من نابينا نيستم، فقط خوب نمي‌بينم

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: من نابينا نيستم، فقط خوب نمي‌بينم

در ميان حواس پنجگانه، آسيب‌هاي بينايي آشكارترين مشكلات حسي به شمار مي‌رود كه به ميزان زيادي مي‌تواند انطباق فرد آسيب ديده (نابينا) با محيط او را تحت تاثير قرار دهد، اما افراد داراي آسيب‌هاي بينايي نبايد به دليل اين ويژگي از صحنه فعاليت‌هاي اجتماعي كنار گذاشته شوند.

واقعيت اين است كه آنان به خوبي قادرند با استفاده از تسهيلات و تغييراتي كه در برنامه‌ها، شيوه‌ها و مواد آموزشي به وجود مي‌آيد به تحصيل بپردازند و همانند ساير همسالان بيناي خود بر غناي شناخت خويش از جهان اطراف بيفزايند، با برخورداري از فرصت‌هاي مناسب به تجربه و عمل پرداخته و با انجام فعاليت‌هاي گوناگون به يك تعامل اجتماعي فعال در محيط و جامعه خود توفيق يابند.

نكته ديگري كه بايد به آن توجه شود اين است كه متاسفانه ما هنوز شناخت كاملي از ميزان توانايي‌ها و قابليت‌هاي اين افراد نداريم و پيش از آنكه بر توانايي‌هاي آنان تكيه كنيم بر ناتواني‌هايشان تاكيد داريم. اين مسئله به نوبه خود سبب شده است كه همه مبتلايان به آسيب‌هاي بينايي را نابينا تلقي كنيم، حال آنكه بخش اعظم اين گونه افراد نابيناي مطلق نبوده، بلكه داراي درجاتي از باقيمانده بينايي هستند و اين در صورتي است كه برداشت ما از نابينايي، دقيقاً نابينايي مطلق است. پس بايد بكوشيم تا با استفاده از منابع موجود، شناخت خويش را از اين افراد و ويژگي‌هاي آنان افزايش دهيم تا بتوانيم تسهيلات و تغييراتي را كه لازمه انطباق صحيح با دنياي اطرافشان است، برايشان فراهم كنيم.

بنابراين ضروريست كه والدين، معلمان، دست‌اندركاران آموزش و توانبخشي و همه كساني كه به نحوي با نابينايان و كم‌بينايان سر و كار دارند، اين‌گونه افراد را به دقت و متناسب با ميزان باقيمانده بينايي‌شان طبقه‌بندي كنند و در جاي خود قرار دهند.

در زير به توصيف مختصر برخي از اصطلاحات اين حيطه مي‌پردازيم:

افراد مبتلا به آسيب بينايي

كساني در اين طبقه قرار مي‌گيرند كه به نوعي مبتلا به كاهش در بينايي مركزي، بينايي محيطي، دوبيني، مشكلات رنگ‌بيني يا تطابق بينايي به عللي از جمله بيماري، جراحت يا نارسايي در تشكيل عضو بينايي باشند. اين گونه افراد چنانچه پس از برخورداري از امكانات پزشكي و استفاده از وسايل «كمك بينايي»، هنوز داراي محدوديت بينايي قابل ملاحظه‌اي باشند، نيازمند برخورداري از آموزش ويژه و خدمات توانبخشي هستند.

كاركرد بينايي

چگونگي و نحوه استفاده افراد از بينايي موجود خويش را «كاركرد بينايي» مي‌گويند.

سطح كاركرد بينايي هر فرد به عواملي مانند ميزان بينايي، انگيزه‌ها، انتظارات، نيازها، تجربيات و آموزه‌هاي وي بستگي دارد.

كارآيي بينايي

«كارآيي بينايي» براي اهداف آموزشي و توانبخشي، به ميزاني از بينايي اطلاق مي‌شود كه هر فرد با بهره‌گيري از آن مي‌تواند فعاليت‌ها و تكاليف ويژه بينايي را به آساني و راحتي و در حداقل وقت انجام دهد.

محدوديت بينايي

افراد داراي محدوديت بينايي كساني هستند كه در «خوب ديدن» از حد متوسط پايين‌ترند. اين افراد در برنامه‌هاي آموزشي و توانبخشي و نيز فعاليت‌هاي روزمره به عنوان فرد بينا تلقي مي‌شوند، اما ممكن است نيازمند‌اندك تغييرات و متناسب‌سازي‌هاي محيطي و يا تدارك تسهيلاتي نظير برخورداري از وسايل «كمك‌بينايي» تنظيم نور مناسب، استفاده از تضاد رنگ‌ها و... باشند تا بتوانند به خوبي با محيط اطراف خود سازگار شوند.

