ديوان حافظ به روايت تاريخ گزارش فارس از تصحيحات ديوان حافظ

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: ديوان حافظ به روايت تاريخ گزارش فارس از تصحيحات ديوان حافظ
خبرگزاري فارس: ديوان حافظ، مجموعه اشعار شمس‌الدين محمد حافظ شيرازي است كه شهره جهانيان است.

به گزارش خبرنگار فارس، ديوان حافظ تاكنون به بيش از 50 زبان زنده دنيا ترجمه شده است و مردمان اعصار مختلف از هر نقطه جهان، به سبب چند لايه بودن مفاهيم و معناهاي آن، اين كتاب را دوست دارند و گويي با خواندن شعرهاي حافظ، منويات خود را از زبان ديگري مي‌شنوند.
ديوان حافظ مجموعه اشعار حافظ را در بر مي‌گيرد. اكنون، بيش از دويست سال از اولين چاپ رسمي اين ديوان گذشته‌است، كه در فاصله سال‌هاي 1200 تا 1206 هجري قمري در كلكته صورت گرفت.
در طول سال‌هاي اخير، تصحيح‌هاي زيادي از ديوان حافظ در ايران صورت گرفته است كه برخي از اين تصحيحات علمي و پژوهشي هستند و همين جنبه باعث اعتبار آن تصحيح شده است و برخي از تصحيحات هم جنبه بازاري و غيرعلمي دارند كه شاهد فروش و تجديد چاپ بسياري از آن‌ها هستيم.
در ميان معروف‌ترين تصحيحاتي كه روي ديوان حافظ شيرازي انجام شده است و جنبه علمي و تحقيقي و پژوهشي آن بر ساير تصحيحات رجحان دارد، مي‌توان به تصحيح مشترك محمد قزويني و قاسم غني، همچنين تصحيح مرحوم پرويز ناتل خانلري و تصحيح هوشنگ ابتهاج اشاره كرد.
تصحيح خلخالي اولين تصحيح است كه اهميت آن به همين تقدم است. اين تصحيح حوالي سال 1300 هجري شمسي انجام شده است.
اهميت تصحيح مشترك قزويني و غني به شناخت اين ‌دو از عصر حافظ مربوط مي‌شود كه باعث شد فقط نسخه بدل‌ها برايشان حائز توجه نباشد و يك تصحيح ديواني داشته باشند.
از آن‌جا كه اكنون بيش از 30 سال از مرگ قزويني و غني مي‌گذرد، ناشران بسياري اقدام به چاپ تصحيح اين‌دو از ديوان حافظ مي‌كنند و همين باعث شده كه تصحيح اين دو علاوه بر صحت جنبه تحقيقي كه تا حدي منتقدان و پژوهشگران را اقناع مي‌كند، فروش خوبي هم در بازار نشر داشته باشد.
مرحوم ناتل خانلري از قديمي‌ترين نسخه خطي نزديك به عصر حافظ براي تصحيحش سود جست و همين ويژگي بارز تصحيح اوست. ديوان حافظ به تصحيح خانلري را انتشارات خوارزمي منتشر كرد.
از ديگر تصحيحات معتبر مي‌توان كه روزآمدتر است مي‌توان به تصحيح هوشنگ ابتهاج با عنوان «حافظ به سعي سايه» اشاره كرد كه انتشارات كارنامه ناشر آن، است.
بهاءالدين خرمشاهي نيز چند سال پيش ديواني از حافظ را با مقايسه نسخه‌هاي خلخالي و بادليان و بنجاب به طبع رساند كه هرچند در مقايسه اين نسخ پژوهش معتبري بود، ولي بسياري آن‌را تصحيح ديوان حافظ به معناي واقعي و همه‌گير به حساب نياوردند. اين كتاب را انتشارات ناهيد منتشر كرد.
ديواني حافظ به تصحيح سيدمحمدرضا نائيني، استاد حقوق نيز در سال 1348 توسط انتشارات اميركبير منتشر شد.
