هنر؛ محملي بي‌بديل براي انتقال ظرايف قرآني

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: هنر؛ محملي بي‌بديل براي انتقال ظرايف قرآني
گروه گزارش: در عصر حاضر هنر به‌عنوان ابزاري كارآمد و جولانگاهي براي تقويت معنويت و انديشه‌ توانسته است رساترين و بليغ‌ترين پيام‌ها از جمله پيام قرآني را به گوش بشريت برساند؛ زيرا لطافت عميق آيات قرآن جز با زبان هنر قابل بيان نيست.
هنر زماني مي‌تواند تأثيرگذار باشد كه داراي پيام بوده و آن پيام را تا اعماق روح انسان نفوذدهد و در ذهن به صورت جاودانه منقش كند و هر پيام، فرهنگ و تمدني در صورتي كه در قالب هنر باشد مي‌تواند ماندگارشود.

آيا هنر ظرفيت انتقال مفاهيم بلند قرآني را دارد؟

«روضان بهية» رييس انجمن خوشنويسان عراق و استاد هنرهاي اسليمي دانشگاه «بابل» و مركز هنرهاي زيباي عراق در اين زمينه مي‌گويد: بي‌شك قرآن كريم داراي دو بُعد مضموني ـ مفهومي و شكلي ـ صوري است: بُعد مضموني با تفسير، پژوهش و ترجمه قابليت فهم و درك پيدا‌مي‌كند و بُعد شكلي نيز در هنر خطاطي متجلي‌مي‌شود.

«فاتح اوزكافا» استاد خوشنويسي و خطاطي دانشكده هنرهاي زيباي دانشگاه «سلجوق» شهر «قونيه» در تركيه در همين زمينه اظهاركرد: هنرمند مي‌تواند افكار خود را در آثارش منعكس كند؛ ما نيز به‌عنوان هنرمندان خطاط آياتي از قرآن را كه جذابيت خاصي دارند انتخاب كرده و اين آثار را در قالب تابلو در نمايشگاه‌ها در معرض ديد عموم مي‌گذاريم.

«احمد آفتاب» خوشنويس پاكستاني كه در زمينه خطاطي سوره فاتحه، اخلاص و اسماء‌الحسني در شانزدهمين نمايشگاه بين‌المللي قرآن تهران شركت كرده‌بود، گفت: هنر نه تنها ابزار مناسبي براي انتقال پيام قرآن و اسلام در سراسر جهان است، بلكه مي‌تواند زمينه را براي ايجاد اتحاد در ميان مسلمانان سراسر جهان فراهم‌كند.

وي افزود: اگرچه برنامه‌هاي چند رسانه‌اي و آموزشي در دانشگاه‌ها مي‌توانند زمينه‌ را براي انتقال پيام قرآن و اسلام به جهانيان فراهم كنند اما نقش هنر نيز در اين بين قابل توجه است.

«عبدالرحمن ميهالفي» تنها و اولين مترجم قرآن و نهج‌البلاغه به زبان مجاري، هنر را زباني براي انتقال پيام‌هاي مختلف به ديگران دانست و افزود: از هنر مي‌توان به‌عنوان ابراز مناسبي براي اشاعه مفاهيم اسلام و قرآن در جهان استفاده‌كرد.

«صباح اربيلي» خطاط انگليسي، با بيان اين‌كه «به‌عنوان يك خوشنويس سعي مي‌كنم تا با هنر خود تعاليم و آموزه‌هاي دين اسلام را به ديگران انتقال دهم»، اين مسئله را كه هنرمندان مسلمان كم‌تر از گذشته از هنر خود براي اشاعه مفاهيم قرآني و اسلامي در جهان استفاده مي‌كنند، ردكرد و گفت: تاكنون دو بار كل قرآن را خطاطي كرده‌ام و هميشه تلاشم بر اشاعه مفاهيم قرآن و اسلام در جهان متمركز بوده است، به‌ويژه آن‌كه امروزه مردم بيش از گذشته خواهان كسب اطلاعات درباره آموزه‌‌هاي اسلام هستند.

اين هنرمند عراقي‌الأصل ساكن شهر لندن، هنر را ابزاري مناسب براي انتقال پيام‌ها و آموزه‌هاي اسلام در جهان دانست و درباره نوع اسلامي آن گفت: هنر اسلامي با غناي ذاتي خود، بسياري از مردم اروپا را به سوي اين دين آسماني جذب ‌كرده‌است.

«محمد صفار باتي» خوشنويس و هنرمند الجزايري با تأكيد بر اين‌كه خط عربي و اسلامي در انتقال مفاهيم قرآني نقش والايي دارد، گفت: خط، ارزش‌هاي زيباشناختي دارد و اين ارزش هنگامي كه با ارزش‌هاي مفهومي قرآن كريم آميخته‌شود، شكوفا‌مي‌شود و اين پيام و رسالت تاريخي خط اسلامي است.

آيا خطوط كامپيوتري و چاپي مي‌توانند به‌طور كامل زيبايي‌هاي ظاهري قرآن را منتقل‌كنند؟

«روضان بهية» كه تاكنون در سمت‌هايي همچون مدير گروه عربي دانشگاه هنرهاي زيباي بغداد و مدير گروه خط عربي در آكادمي فنون هنرهاي مردمي عراق فعاليت داشته‌است، در پاسخ به اين پرسش تصريح كرد: خطوط كامپيوتري و چاپي نمي‌توانند به‌طور كامل زيبايي‌هاي ظاهري قرآن را منتقل‌كنند و نگارش قرآن كريم به دست خوشنويسان با ذوق و متعهد مسلمان بيانگر خشوع بشري در برابر واژگان آسماني است.