كم‌بينايي

كم‌بينايي كه امروزه جايگزين اصطلاح قديمي نيمه بينايي شده است، وضعيت افرادي را توصيف مي‌كند كه با وجود برخورداري از وسايل كمك‌بينايي، هنوز داراي مشكلات بينايي قابل توجهي هستند و اين در حالي است كه امكانات كمك‌بينايي به همراه تغييرات محيطي متناسب، ميزان بهره‌وري آنان را از باقيمانده بينايي‌شان افزايش داده است.

بينايي نزديك اين‌گونه افراد ممكن است در خواندن، نوشتن و انجام بسياري از فعاليت‌هاي يادگيري، مدرسه‌اي و روزمره براي آنان مفيد باشد و در عين حال عده‌اي ديگر از اين افراد ممكن است نيازمند استفاده از وسايل كمك آموزشي لمسي و تكميلي خواندن و نوشتن از طريق خط بريل باشند. از سوي ديگر بينايي دور افراد كم‌بينا ممكن است فقط براي چند قدم يا كمي بيشتر مفيد باشد كه البته اين موضوع به بزرگي و‌اندازه شئ در معرض ديد، شرايط محيطي، ميزان باقيمانده بينايي مركزي و بينايي محيطي بستگي دارد.

شايان ذكر است كه افراد كم‌بينا همواره به آگاهي و شناخت نسبت به آنچه كه مي‌بينند و نيز ترغيب و تشويق به حداكثر استفاده ممكن از باقيمانده بينايي‌شان نياز دارند.

همه افراد كم‌بينا، محيط اطراف خود را يكسان نمي‌بينند. بعضي از آنان چيزهايي را كه در مقابلشان قرار دارد، خوب نمي‌بينند و برخي ديگر به سختي اشياي اطراف خود را مي‌بينند، بنابراين چون كم‌بينايان از وضعيت بينايي متفاوتي برخوردارند، ادراك آنان از محيط اطرافشان نيز متفاوت است.

مطلب زير شامل پيشنهادهايي است كه به كم‌بينايان كمك مي‌كند تا عملكرد بينايي بهتري داشته باشند. البته اين پيشنهادها، بينايي آنان را افزايش نمي‌دهد اما به اين افراد كمك مي‌كند تا از باقيمانده بينايي خود بهتر استفاده كنند.

اكثر اين پيشنهادها برمبناي وضعيت نور و روشن‌تر كردن محيط و تضاد بين رنگهاست.

پيشنهادهايي در رابطه با آشپزخانه و صرف غذا

1ـ چنانچه ليوان و فنجان‌هايي در رنگ‌هاي تيره و روشن داشته باشيد، فرد كم‌بينا هنگامي كه مي‌خواهد مايعات تيره‌رنگ مانند چاي و قهوه در فنجان بريزد، مي‌تواند از فنجاني به رنگ روشن استفاده كند. تفاوت رنگ‌ها به فرد كم‌بينا كمك مي‌كند تا از پر شدن فنجان آگاه شود. همچنين هنگام نوشيدن مايعات به رنگ روشن مانند شير، مي‌تواند از ليوان يا فنجان تيره‌رنگ استفاده كند.

2ـ اگر غذايي كه مي‌خوريد به رنگ روشن است حتماً از بشقابي به رنگ تيره استفاده كنيد. مثلاً برنج در بشقاب تيره‌ رنگ بهتر ديده مي‌شود.

3ـ سطح تخته سبزي خُردكني را به دو رنگ متفاوت تقسيم كنيد. يك قسمت به رنگ تيره و يك قسمت به رنگ روشن. سبزيجاتي مانند سير و پياز كه رنگشان روشن است هنگامي كه در سطح تيره تخته قرار مي‌گيرند، راحت‌تر ديده مي‌شوند و برعكس، سبزيجات تيره رنگ مانند فلفل و بادنجان در قسمت روشن تخته بهتر ديده مي‌شوند.

4ـ بهتر است فرد كم‌بينا در هنگام استفاده از پاك‌كننده‌هاي مايع يا پودر، قبل از اينكه آنها را مستقيماً در ظرفشويي و يا تشت لباسشويي بريزد، ابتدا در كف دست خود ريخته تا از مقدار آن مطلع شود. هنگام استفاده از شامپو، نيز مي‌توان همين روش را به كار برد.

5 ـ هنگام جارو كردن خانه بهتر است فرد كم‌بينا كفش‌هايش را از پا در آورد. با اين كار او مي‌تواند به وسيله پاهاي خود نيز از تميز شدن كف اتاق مطمئن شود.

