هاي اروپايي و آمريكايي‌
- حراج آنلاين مكمل‌هاي غذايي و رژيمي‌
براي هيچ‌كدام از شركت‌هاي معتبري كه با مجوز وزارت بهداشت به تهيه و واردات مكمل‌هاي غذايي اقدام مي‌‌كنند، در اينترنت و ماهواره مقدور نيست.
چندي پيش نيز دكتر امامي رضوي، ‌معاون سلامت و درمان وزارت بهداشت و درمان درباره موضوع تبليغات و آگهي‌هاي غيرقانوني برخي مكمل‌هاي غذايي غيرمجاز تاكيد كرد: ‌با همكاري وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامي، تنها مراكزي كه مجوز وزارت بهداشت و درمان در زمينه فعاليت در اين بخش‌ها را دارند، مجاز به ارائه تبليغ و آگهي خود هستند، در غير اين صورت، تبليغ آن آگهي پيگرد قانوني به دنبال خواهد داشت.
ايشان در خصوص همكاري نهاد‌هاي مختلف دولتي و سازمان‌هاي مردم نهاد (NGO) با وزارت بهداشت در جهت مقابله با فرآورده‌هاي قاچاق و تقلبي ضمن موثر خواندن نقش اتحاديه‌هاي صنفي به‌ويژه اتحاديه واردكنندگان مكمل‌هاي غذايي و رژيمي تاكيد كردند: با توجه به برگزاري جلسات متعدد با شوراي عالي سلامت در زمينه عرضه و فروش مكمل‌هاي غذايي و دارويي كشور مقرر شد وزارت بهداشت و درمان، نظارت دقيق‌تر و منسجم‌تري در زمينه فروش اين نوع محصولات اعمال كند.
انواع مكمل‌هاي غذايي تقلبي‌
1‌‌ـ‌ مكمل‌هايي كه بدون هيچگونه اصالت و هويتي و با نام‌ها و عناوين مجهول عرضه مي‌شود. اين فرآورده‌ها بر اساس عدم‌شناخت مصرف‌كنندگان نسبت به شركت‌هاي توليدكننده واقعي و معتبر، در داخل يا خارج از كشور با نام‌هاي جعلي تهيه و بسته‌بندي مي‌شود و از طريق سوداگراني كه در واقع فروشندگان روياي سلامت هستند، در مراكز غيرمجاز عرضه مي‌شود.
اين موضوع زماني خود را نشان مي‌دهد كه قرباني اين سوداگران پس از مشاهده عوارض آنها در جست‌وجوي شركت توليدكننده، همه نام‌هاي روي برچسب يا پاكت را جست‌وجو مي‌كند، ولي به هيچ نشاني يا آدرس صحيحي دست نمي‌يابد. اينجاست كه مصرف‌كننده پي مي‌برد چنين شركتي با اين عنوان وجود خارجي ندارد.
2‌‌ـ‌ مكمل‌هايي كه دقيقا از روي نمونه اصلي و اورژينال بسته‌بندي شده‌اند. معمولا اينگونه محصولات به جاي مواد اصلي، محتوي شيرخشك، آردگندم و برنج، آرد ماكاروني و... هستند. اينگونه فرآورده‌ها كه با جعل عناوين معروف و معتبر توزيع مي‌شوند، معمولا از سوي توليدكنندگان داخلي تهيه شده و در مراكز غيرمجاز يا از طريق درج آگهي در روزنامه‌ها به فروش مي‌رسند.
3‌‌ـ‌ مكمل‌هايي كه تاريخ گذشته هستند و قاچاقچيان با تغيير بسته‌بندي آنها، تاريخ جعلي و غيرواقعي را روي آنها چاپ يا حك مي‌كنند و از طريق تبليغات ماهواره‌اي يا در سايت‌هاي اينترنتي به فروش آنها اقدام مي‌كنند.
4‌‌ـ‌ مكمل‌هايي كه از سوي قاچاقچيان از راه غيرمجاز وارد كشور مي‌شوند و ملاحظات حمل و نقل به‌ويژه در ارتباط با ميزان رطوبت، گرماي محيط، تابش نور آفتاب درباره آنها رعايت نمي‌شود و امكان فاسد شدن آنها بسيار منطقي به نظر مي‌رسد.
