واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: قدمتش را يادها ثبت نکرده و تنها مي دانند که اين دوخت از اوايل صدر اسلام ميان بلوچ ها رايج و سينه به سينه و نسل به نسل به امروز سپرده شده است. به تقريب بيشتر تمامي زنان بلوچ از کودکي با سوزن و رنگ انس مي گيرند و سوزن نه ابزار خطر بلکه قلمي است براي به نقش کشيدن جوشش ذوقي برآمده از شن هاي روشن کوير بر صفحه رنگين پارچه ... در باور مردم سرزمين تابش، زادگاه هنر بخيه هاي رنگين بر پارچه (سوزن دوزي يا بلوچي دوزي)، ايرندگان بخشي از توابع شهرستان خاش در سيستان و بلوچستان است. براي ديدن زادگاه اين هنر اصيل از مرکز استان حدود 300 کيلومتر آفتاب و کوير را مي پيماييم؛ در اين راه کوهها استوارند و آفتاب روشن و شاليزاران بر سايه نخل هاي رو به آسمان آرميده ... خروس خوان صبح که از زاهدان راهي شوي و دل و پاي به راه کوير بگذاريم پس از دو ساعت راه به شهرستان خاش مي رسيم که سبدي پر از انار سرخ سنبل ورود به شهر است. قلعه حيدر آباد با قدمتي حدود يک قرن ساختمان ميراث فرهنگي شهرستان خاش است؛ پا به قلعه مي گذاريم که گل هاي آفتابگردان به سمت درخشش طلايي خورشيد روي گردانده و آسمان آبي تر و کارکنان ميراث فرهنگي مشتاق براي تهيه گزارش ايرنا از سوزن دوزان شهرستانشان و چه خوش استقبالند مردمان سرزمين آفتاب ... پس از کسب اطلاعات باز پاي به راه کوير مي گذاريم و آفتاب ناب است و بيابان و در اين ميان گاه چادرهاي سياه علم شده و سايه گاههاي خنک از نخل خرما و در جلو آنها مجمعه اي پر از زرد زردآلو و کودکي با لباس محلي طعم شيرين اين ميوه را به مسافران راه ارزاني مي بخشد. چه زيبا بود راه که جاده بود و خروش خورشيد و بيابان و خار و زني که با لباس محلي سراسر رنگ (خودش بود، سوزن دوزي بلوچ ) افسار چهار پايي را داشت که همسر پير و دختر نوجوانش بر آن نشسته بودند. 95کيلومتر راه از خاش پيموده ايم همه کوير و کوه و از پل که مي گذريم، مارندگان يکي از 124 آبادي ايرندگان است و چه خوب آبادي معنا مي شود و بهت در چهره هويدا ... نخلستان هاي پر از خرما که ديدنش شهد برجان مي نشاند و در سايه سارش شاليکاري بود و سبز بود و آب قنات ... پيرمردي با دستاري بر سر و پاچه هاي ورکشيده گاوها هي مي کرد و زمين شالي را براي کشت برنج شخم مي زد و مي گفت: برنجي که در آنجا کشت مي شود عنبر بونام دارد و کمتر براي فروش است و بيشتر براي مصرف خانگي. مردان شالي مي کاشتند و زنان بلوچ بر سايه نخل ها و و در کنار شاليزار پارچه بر زانو نهاده اند و سوزن سوزن رنگ بر پارچه مي تابند و يک به يک رويش هندسي اشکال بر پارچه رخ مي نمايد. سرخ سرخ سرخ ، نارنجي، زرد ، سبز آبي ، رنگ رنگ رنگ رنگ ... زيتون ايرندگاني در گفت و گو با خبرنگار ايرنا گفت: نمي دانم اگر سوزن و پارچه را از او بگيرند چگونه زندگي مي کند. وي افزود: رنگ و سوزن و پارچه در روح زندگيش تافته شده و تا هميشه با اوست. زيتون اضافه کرد: مي خواهد اين زيبايي نه در روستايش، نه در بخش و شهرستان و استانش و نه حتي در جاي جاي کشورش بلکه زيبايي بخش گوشه گوشه جهان شود و با نام کشورش رنگ و زيبايي ارزاني بخشد و درآمدش عايد سرزمينش شود. وي اظهارداشت: من فقط توليد مي کنم و براي هر کدام ازسوزن دوزيهايش دو تا سه ماه وقت و نور ديده و حواس ذهن مي گذارد اما سود ناچيزي نصيبش مي شود. در لابه لاي حرف هاي خودمانيشان ردپاي واسطه ها پيدا بود