6 ـ بهتر است فرد كم‌بينا در هنگام گردگيري و تميز كردن منزل، ابتدا از يك جهت مثلاً (از چپ به راست) و سپس از جهتي ديگر (از بالا به پايين) به انجام آن بپردازد.

7ـ به لحاظ رعايت مسايل ايمني، افراد كم‌بينا هنگام روشن كردن اجاق گاز بهتر است به جاي كبريت از فندك (صدادار) استفاده كنند. البته در صورت رعايت موارد زير، آنان مي‌توانند وضعيت روشن يا خاموش بودن اجاق گاز را نيز بهتر تشخيص دهند.

الف ـ به خاطر سپردن حالت پيچ شعله گاز در وضعيت روشن؛

ب ـ براي آنكه پيچ شعله گاز، در وضعيت خاموش آن بهتر ديده شود، مي‌توان بر روي اجاق گاز، با لاك ناخن و يا رنگ مناسب ديگري علامت‌گذاري كرد؛

ج ـ گوش دادن به صداي «تيليك» در هنگام خاموش شدن اجاق گاز؛

دـ استشمام بوي گاز، نگاه كردن به شعله آن يا احساس كردن حرارت شعله.

پيشنهادهايي در مورد خواندن و نوشتن

1ـ عده‌ زيادي از كم‌بينايان مي‌توانند با استفاده از ذره‌بين‌هاي قوي بخوانند. گاه نزديك كردن مطالب به چشم نيز به بهبود خواندن آنان كمك مي‌كند.

2ـ هنگام مطالعه، نور كافي و مناسب اهميت زيادي دارد. البته بهتر است كه نور از پهلو بر صفحه كاغذ بتابد. چراغ‌هاي مطالعه با لامپ‌هاي قابل تنظيم مي‌توانند به افراد كم‌بينا، در خواندن مطالب، كمك كند.

همچنين نشستن در كنار پنجره‌اي كه نور طبيعي بيشتري را فراهم مي‌آورد، مي‌تواند به كم‌بينايان در خواندن مطالب كمك كند.

3ـ براي نوشتن پيام‌هاي كوتاه مي‌توان از «وايت‌برد» (تخته سفيد) و ماژيك سياه استفاده كرد تا با ايجاد تضاد رنگي مطالب نوشتني بهتر خوانده شود.

4ـ از نوشتن بر روي كاغذهاي رنگي يا طرح‌دار تا حد امكان خودداري كنيد، زيرا رنگ يا طرح‌هاي اين گونه كاغذها ديدن خطوط را دشوار مي‌سازد.

5-‌ بهتر است حروف را با قلم سياه و درشت روي كاغذ سفيد بنويسيد. نوشتن در وسط كاغذ و به رنگي متضاد با آن سبب مي‌شود تا فرد كم‌بينا، مطالب نوشته شده را بهتر ببينند.

6- استفاده از يك كارت امضاء به كم‌بينايان بسيار كمك مي‌كند. اين كارت از يك تكه مقوا كه در وسط آن پنجره‌اي به شكل مستطيل بريده شده است، ساخته مي‌شود. هنگامي كه كم‌بينايان مي‌خواهند نام خود را در جايي بنويسند و يا امضاء كنند، آن كارت را روي كاغذ طوري قرار مي‌دهند كه پنجره باز درست در محل امضاء قرار گيرد. سپس مي‌توانند نام خود را در داخل اين پنجره و در جاي مناسب بنويسند و يا امضاء كنند.

7- هنگام خواندن كتاب، گاه دنبال كردن خطوط با چشم براي كم‌بينايان تا حدودي مشكل است. پيشنهادي زير به افزايش توانايي روخواني آنان كمك مي‌كند:

الف-‌ آنچه را كه مي‌خوانند با انگشت دنبال كنند.

ب- تكه كاغذ تيره رنگي را در زير هر سطري كه مي‌خوانند، موازي با آن قرار دهند. سپس براي خواندن هر سطر، كاغذ را يك خط پايين‌تر ببرند.

ج-‌ پنجره مستطيل شكلي را در وسط يك تكه مقوا ايجاد كنند. سپس آن را بر روي سطري كه مي‌خوانند، قرار دهند، به طوري كه سطر مورد نظر، درون اين پنجره قرار گيرد. با اين كار بجز خط مورد نظر، بقيه خطوط ديده نمي‌شود. همچنين اين كار مانع انعكاس نور بر روي كاغذ شده و تضاد رنگ حروف را بيشتر نمايان مي‌سازد.

