به مناسبت روز بزرگداشت حافظحافظ شاعرى ماندگار در متن و حافظه ادبيات كهن پارسي

واضح آرشیو وب فارسی:حيات نو: به مناسبت روز بزرگداشت حافظحافظ شاعرى ماندگار در متن و حافظه ادبيات كهن پارسي
فرهنگ و هنر- حافظ شعرگونه از درد مردم مى‌گويد يا حافظ قرآن‌شناس بود او معجزه‌گر زبان بود و همه اينها جملاتى كوتاه است كه پژوهشگران و حافظ شناسان پس از سال‌ها تحقيق درباره او مى‌گويند. حافظ هر آنكه بود شاعرى بود كه قرن‌ها در حافظه و متن ادبيات كهن فارسى ماندگار است.

پرويز خائفى با بيان اينكه حافظ غزل را به منتهاى زيبايى رساند، مى‌گويد: زبان اشعار حافظ در خدمت درد مردم است. اين شاعر در آستانه روز بزرگداشت حافظ عنوان كرد: حافظ در رابطه‌اش با مردم، ابعاد مختلفى دارد؛ يكى‌، وردهايى است كه مردم دارند و حافظ آنها را مطرح كرده است. از سوى ديگر، شادى‌هاى انسان است كه حافظ آنها را به زيبايى در شعرش منعكس مى‌كند. نويسنده كتاب «نگاهى به غزل حافظ» شعر حافظ را نشانگر اين دانست كه وى به تمام جهات و زواياى روح انسان آشناست و خاطرنشان كرد: از همين‌رو همه نگرش‌هاى مختلف را در غزلياتش منعكس مى‌كند. حافظ به همان اندازه كه با مردم ارتباط نزديك داشته، به همان اندازه هم با زورگويان، متظاهران، رياكاران، ستمكاران و جباران زمانه‌اش مبارزه كرده است.

بهروز ثروتيان با اشاره به مقام والاى شعرى حافظ، زبان او را زبانى منحصر به ‌فرد دانست كه به زبان مردم بسيار نزديك است. اين حافظ پژوه اظهار كرد: غزليات حافظ با غزل اكثر شاعران ديگر يك فرق اساسى دارد و آن اين است كه زبان حافظ و موضوع اشعارش به زبان رمز و راز است. او از فرهنگ كلمات عاشقانه استفاده مى‌كند و حرف دلش را در پرده مى‌گويد. اين استاد دانشگاه مى‌افزايد: جهان‌بينى حافظ درواقع، مشرب اعتقادى حافظ است؛ آنچنان كه از ديوان او برداشت مى‌شود و از آنجا كه اين برداشت‌ها مى‌تواند متفاوت باشد، توصيف اين جهان‌بينى هم از نظر حافظ‌پژوهان متفاوت است. اين تفاوت گاه تا آن حد است كه حت به تحميل‌هايى بر حافظ مى‌انجامد؛ گروهى او را عارفى كامل، بعضى رندى خوش‌باش و شادخوار و دم‌غنيمتى و حت بعضى او را سراينده‌اى با مشرب خيامى‌و نسبت به مبانى اعتقادي، بدبين و شكاك دانسته‌اند. وى همچنين عنوان مى‌كند: واقعيت اين است كه حافظ سراينده‌اى است با گرايش‌هاى عرفانى و نه عارفى كامل. او منتقد به مسائل اجتماعى و سياسى روزگار خود است و در عين‌ حال، اهل پرهيز و پروا؛ زيرا مايل است تا خود را درگير ستيزه مستقيم و رود در رو با صاحبان قدرت نكند. بدين سبب آنچه را كه مى‌خواهد بگويد، رندانه مى‌گويد و در عين ‌حال، گراينده به ضرورت بهره‌مندى از حيات و زندگى گذراى دنيايى است. نويسنده كتاب «شرح غزليات حافظ» درباره اين‌كه چگونه شعر حافظ مورد توجه همزمان عوام و خواص قرار مى‌گيرد، اظهار كرد: اين مسئله به آن سبب است كه حافظ مخاطب خود را تنها در طبقه فرهيخته و دانش‌آموخته جامعه جست‌وجو نمى‌كند؛ بلكه در عين‌ حال كه فرهيختگان و خردمندان و سطوح دانش‌آموخته را پيش چشم دارد، پيوند و دلبستگى خود را با توده‌هاى ديگر اجتماع، بويژه عوام مردم، رها نكرده است و به همين سبب به گونه‌اى شعر مى‌سرايد كه عوام از سطوح بالايى و رويه بيرونى و ظاهرتر شعر او بهره‌ مى‌برند و خواص نيز با تعمق در جزئيات و دقايق سخن.وي، نكته‌ها و ظرافت‌هايى را متناسب با درك و فهم خويش استنباط مى‌كنند. اين پژوهشگر و استاد دانشگاه همچنين درباره معرفى يك نسخه نهايى از ديوان حافظ، تصريح مى‌كند: من تصور نمى‌كنم كه بتوان درباره حافظ و بسيارى از شاعران ديگر در باب نسخه نهايى سخن گفت. نسخه نهايى تنها نسخه‌اى خواهد بود كه از زير نظر و نگاه شاعر گذشته يا به تائيد او رسيده باشد؛ لذا هر نسخه‌اى در هر تصحيح از نظر دقت و قطعيت ضبط، حالتى نسبى دارد؛ يعنى چه بسا متنى را كه ما به عنوان بهترين متن موجود حافظ تصور مى‌كنيم، در آينده‌اى دور يا نزديك به وسيله متن نويافته ديگرى نيازمند تجديدنظر شود؛ به همين دليل، درباره سخن ‌گفتن از متن‌ نهايى حافظ، بايد احتياط علمى‌به خرج داد.

ديوان حافظ تاكنون به بيش از 50 زبان زنده دنيا ترجمه شده است و مردمان اعصار مختلف از هر نقطه جهان، به سبب چند لايه بودن مفاهيم و معناهاى آن، اين كتاب را دوست دارند و گويى با خواندن شعرهاى حافظ، منويات خود را از زبان ديگرى مى‌شنوند. ديوان حافظ مجموعه اشعار حافظ را در بر مى‌گيرد. اكنون، بيش از دويست سال از اولين چاپ رسمى‌اين ديوان گذشته ‌است، كه در فاصله سال‌هاى 1200 تا 1206 هجرى قمرى در كلكته صورت گرفت. در طول سال‌هاى اخير، تصحيح‌هاى زيادى از ديوان حافظ در ايران صورت گرفته است كه برخى از اين تصحيحات علمى‌و پژوهشى هستند و همين جنبه باعث اعتبار آن تصحيح شده است و برخى از تصحيحات هم جنبه بازارى و غيرعلمى‌دارند كه شاهد فروش و تجديد چاپ بسيارى از آن‌ها هستيم. در ميان معروف‌ترين تصحيحاتى كه روى ديوان حافظ شيرازى انجام شده است و جنبه علمى‌و تحقيقى و پژوهشى آن بر ساير تصحيحات رجحان دارد، مى‌توان به تصحيح مشترك محمد قزوينى و قاسم غني، همچنين تصحيح مرحوم پرويز ناتل خانلرى و تصحيح هوشنگ ابتهاج اشاره كرد. تصحيح خلخالى اولين تصحيح است كه اهميت آن به همين تقدم است. اين تصحيح حوالى سال 1300 هجرى شمسى انجام شده است.
جمعه 19 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات نو]

[مشاهده در: www.hayateno.ws]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 92]