اهداف و رويكردهاي هفته جهاني فضا در ايران و جهان گام هايي كوچك براي كاوش در گيتي

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: اهداف و رويكردهاي هفته جهاني فضا در ايران و جهان گام هايي كوچك براي كاوش در گيتي
مهدي سعيدي پور

همه ساله هفته يي را كه در آن قرار داريم (13 تا 19 مهرماه-4 تا 10 اكتبر) توسط مجمع عمومي سازمان ملل متحد به عنوان هفته بين المللي علوم و فناوري فضايي و تاثير آن در بهبود شرايط زندگي بشر و پيشرفت دانش بشري شناخته شده است. «هفته جهاني فضا» را كه ايران هم نقش بسزايي در پيشنهاد و تعيين آن در مجمع عمومي سازمان ملل ايفا كرده است، بايد مهم ترين رويداد بين المللي مرتبط با فضا و به نوعي مردمي ترين جشن فضايي در سراسر جهان دانست. اين ايام فرصتي دوسويه براي دولت ها و ملت ها ايجاد مي كند تا با ايجاد جو و محيطي علمي و بهره مندي از دنياي ارتباطات، برنامه هايي در راستاي رسيدن به پيشرفت فضايي كشور خود تعريف كنند و از پيشنهادهاي يكديگر بهره مند شوند و به اين ترتيب نقش «فناوري فضايي» در توسعه همه جانبه دنياي امروز را پذيرفته و تعامل هاي لازم را براي قرار گرفتن در مسير توسعه صورت دهند.

---

در جولاي 1999 در كنفرانس بين المللي پژوهش و استفاده صلح آميز از فضاي ماوراي جو كه توسط سازمان ملل متحد و تحت عنوان Unispace3 در اتريش برگزار شد، پيشنهادي مطرح شد مبني بر انتخاب يك روز به عنوان روز جهاني فضا كه در آن فرصتي براي معرفي دستاوردهاي تكنولوژيك مرتبط با فضا و همچنين برنامه هاي آموزشي براي مردم سراسر دنيا ايجاد شود. اما آنچه در اين كنفرانس محل اختلاف نظر شد، تعيين تاريخ اين روز در تقويم سالانه سازمان ملل بود زيرا روسيه و كشورهاي متحدش اصرار داشتند روز چهارم اكتبر، سالروز نخستين سفر فضايي انسان (فضاپيماي اسپوتنيك -1) كه توسط دولت اتحاد جماهير شوروي و در سال 1957 صورت گرفت، به عنوان اين روز انتخاب شود. از طرف ديگر هيات حاضر از ايالات متحده و چند كشور ديگر با اعلام مخالفت خود نسبت به انتخاب چهار اكتبر، روز 10 اكتبر را پيشنهاد دادند كه سالروز تصويب نخستين معاهده نامه حقوقي مربوط به استفاده صلح آميز از فضا در سازمان ملل به سال 1967 است. اين امر سبب شد با بروز اختلاف هايي، كنفرانس دو روز از وقت خود را به بررسي و حل اين اختلافات بپردازد و در نهايت با پيشنهاد ابتكاري هيات حاضر از ايران مبني بر انتخاب چهار تا 10 اكتبر به عنوان «هفته جهاني فضا» كنفرانس از بن بست خارج شد و هفته جهاني فضا به تصويب كنفرانس و سپس مجمع عمومي سازمان ملل رسيد و از آن تاريخ هر ساله كشورهاي زيادي مراسم گوناگوني را در بزرگداشت اين هفته برگزار مي كنند.

اهداف سازمان ملل از انتخاب هفته جهاني فضا

هنگام تصويب «هفته جهاني فضا» توسط مجمع عمومي سازمان ملل، موارد زير به عنوان اهداف اصلي اين مناسبت عنوان شد؛

- آموزش مردم نقاط گوناگون جهان درباره فوايد حاصل از بهره برداري فضا

- رونق استفاده از فضا براي توسعه اقتصادي پايدار

- جلب حمايت هاي عمومي از برنامه هاي فضايي

- تشويق كودكان به فراگيري علوم و توجه به آينده

- ترويج راه اندازي نهادهاي مرتبط با فضا در نقاط مختلف دنيا

- جلب همكاري هاي بين المللي براي آموزش و امداد فضايي

و بدين ترتيب كشورهاي مختلف همه ساله در نظر دارند با برگزاري برنامه هاي متنوع براي اقشار مختلف مردم خود و بالا بردن سطح عمومي دانش فضايي در جامعه و تلاش به تشويق دانشجويان و متخصصان براي پژوهش در حوزه هاي مرتبط با تكنولوژي فضايي از كاربردهاي گوناگون آن در زندگي بشر بهره ببرند.