8- تاكنون كتاب‌هاي فراواني روي نوار كاست ضبط شده كه گوش دادن به اين نوارها جالب و روش خوبي براي مطالعه است. معمولاً كتابخانه‌هاي محلي نابينايان اين گونه كتاب‌ها را به صورت رايگان در اختيار متقاضيان قرار مي‌دهند.

پيشنهادهايي به منظور ايمني در رفت و آمد

1-‌ فرد كم‌بينا بايد به وضعيت و موقعيت‌هايي نظير سايه، قد و قواره، شيوه راه رفتن و صداي اطرافيان توجه بيشتري داشته باشد. اين امر، اطلاعات مفيدي را براي شناسايي آنان فراهم مي‌آورد.

2- هنگامي كه فرد كم‌بينا با شخص ديگري راه مي‌رود، بايد سعي كند كه رنگ و شكل لباس وي را به خاطر بسپارد. در اين صورت راحت‌تر مي‌تواند در مكان‌هاي شلوغ وي را همراهي و دنبال نمايد.

3- مردم معمولاً قبل از عبور از خيابان مي‌ايستند، نگاه مي‌كنند و گوش مي‌دهند. آنان تا زماني كه از امنيت خيابان مطمئن نشده‌اند، از آن عبور نمي‌كنند. افراد كم‌بينا هم اگر در اين رابطه مطمئن نيستند، بهتر است كه از ديگران كمك بگيرند.

4- هنگام عبور از خيابان در حالي كه ديگران هم منتظر عبور هستند، فرد كم‌بينا نيز بايد تا آنها حركت نكرده‌اند، منتظر بماند و در هر حال بهتر است كه هنگام عبور از خيابان در بين مردم و با آنان حركت كند تا در معرض خطر كمتري قرار گيرد.

5- افراد كم‌بينا، همچنين به كمك عصا مي‌توانند از چاله‌هاي خيابان، لبه پله‌ها و... آگاه شوند. كم‌بينايان در حالي كه براي شناخت محيط، از باقيمانده بينايي خود بهره‌ مي‌گيرند، بهتر است از عصا نيز براي شناسايي عوامل و موانع طبيعي استفاده كنند.

بسيار مهم است كه طول عصا متناسب با اندازه قد فرد استفاده‌كننده از آن باشد تا وي به هنگام راه رفتن در وضعيت بدني مناسبي قرار گيرد. اندازه متناسب طول عصا بايد از زمين تا مقابل جناغ سينه فرد استفاده‌كننده باشد و چنانچه اين اندازه خيلي كوتاه باشد، فرد كم‌بينا هنگام راه رفتن، بايد خم شود؛ كه البته اين وضعيت مناسبي نيست.

6- هنگام راه رفتن در شب بهتر است كه عابران، لباس‌هاي روشن بپوشند تا رانندگان بتوانند به خوبي آنان را ببينند و به ترتيب از خطرات احتمالي جلوگيري شود.

7- هنگام رفت و آمد در روز، به منظور جلوگيري از تابش شديد نور خورشيد به چشم‌ها از عينك‌هاي آفتابي استفاده كنيد. كلاه لبه‌دار نيز مانع از تابش مستقيم نور خورشيد به چشم مي‌شود.

8- بهتر است كه افراد كم‌بينا، هنگام راه رفتن در شب از چراغ قوه استفاده كنند و با به حركت درآوردن آن در جهت‌هاي مناسب موانع مسير خود را تشخيص دهند.

ساير پيشنهادها

1-‌ در حمام از ظرف‌هاي پلاستيكي با رنگ‌هاي روشن و متفاوت از رنگ محيط استفاده كنيد. اين كار به فرد كم‌بينا كمك مي‌كند تا آنها را راحت‌تر پيدا كند.

2- به دور بعضي از وسايل خانگي مانند جاروي دستي كه كاربرد روزمره دارند، روبان يا نواري به رنگ روشن ببنديد تا اگر به زمين افتاد افراد كم‌بينايان راحت‌تر بتوانند آن را بيابند.

3- افراد كم بينا بايد سعي كنند كه انواع اسكناس‌ها را از روي رنگ و اندازه آنها بشناسند نه از روي مقدار رقم‌شان.

4- افراد كم‌بينا بايد سعي كنند سكه‌ها را نيز از تفاوت ميان اندازه، شكل، ضخامت و لبه آنها بشناسند.

5- اگر ناگهان چيزي به زمين بيفتد، افراد كم‌بينا بايد بايستند و با گوش دادن به صداي آن، محل افتادنش را تشخيص دهند. اين كار به آنان كمك مي‌كند تا راحت‌تر آن شيء را بيابند.

چهارشنبه 17 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 188]