واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اندیشه - گزارش سخنرانی کامران فانی در نشست نقد و بررسی «فرهنگ ادبیات فارسی» در شهر کتاب هنگامه مظلومی: نشست هفتگی شهر کتاب با رونمایی از «فرهنگ ادبیات فارسی» تالیف محمد شریفی سهشنبه گذشته، پانزدهم بهمنماه برگزار شد. کامران فانی به عنوان کسی که کوهی از تجربیات در امر فرهنگ و دانشنامه نویسی به همراه دارد، بیشترین زمان این نشست را به سخنان ارزشمند و توصیههای جزئی سازندهاش در جهت اصلاح و بازنویسی کتاب اختصاص داد و پیش از هر چیز بحث را با تاکید بر اهمیت وجودی کتابهای مرجع در یک جامعه آغاز کرد. به زعم وی کتب مرجع به عنوان یک میزان در جامعه عمل میکنند و همواره بازار گرم نشر و چاپ دایرهالمعارفها و دانشنامهها و ... در یک جامعه نشان از شور مردم برای دانستن و حجم پرسشهای ذهنی آنان است. دایرهالمعارف مظهر پاسخگویی به پرسشهای یک ملت است. در جامعهای که فرهنگنویسی مورد اقبال قرار میگیرد به حتم کنجکاوی و پویایی وجود دارد. به طوریکه ما در غرب نیز درست در عصر روشنگری شاهد تالیف اولین دانشنامهها هستیم. در ایران تالیف دایرهالمعارفها بسیار دیر یعنی از زمان رضاشاه شروع شد و متاسفانه اغلب یا به پایان نمیرسیدند و یا بسیار دیر میرسیدند، به عنوان مثال تالیف فرهنگ دهخدا، 40 تا 50 سال، فرهنگ مصاحب، 40 سال و فرهنگ معین نیز 10 تا 15 سال به دازا کشید.امروز هم که ما شاهد رونق تالیف کتب مرجع در ایران هستیم، همین روند کشدار و طولانیمدت پابرجاست. فرهنگنامه که فرهنگی است برای کودکان اکنون 30 سال است که در دست تالیف است و یا دانشنامه ایرانیکا به سرپرستی احسان یارشاطر بعد از 30 سال تازه به حرف ( آی ) رسیده است. نکته دوم که هم شایان ذکر است و هم باعث شگفت فراوان میگردد این است که دایرهالمعارفهایی که در حوزه ادبیات فارسی تالیف شدهاند بسیار کمتر از شمار دایرهالمعارفها در حوزههای دیگر است و این در حالی است که ادبیات فارسی بارزترین جلوه فرهنگ ایرانی است. در این زمینه پیشتر تنها فرهنگ ادبیات فارسی خانم خانلری با حجم بسیار اندک منتشر شده بود و دایرهالمعارف آقای انوشه که از جهت پوششدهی ادبیات خارج از ایران ناقص است. بنابراین میتوان گفت که انتشار فرهنگ ادبیات فارسی به دست آقای شریفی به عنوان دایرهالمعارفی کامل و موجز اتفاق بسیار بزرگی است. اتفاقی که البته دیر افتاده است در حالی که لزوم وجود چنین کتابی از مدتها پیش مطرح بود و از این حیث آقای شریفی با انتشار کتاب مذکور این امید را به همه دادند که اکنون نیز میتوان در هر حوزهای گامهایی موثر برداشت. مهمترین ویژگی این کتاب البته چنانکه پیشتر نیز گفته شد پرداخت به ادبیات معاصر، به ویژه نویسندگان و ادیبان در قید حیات است. دایرهالمعارف بریتانیکا که از بزرگترین و مهمترین دایرهالمعارفهای جهان است نیز افراد زنده را پوشش داده است، چرا که دسترسی به اطلاعات در مورد این افراد یک نیاز است و قاعدتاً باید به این نیاز پاسخ داد.ارمغان دیگری که این کتاب برای ادبیات فارسی آورده است، ارائه خلاصههایی در معرفی رمانهای جدید است که تاکنون چنین اطلاعات مدونی در بابشان فراهم نبوده است. علاوه بر این، مزیت دیگر این است که چینش مدخلها بر اساس حروف الفبا، منظم و بر اساس معیاری واحد صورت گرفته است که در این کتاب، معیار، حرف اول اسم کوچک فرد است و لحاظ این معیار در تمام مدخلها سبب یکدستی کار شده است. البته باز هم انتخاب این معیار برای آوردن نام اشخاصی که نام فامیلشان از نام کوچکشان مشهورتر است و به نوعی اسم اشهرشان محسوب میشود، مشکلزاست. چنانکه اگر شخصی در جستجوی اطلاعات در مورد صادق چوبک باشد محتمل به سراغ حرف "چ" میرود و نه حرف "ص". مورد دیگری که به زعم فانی باید لحاظ میشده است، ذکر نام و اطلاعات کتابهایی است که اغلب مورد استفاده عموم شاعران و ادیبان کلاسیک قرار میگرفته است. به عنوان مثال تعیین مدخل برای کتاب متوّل که کتاب مشهور درسی در 800 سال پیش بوده است ضروری مینماید و یا ذکر نام و توضیح در مورد اسرارالبلاغه جرجانی و مفتاحالعلوم سکاکی که هر دو، از کتب اصلی مورد استفاده ادیبان بودهاند، لازم است. و اما بحث دیگر در مورد ذکر نام کسانی است که همگی با واسطه و نه به طور مستقیم به ادبیات فارسی متصل بودهاند. مثل فارابی و یا ملاصدرا که ادیب محسوب نمیشوند. در مورد این افراد ضروری است که وجه اتصالشان به ادبیات فارسی مشخص شود چرا که فرهنگ، فرهنگ ادبیات فارسی است. نقد دیگر نیز به اینجا وارد است که حجم مطالب تهیه شده برای مدخلها در قسمتهایی نامتناسب است و باید گفت که نویسنده در مورد مدخلهایی چون ترجمه یا مقامه نویسی و یا ادبیات مهاجرت، متون بسیار کوتاهی نسبت به دیگر مدخلها تنظیم کرده است که این امر به تناسب کار لطمه زده است. اما در آخر باید گفت که این دایرهالمعارف با توجه به این مطلب که توسط شخص آقای شریفی و بدون هیچگونه حمایت سازمانی تالیف شده است، اثری با نواقص اندک و جوابگوی نیازهای مخاطبان خواهد بود.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 303]