شعار سالانه

اداره امور فضاي ماوراي جو سازمان ملل متحد كه متولي كليه امور فضايي اين سازمان است، با كمك سازمان غيردولتي و بين المللي «انجمن هفته جهاني فضا» كه همه ساله مسووليت هماهنگي كليه امور و برنامه هاي مربوط به هفته جهاني فضا در دنيا را بر عهده دارد، با برگزيدن شعار سالانه براي اين هفته، از تمامي كشورهاي برگزاركننده مي خواهد تمام تلاش خود را در راستاي نزديكي به اهداف اين شعار و تحقق آن به كار بندند. به طوري كه در سال 2007 به مناسبت پنجاهمين سالگرد تسخير فضا توسط انسان، اين كميته شعار «50 سال در فضا» را برگزيد. همچنين در اين سال 54 كشور جهان با برگزاري جشن هايي در اين هفته، 50 سال حضور انسان در فضا را گرامي داشتند كه حدود 435 رويداد علمي، فرهنگي و آموزشي در 244 شهر جهان برگزار شد و گزارش هاي آن حاكي از حضور 337 هزار شركت كننده و حدود 26 ميليون مخاطب جهاني براي اين هفته بود كه سال گذشته را به بي نظيرترين مراسم «هفته جهاني فضا» از ابتداي تعيين آن تبديل كرد. همچنين اين انجمن براي سال 2008 با انتخاب شعار «كاوش در گيتي»، كشورهاي جهان را به تلاش بيشتر براي جست وجو در فضاي بيكران و يافتن راه حل معضلات تكنولوژيكي بشر در فضا دعوت كرده است. همچنين شعار سال آينده نيز «فضا براي آموزش» اعلام شده است و جهان را موظف مي كند تا از هم اكنون براي سال آينده برنامه ريزي مرتبط را آغاز كند.

هفته جهاني فضا در ايران

پس از تعيين هفته جهاني فضا در سازمان ملل و نقش ايران در تصويب آن، «مركز سنجش از دور ايران» كه در آن زمان به نوعي مسوول امور كشور در استفاده صلح آميز از فضا به حساب مي آمد، مسووليت هماهنگي مربوط به بزرگداشت اين هفته را به عهده گرفت كه پس از مدتي با ادغام اين مركز در مراكز مرتبط فناوري فضايي ديگر و تاسيس «سازمان فضايي ايران» هر ساله مسووليت هماهنگي و مديريت برنامه هاي ملي در اين هفته بر عهده اين سازمان تازه تاسيس قرار گرفته است. همچنين از سال 83 تا 86 به دليل تلاقي اين هفته با ماه رمضان در ايران و كشورهاي اسلامي ديگر، هفته جهاني فضا با چند هفته تاخير برگزار مي شد و در ايران اين مراسم از چهار تا 10 اكتبر به 19 تا 25 آبان ماه منتقل شده بود. اما از سال جاري و با اتمام اين تداخل، ايران نيز همچون ديگر كشورهاي جهان از 13 تا 19 مهرماه، برنامه هاي خود را به مناسبت هفته جهاني فضا برگزار مي كند.