5‌‌ـ‌ مكمل‌هايي كه از سوي مدعيان داراي خواص معجزه‌آسا و خارق‌العاده هستند. هرچند خواص اين فرآورده‌ها داراي هيچگونه سند علمي نيست، ولي به دليل تبليغات قوي و شديد فروشندگان آنها، با ايجاد فضاي تلقيني و ترغيبي شديد، داراي فروش زيادي در جامعه است.
گفتني است؛ هرچند به‌صورت كلي اصل بر آن است كه افراد بنا به ضرورت و موقعيتي كه از لحاظ سلامتي قرار دارند و بر اساس دانسته‌هاي علمي خود، خودشان نسبت به تهيه مكمل‌هاي غذايي اقدام نمايند، ولي دست‌كم در حال حاضر با توجه به فقر سواد تغذيه‌اي كه در كشور شاهد آن هستيم به هيچ عنوان نمي‌توان بدون مشاوره با پزشك و متخصص مربوط، نسبت به تهيه و مصرف اين قبيل فرآورده‌ها اقدام كرد. و توصيه پزشك، گام نخست در انتخاب مكمل صحيح مي‌باشد.
درست است راز سلامت و نشاط در تغذيه كامل نهفته است و تامين كافي ويتامين‌ها و ريزمغذي‌ها و مواد معدني، كليد تندرستي و شادابي بشر است، اما بايد به اين نكته توجه داشت اين تشخيص پزشك است كه تعيين مي‌كند بدن فرد به كدام مكمل غذايي و به چه مقدار و با چه درصدي نياز دارد. كدام مكمل با برنامه غذايي يا برنامه دارويي فرد تداخل دارد يا مصرف كدام مكمل‌ها همراه با هم ممكن است خطرآفرين باشد.
از سوي ديگر، نحوه تهيه و تامين اين مكمل‌هاست كه حتما بايد از طريق مجاري مجاز، تاييد شده و تحت نظارت صورت گيرد. متاسفانه چندي است شاهد بروز پديده قاچاق مكمل‌ها در كشور هستيم و اين موضوع سبب بي‌اعتمادي گسترده‌اي در ميان پزشكان و همچنين عموم مردم شده است. به منظور اطمينان از صحت و سلامت و اصالت مكمل‌هاي غذايي، اين فرآورده‌ها را بايد از داروخانه تهيه كرد.
دكتر حسيني- مديركل نظارت بر مواد غذايي آشاميدني، آرايشي و بهداشتي وزارت بهداشت با بيان اينكه عرضه و فروش مكمل‌هاي غذايي در مراكزي غير از داروخانه‌ها تخلف و غيرقانوني به شمار مي‌رود، داروخانه‌ها را امن‌ترين محل براي عرضه اين قبيل محصولات مي‌دانند. ايشان علت محدوديت عرضه اين محصولات را در داروخانه، نظارت بهتر بر توزيع و فروش مكمل‌ها برشمرده و معتقدند: داروخانه‌ها داراي مسوولان فني (دكتر داروساز)هستند كه مي‌توانند نظارت بهتري طبق ضوابط بر شرايط نگهداري توليد، عرضه و واردات مكمل داشته باشند
در واقع مكمل‌هاي غذايي داراي مجوز، از يك سو هنگام ورود از سوي متخصصان امر در وزارت بهداشت، تحت كنترل و نظارت قرار مي‌گيرد و كشور توليدكننده، تاريخ توليد و ميزان مواد موثر آنها نيز مشخص است و از سوي ديگر تحت برنامه نمونه‌برداري مستمر وزارت بهداشت است تا نسبت به سلامت اين فرآورده‌ها پيش از رسيدن به دست مصرف‌كننده نهايي، اطمينان كامل حاصل شود. بر اين اساس يكي از راهكارهايي كه مي‌توان براي رفع اين مشكل ارائه كرد، آشنا كردن افراد جامعه با فرهنگ استفاده صحيح از مكمل‌هاي غذايي سالم است. مردم به واسطه اهميتي كه براي سلامت، تندرستي و شادابي خويش قائل هستند، نبايد به سمت استفاده از فرآورده‌هايي كه به صورت قاچاق و بدون نظارت وزارت بهداشت وارد كشور مي‌شود، بروند و هنگام تهيه اين محصولات بايد به برچسب فارسي آنها كه در‌بردارنده نام شركت توليدكننده و واردكننده و شماره مجوز وزارت بهداشت است، دقت كنند تا ابهامات موجود كاملا بر طرف شود و افراد با اطمينان از