که سود بيشتر نصيب آنان مي شود و اصلي دوزان بي بهره ... رنگ مي لغزيد بر رنگ، در هم دويده و سايه روشن بي هيچ نقشه اي در پيش و تنها تراوشي بود از ذهن زنان بلوچ ... مه بي بي گمشاد زهي سوزن دوزي ديگر است که مي گويد: براي فروش بيشتر، مدل هاي جديدي طرح مي زند که نامش را از سريال هاي تلويزيوني پربيننده گرفته و فرق نمي کند که وطني باشد يا خارجي. در حين صحبت مه بي بي، بانويي ميانسال اعتراض مي کند که اين مدل ها مقطعي است و هيچگاه در کنار مدل هاي اصيل قرار نمي گيرد. مه بي بي ادامه مي دهد: ديگر سوزن دوزي تنها نقش آفرين لباس هاي زنان بلوچ نيست و اينک سفره عقد، روتختي ، پشتي ، روسري ، لباس عروس و ... نيز با اين دوخت تزيين مي شود. در جمع ديگري از بلوچ دوزان در منزل ساده و گلين از آبادي گلز حاضر مي شويم و کودکي سه ساله به نام ساينا جان هم پارچه بر زانو نهاده و کوک مي زند. مريم عظيمي سوزن دوز بلوچي است که کارهايش شهرت فرااستاني و فرامرزي يافته و تقديرنامه ها گرفته و مي گويد: سرپرست خانوار است و 55 ساله که با سوزن و نخ بر پارچه طرح مي زند و رنگ نقش مي کند. وي گفت:ميراث فرهنگي بيش از پيش به هنرشان توجه مي کند اما اين کافي نيست. او اظهارکرد: من توليد مي کنم اما از ميراث فرهنگي انتظار بازاريابي دارم و همچنين برپايي نمايشگاههاي بيشتر در بعد داخلي و خارجي. شاگردان عظيمي در پاسخ به سووالي که نمونه ماشيني کارشان به بازار آمده گفتند: هراسي نيست چون کار ما کار دست و ذوق هنر است و داراي روح و قدرش بر گوهر شناسان پيداست. آنان افزودند: اما با همه اينها براي ارايه هنرمان و فروش بيشتر نياز به حمايت دولت داريم. عظيمي درباره هنر سوزن دوزي بلوچ افزود: براي اين هنر حدود يکصد دوخت وجود دارد و مدل هاي بسياري است که بدون نقشه و تنها به صورت ذهني کار مي شود. وي افزود: اين دوخت ها سينه به سينه از اجدادمان به ما رسيده و آنان هم آن را با حفظ امانت در اختيار نسل جديد قرار مي دهند. دختران و زنان بلوچ زيادي از آبادي هاي اطراف براي گرفتن وديعه هنري اجدادشان به عظيمي مي شتابند و او به رايگان اين هنر را به آنان ارزاني مي بخشد. دخترانشان تحصيلات متوسطه را هم پشت سر گذاشته اند اما سوزن دوزي جزيي اززندگيشان را تشکيل مي دهد. پري وار کم کارترين مدل دوخت سوزن دوزي و پرکار سخت ترين مدل اين هنر است و چپي دوز ، موسم صندوقي ، کش جوک ، کپنال ( نعل اسب) ، وطن دوخت ، جوک ( به فتح ج و واو) مدل هايي از انبوه مدل در سوزن دوزي بلوچ است. رنگ هاي شاد براي جوانان و رنگ هاي تيره براي سالزدگان و به همين ترتيب رنگ و مدل براي متاهل و مجردها متفاوت است. عظيمي مي گويد: بهتر است سوزن دوزان پرکار شناسايي، شرايط بيمه برايشان فراهم و ميراث فرهنگي خود براي خريد کالاها اقدام نمايد تا دست واسطه ها کوتاه شود. اميد که اين ميراث سرزمين خورشيد تابان در آثار ملي مان ثبت و دوزندگان آن بيش از هميشه مورد حمايت واقع شوند. آفتاب است و بيابان چه فراخ اما خنکاي جوشش آب از سنگ و قصه رنگ سوزن دوزان در ذهن، برگشت راه را تحمل پذير مي کند. خورشيد وسط آسمان است و آسمان آبي تر و با دنيايي خاطره خوب از هنرمندان سوزن دوز ايرندگان پاي به راه بازگشت مي گذاريم ...ک/4 1881/659 گزارش از: مرضيه ضامن
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[مشاهده در: www.irna.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 521]