با وجود اينكه طي سال هاي اخير، ايران پيشرفت گسترده يي در صنايع فضايي داشته است، اما خلاء اساسي اطلاع رساني عمومي و همچنين سطح نه چندان بالاي دانش عمومي مردم كشور سبب شده است در اذهان عمومي، فناوري مهم و تاثيرگذار فضايي به تكنولوژي لوكس و نه چندان ارزشمندي(كه ايران امكانات اقتصادي و علمي پيشرفت در آن را ندارد) تبديل شود و عملاً دستاوردهاي سال هاي اخير به دليل ابهامات فراوان و مسائلي نظير تحريم، آن طور كه بايد به باور عمومي عرضه نشود. از طرف ديگر علاوه بر اين، معضلات مديريتي كه ناشي از عدم اطلاع كافي مديران صنعتي از اهميت فناوري فضايي و تحقيق و پژوهش در اين حوزه است، همگان را متقاعد مي كند با استفاده از فرصتي جهاني همچون «هفته جهاني فضا»، علاوه بر مطرح شدن به عنوان يكي از كشورهاي فعال در زمينه هاي مديريتي و اجتماعي عرصه فضايي دنيا، كمبود اطلاعات عمومي- خبري اقشار جامعه را با اطلاع رساني صحيح و آموزش همگاني جبران كرد و به نوعي مشكلات مذكور را كه بخش كوچكي از موانع پيش روي صنايع فضايي كشور است تا حدودي رفع كرد.

اما به رغم ضرورتي كه در اين زمينه حس مي شود، متاسفانه رويكرد رسانه هاي جمعي طي سال هاي اخير و سال جاري در مورد اطلاع رساني اين هفته و تاثيري كه مي تواند در كشورهاي در حال توسعه داشته باشد در حد خبري كوتاه و اشاره يي به بحث وجودي آن در جهان باقي مانده است و صرفاً به بعد تبليغاتي آن توجه شده است و نه تنها برنامه هاي عمومي و آموزشي براي پخش سراسري از رسانه ملي تهيه نشده، كه صرفاً به برگزاري همايش ها و مراسم در محيط هاي آكادميك و دانشگاهي اكتفا شده است كه سطح كمي مخاطبان آن در مقايسه با مخاطبان عمومي بسيار پايين تر است. همچنين در عرصه عمومي (آن طور كه امسال اعلام شده است) هفته جهاني فضا با به صدا درآمدن زنگ فضا در يكي از دبيرستان هاي تهران آغاز شده و برنامه هايي محدود توسط سازمان هاي مرتبط برگزار مي شود، اما واضح است براي نهادينه شدن اين مساله و همچنين برنامه ريزي درازمدت به منظور پيشرفت در علوم فضايي، برگزاري چنين مراسمي كافي نيست و آنچه مسلم است در كشور ما، با وجود اينكه شوراي عالي فضايي (كه رياست آن برعهده رئيس جمهور است) و سازمان هاي مرتبط با فضا همچون سازمان فضايي ايران فعاليت مي كنند، اما كماكان فقدان يك كميته مسوول كه «تنها» وظيفه اصلي آن در طول يك سال، برنامه ريزي زيربنايي براي برگزاري مناسب و نتيجه مند «هفته جهاني فضا» باشد، حس مي شود. چرا كه بنا به دلايل گوناگون، مناسبت هايي همچون هفته جهاني فضا در اولويت كاري برنامه هاي سالانه كشور قرار نمي گيرد و گاهي مشاهده مي شود برنامه هايي با اهداف كوتاه مدت و مقطعي در اين راستا تعريف مي شود. به همين منظور با وجود تلاش هايي كه مي شود، پرونده مناسبت هاي اينچنيني به همين شكل بسته شده و تا سال آينده اتفاق خاصي در مورد آن صورت نمي گيرد. بنابراين ضروري به نظر مي رسد با تشكيل يك كميته ملي با يك وظيفه اصلي (يعني برگزاري هفته جهاني فضا در ايران) تجربه كشورهاي ديگر همچون مالزي و سنگاپور (كه در عرصه علوم و صنايع فضايي پيشرفت اساسي داشته اند) بررسي شده و برنامه هاي درازمدت چند ساله به منظور تداوم مسير توسعه با تاثير رسانه و برنامه هاي آموزش عمومي در آن تدوين شود و اين امر زماني صورت مي گيرد كه نياز آن در سياستگذاري هاي كلان صنعتي كشور حس شود؛ امري كه به نظر مي رسد در آينده يي نزديك محقق شود.
سه شنبه 16 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 94]