اينكه يك مكمل به تاييد وزارت بهداشت رسيده است، بتوانند بدون هرگونه نگراني، آن را با نظر پزشك مصرف كنند. دكتر صفا، مديركل روابط عمومي معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت، با هشدار نسبت به توليد مكمل‌هاي غذايي با استفاده از محصولات تاريخ مصرف گذشته و ضايعات كارخانه‌ها در كارگاه‌هاي زيرزميني توسط افراد سودجو مي‌گويد: از سال 85 به دنبال عوارض و مشكلاتي كه بر اثر استفاده از مكمل‌هاي غذايي به وجود آمده بود، تهيه و توزيع و واردات مكمل‌هاي غذايي ساماندهي شد. براساس آيين‌نامه‌اي كه براي ورود و توليد و توزيع تمامي مكمل‌هاي غذايي تهيه‌شده، به شركت‌هاي توليد، توزيع و واردكننده تاكيد شده است كه محل عرضه اين مكمل‌ها، داروخانه‌هاست و بايد محصولات‌شان را از طريق داروخانه و تحت نظر وزارت بهداشت به فروش برسانند. براساس اين آيين‌نامه اگر شركت واردكننده محصول خود را در محلي غير از داروخانه توزيع كند، متخلف شناخته و با او برخورد مي‌شود. دكتر صفا همچنين به مردم توصيه كرد كه مكمل‌هاي غذايي را همانند ديگر محصولات دارويي و فرآورده‌هاي بهداشتي و آرايشي از داروخانه‌ها تهيه كنند و به صرف اختلاف قيمت يك محصول در داروخانه با بازار سياه، اقدام به خريد خارج از سيستم داروخانه نكنند. در حقيقت مكمل ياري يعني جبران كمبود يك ماده مغذي كه بدن به آن نياز دارد و غذاهاي موجود به ‌هر دليلي نمي‌توانند آن را تامين كنند. از زمان‌هاي بسيار قديم اين روش در طب سنتي وجود داشته است و اينك به صورت مدرن و بر اساس اطلاعات و تحقيقات علمي صورت مي‌گيرد ولي شرط موفقيت آن در تامين سلامت جامعه در اين نكته است كه فرهنگ كاربري آن نيز به صورت صحيح و علمي در كشور پايه‌ريزي شود البته در اين ارتباط شاهد تلاش‌هاي بي‌وقفه وزارت بهداشت بوده‌ايم كه منجر به دستاوردهاي بزرگي در كشور شده است، ليكن راه رسيدن به توسعه سلامت در كشور همچنان طولاني است و اين موضوع مستلزم تلاش بيشتر، سرمايه‌گذاري هدفمند و سياستگذاري دقيق براي افزايش سطح آگاهي عموم جامعه از مولفه‌هاي موثر بر سلامت به‌خصوص در حوزه سواد تغذيه‌اي است.
بازار در قبضه مكمل‌هاي غذايي تقلبي‌اي است كه همگي داعيه‌دار خواص معجزه‌آسا هستند. اين مكمل‌ها قد را به اندازه دلخواه بلند مي‌كنند، ويژگي‌ها و خواسته‌هاي ظاهري فرد را تامين مي‌كنند و در مقابل بيماري‌هاي خاص همچون ديابت و هموفيلي، فرد را ايمن مي‌سازند. در يك لحظه مشكل چاقي فرد را برطرف مي‌كنند، طاسي سر را از بين مي‌برند، فشار خون را كنترل مي‌كنند و كلسترول را به اندازه طبيعي آن بازمي‌گردانند. و هزاران خاصيت خارق‌العاده ديگر دارند كه در هيچ كلينيك و درمانگاه ديگري يافت نمي‌شود. فروشندگان اين قبيل محصولات با بي‌اهميت جلوه دادن ضرورت مجوز وزارت بهداشت، نه‌تنها سلامت جامعه را به خطر مي‌افكنند، بلكه در نظام بهداشت و سلامت كشور اخلال‌ به‌وجود مي‌آورند. اما چه كسي مسوول مقابله با اينگونه فرآورده‌هاست. وزارت بهداشت؟ نظام پزشكي؟ كميسيون بهداشت مجلس؟ اتحاديه واردكنندگان مكمل‌هاي غذايي؟ يا...
شنبه 20 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: دنياي اقتصاد]

[مشاهده در: www.donya-e-eqtesad.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 253]