حافظ شيراز به روايت احمد شاملو، روايتي از ديوان حافظ كه توسط احمد شاملو است كه نخستين بار در سال 1354منتشر شد. ويژگي‌هاي اين كتاب، علاوه بر آن‌كه به هر حال روايتي از ديوان حافظ است كه شاعر نوگراي معاصر ارائه داده‌است، در چند نكته‌ است؛ نخست روش تصحيح كه علاوه بر مقايسه ديوان‌هاي مختلف به استنتاجات زيباشناسانه امروزي نيز مبتني است. ديگر مقدمه بحث‌برانگيز كه نظريات جديدي در مورد زندگي و عقايد حافظ در آن مطرح شده‌است.
همچنين علامت‌گذاري غزل‌ها با نشان‌هاي جديد مانند: نقل قول، علامت سؤال و ... سرانجام شيوه حروف‌چيني غزل‌ها كه طول بيت‌ها يكسان نيست و به‌جاي مقابل هم نوشتن مصراع‌ها، مصراع‌ها زير هم آمده‌اند و شكل گرافيكي غزل‌ها به شعر نو نزديك شده‌ است.
مقدمه شاملو، در نخستين چاپ كتاب در 1354، دو واكنش مخالف قوي را موجب شد. واكنش نخست از سوي كساني كه حافظ را عارفي حافظ قرآن مي‌دانستند و در مقدمه‌ شاملو، حافظ كفرگويي مخالف معاد و باورهاي ديني، حداقل در نيمه دوم زندگي شاعرانه‌اش، دانسته شده ‌است، صورت گرفت و واكنش مخالف ديگر از سوي كساني صورت گرفت كه نسبت به روش شاملو در تصحيح ديوان حافظ اعتراض داشتند و اين روش را ذوقي و غير علمي مي‌دانستند.
تصحيح شاملو از ديوان حافظ مورد نقد بسياري از حافظ پژوهان، از جمله بهاءالدين خرمشاهي قرار گرفته‌ است. شهيد مرتضي مطهري در رد نظريات شاملو، كتابي با عنوان «تماشاگه راز» نوشت و كار شاملو در تحريف ديوان حافظ و دست بردن در ترتيب ابيات را، بدون اين‌كه نامي از شاملو ببرد، مردود شمرد.
تصحيح ديگر، غزليات حافظ براساس نسخه مورخ 813 هجري است كه شامل تصاوير عكس‌برداري شده از صفحاتي كه اشعار حافظ حاشيه‌نويسي شده‌‌اند، نيز هست.
اين كتاب تصحيحي از 47 غزل حافظ است كه در حاشيه نسخه خطي موجود در موزه «سالار جنگ حيدرآباد» هند نگه‌داري مي‌شود و تاريخ رونويس شدن آن 813 هجري است و جزو قديمي‌ترين نسخه‌هاي خطي كه اشعاري از حافظ در آن يافت مي‌شود طبقه‌بندي مي‌شود. در فهرست نسخه‌هاي خطي سده نهم مربوط به حافظ در رديف پنجمين نسخه قرار دارد و قديمي‌ترين نسخه‌اي كه از ديوان حافظ به‌دست آمده فقط 6 سال (807 هجري) قديمي‌تر از اين نسخه است.
حافظ به روايت كيارستمي، از جمله آخرين كارهايي است كه در زمينه ديوان حافظ انجام شده است. اين كتاب در 18 فصل و 693 صفحه، دربردارنده مصرع‌هايي از غزليات حافظ است كه كلمات آن به صورت مقطع در يك صفحه كامل آمده است.
حافظ به روايت كيارستمي را انتشارات فرزان‌روز با مقدمه بهاءالدين خرمشاهي در سال 85 منتشر كرد كه خرمشاهي در مقدمه اين اثر، به تحسين كار كيارستمي پرداخت.
اين كتاب با انتقادات و واكنش‌هاي بسياري مواجه شد و برخي از خرمشاهي پرسيدند كه آيا اگر فرد ديگري غير از كيارستمي چنين كاري را براي چاپ خدمتش مي‌برد، او حاضر به چاپ آن بود؟
مدتي پيش هم حسن انوري، عضو پيوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسي، با تأليف «تصحيح انتقادي حافظ» همت گماشت كه در مراسم رونمايي آن بهاءالدين خرمشاهي پيشنهادي را مبني بر جمع شدن عده‌اي از حافظ شناسان براي تصحيح نسخه نهايي ديوان حافظ مطرح كرد.
انتهاي پيام/ش
جمعه 19 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 92]