صفارباتي در اين‌باره به برتري و اعتلاي كتابت قرآن با دستان يك هنرمند، نسبت به چاپ و نگارش آن توسط رايانه اشاره‌كرد و گفت: اين تفاوت بسان يك گل مصنوعي و يك درخت طبيعي است؛ زيرا حروف رايانه‌اي جامد و بي‌روح هستند.

شرايط سياسي و تاثير آن بر هنر اسلامي

فاتح اوزكافا با اشاره به اين‌كه «تحولات اخير جهان معاصر برخي فعاليت‌هاي مربوط به امور ديني را با مشكلاتي روبرو مي‌كند اما با اين حال توجه هنرمندان به امور قرآني با گذر زمان افزايش يافته و در حال حاضر شاهد رشد روزافزون آثار هنري در زمينه قرآن هستيم» گفت: در برهه‌اي از تاريخ فعاليت‌هاي علمي و قرآني بسيار زياد بود ولي به دليل تحولات سياسي و اجتماعي كشورهاي اسلامي، تا حدودي از رونق اين فعاليت‌ها كاسته شد؛ اما در سال‌هاي اخير به ياري خداوند توجه به امور قرآني رشد بسياري داشته و هنرمندان و انديشمندان اهتمام ويژه‌اي به اين امر دارند.

باتي به تأثيرپذيري خط از دوره‌هاي سياسي حاكم اشاره‌كرد و گفت: حاكم يكي از دوره‌هاي عثماني، خود، خطاط بوده‌است؛ بنابراين در آن دوره خط به شكل عجيبي پيشرفت‌كرد و عثماني‌ها خط «ديواني» و «رقعه» را در آن دوران ابداع‌كردند اما به خاطر كوتاه‌بودن آن دوره تمدني، پيشرفت كامل آن دو خط را شاهدنيستيم.

باتي از بارزترين شاگردان استاد بزرگ خوشنويسي الجزاير «محمد الشريفي» اضافه‌كرد: يكي از دلايل رشد و نمو خط «نستعليق» و «شكسته نستعليق» در ميان ايرانيان، عنايت حكومت و دولت به اين دو خط زيباست كه فراگير شده‌اند و حتي نامه‌هاي اداري با اين دو خط نوشته‌مي‌شوند.

چرا براي كتابت قرآن از خط نسخ استفاده مي‌شود؟

باتي خط نسخ را خادم قرآن توصيف‌كرد و گفت: قرآن كريم چهار قرن است كه با خط نسخ نگاشته‌مي‌شود و از لحاظ خوانش نيز پيچيدگي ندارد؛ وي با تلاشي پيگير قرآن كريم را چهار بار نوشت؛ او نخستين خطاط مغربي است كه قرآن كريم را با خط نسخ و به روايت ورش نگاشت.

وي كتابت قرآن كريم را آرزويي شيرين توصيف‌ و اظهاركرد: در كشورهاي اسلامي آفريقا، در زمينه خط، نوعي زنده‌شدن و پويايي ديده‌مي‌شود كه در حال پيدايش يك نهضت در خطاطي است و علي رغم كمبود آموزشگاه‌هاي خط اسلامي، اقبال زيادي در اين زمينه ديده‌مي‌شود.

روضان كه تاكنون 21 جايزه بين‌المللي در زمينه خطاطي كسب‌كرده و نزديك به 50 نمايشگاه خطاطي را در داخل و خارج عراق برپا كرده‌است، با تأكيد بر اين‌كه خط نسخ عربي و قرآن تفكيك ناپذيرند، افزود: خطاطان مسلمان مسئوليت سنگيني در برابر آيات وحياني و در زمينه تبيين زيبايي شكلي قرآن، نقشي محوري دارند.

رييس انجمن خوشنويسان عراق با اشاره به اين‌كه « بايد اعتراف‌كنيم قرآن كريم نقشي بنيادي و اساسي در پيشرفت و شكوفايي خط عربي دارد» در بخش ديگري از اين گفت‌وگو از پايان نگارش قرآن ‌كريم به دست خود و با روش خط ثلث و نسخ خبرداد و اظهاركرد: اين طرح به پيشنهاد و به همت مؤسسه چاپ و انتشارات «رمزي» لندن انجام ‌شده‌است و در آينده‌اي نزديك چاپ و منتشر خواهد‌شد.

قرآن كريم؛ بزرگ‌ترين عامل پيشرفت خط اسلامي

خط زيبا بيانگر زيبايي‌ها و جمال ظاهري آيات الهي است و ديدگان را به سوي هنر تركيب و واژگان قرآن جذب‌مي‌كند؛ اگر چه هنرمندان مسلمان كم‌تر از گذشته، از هنر براي اشاعه مفاهيم قرآني و اسلامي در جهان استفاده مي‌كنند اما چيزي كه امروزه حايز اهميت است كيفيت برتر آثار ارائه شده از سوي هنرمندان مسلمان براي انتقال پيام اسلام و قرآن است نه كميت آن.

‌قرآن كريم بزرگ‌ترين عامل پيشرفت خط اسلامي است كه بسان سپاه صدر اسلام، فتوحات زيادي انجام داد و در اقصي نقاط جهان جايگاهي را براي خود مهيا ساخت و بعد از 14 قرن از تولد امروز اين خط به اوج خود رسيده‌است.

مي‌توان هنر را در ابعاد مختلف آن همراهي دائمي براي ترويج اسلام دانست به همين دليل جلوه‌هاي هنري در تمامي ابعاد دين قابل مشاهده‌ است و هنرمندان به شرط استفاده صحيح از توان خدادادي خود مي‌توانند نقشي بي‌بديل در اين زمينه ايفا كنند.

گزارشگر: رسول عوده‌زاده
چهارشنبه 17 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 302]