ضرورت توسعه نظام نوآوري در صنعت گاز كشور

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: ضرورت توسعه نظام نوآوري در صنعت گاز كشور
خبرگزاري فارس: اولين گام در راستاي مديريت تحقيقات، ايجاد نهادي براي تصميم‌گيري در حيطه تحقيق و پژوهش مي‌باشد، نهادي كه بتواند خط‌مشي و سياست‌هاي كلي را براي تحقيقات تنظيم نموده و سپس با كمك ابزارهاي اجرايي خود در صدد اجراي آنها برآيد.

در حال حاضر اين سؤال مطرح است كه با وجود مسائلي نظير افزايش روزافزون مصرف داخل، قطع گاز مناطق زيادي از كشور و قطع صدور گاز به تركيه در زمستان، عقب ماندن طرح‌هاي توليد گاز و تبديلات گازي، و ضرورت تزريق گاز به مخازن نفتي به منظور جلوگيري از كاهش توليد نفت در كشور، آيا تلاش براي اين ميزان افزايش صادرات گاز منطقي است؟

- مقدمه

نوآوري عبارت است از معرفي محصولات جديد و يا فرآيندهاي جديد يا بهبوديافته به يك بنگاه. تغيير در داد و ستدهاي بين المللي و ايجاد پيچيدگي در ارتباطات واحدهاي كسب و كار، مديريت نوآوري را در قالب يك فرآيند سيستماتيك و رويكرد جامع ضروري ساخته است. چراكه نوآوري‌هاي تكنولوژيك حاصل تلاش جمعي مهندسين، محققين، شركت‌ها و حتي شبكه‌هاي نوآوري است. لذا اثربخشي فرآيند نوآوري كاربردي، نيازمند همكاري جمعي مجموعه‌هاي فعال در حوزه‌هاي علمي و فني است. اين مهم در عرصه مديريت كلان با ايفاي نقش دولت در تنظيم و هدايت مناسب‌ترين تعاملات بين كليه مجموعه‌هاي مرتبط در قالب نظام ملي نوآوري (NIS) برنامه‌ريزي و مديريت مي‌گردد.

2- نظام نوآوري

"نظام ملي نوآوري"، به‌عنوان چارچوب تحليلي مناسب براي شناخت و مديريت پديده نوآوري در سطح يك كشور، مسئوليت خلق، اشاعه و بهره‌برداري از نوآوري را بر عهده مي‌گيرد. به عبارت ديگر، اين نظام با يك ديدگاه سيستمي، همة اجزاي تشكيل‌دهندة زنجيرة دانش و ارتباطات ميان آن‌ها را تا بازار در كنترل گرفته و هدايت مي‌كند.

3- دورنمايي از نظام ملي نوآوري نروژ

در كشور نروژ، جهت تعيين خط‌‌مشي و اجراي نوآوري، 5 سطح مختلف وجود دارد كه وظيفه "تعيين اهداف"، "تدوين استراتژي‌ها"، "تأمين زيرساخت‌ها"،‌ "اجراي تحقيقات" و "انتشار و تجاري‌سازي تحقيقات" را بر عهده دارند كه سطوح اول و دوم لايه‌هاي سياست‌گذار، سطوح چهارم و پنجم مجريان و منتشركنندگان نوآوري و سطح سوم به عنوان واسطه ميان آنها عمل مي‌نمايد. در اين كشور، شوراهاي شهري و روستايي، موسسات تنظيم استانداردها، موسسه ملي تكنولوژي (TI)، شركت‌هاي سرمايه‌گذاري ريسك‌پذير و ضمانت بيمه‌اي اعتبارات صادراتي، شوراي طراحي نروژ، اداره پتنت نروژ و كتابخانه‌هاي عمومي آن كشور در زمره اين نهادها هستند.
در ادامه اركان اصلي نظام ملي نوآوري نروژ به طور اجمال مورد بررسي قرار مي‌گيرد:

3-1- جايگاه شوراي تحقيقات در نظام ملي نوآوري نروژ (RCN)

در حال حاضر شوراي تحقيقات نروژ (RCN) مسئوليت توسعه تحقيقات صنعتي، تكنولوژي و اجراي خط‌مشي نوآوري با تأكيد بر حل مشكلات يا ارائه راهكارها به صنعت را بر عهده دارد. وظايف اين شورا به تفكيك عبارتند از: ارائه سياست‌هاي تحقيق و نوآوري، حمايت از تحقيقات صنعتي، حمايت از تحقيقات بنيادي، بين‌المللي‌سازي تحقيقات، نظارت بر حسن اجراي تحقيقات و بالا بردن اقبال عمومي نسبت به تحقيقات.
3-2- نقش صندوق حمايت از محققان (SND)در نظام ملي نوآوري نروژ
وظيفه SND تسهيل كردن و تداركات براي توسعه صنعتي است. بودجه اين نهاد توسط وزارتخانه‌هاي صنعت و بازرگاني SND و توسعه منطقه‌اي KAD تأمين مي‌شود كه سهم هر كدام به ترتيب است. علاوه بر تأمين مالي، يكي ديگر از وظايف اين صندوق اعطاي ضمانت‌نامه‌ و وثيقه به صاحبان ايده‌هاي جديد براي دريافت تسهيلات مالي است. بيشتر همكاري‌هاي مابين SND و RCN در ذيل برنامه «نوآوري شركت‌هاي كوچك و متوسط» (SME innovation) صورت مي‌گيرد. شوراي تحقيقات در نظام ملي نوآوري نروژ (RCN) و صندوق حمايت از محققان (SND) به همراه مجلس كه تنظيم كننده بودجه نوآوري است نهادهاي سطح اول و دوم نظام ملي نوآوري نروژ را تشكيل مي دهند. ضمن آن كه كميته هاي دولتي كه متشكل از وزيران و نمايندگان آن‌ها مي باشد نيز به روند تصميم‌سازي اين سطح كمك مي نمايند.
3-3- نقش دانشگاه‌ها در نظام ملي نوآوري نروژ
به طور كلي دانشگاه ها در جهان داراي 3 وظيفه مهم هستند، اول آموزش، دوم پژوهش و سوم فرآيند انتقال تكنولوژي كه با عنوان "ماموريت سوم" مشهور است. پذيرش مسئوليت "تحقيق" و "مأموريت سوم" و نياز دانشگاه‌ها به منابع مالي و از طرفي نياز صنعت به حاميان علمي باعث شد تا ارتباطات دانشگاه ـ صنعت در كشورهاي مختلف مورد توجه قرار گيرد. به‌‌عنوان نمونه دولت نروژ با تصويب سند ARENA و به منظور تسهيل تجاري‌سازي نتايج تحقيقات دانشگاهي به توسعه روابط ميان دانشگاه ـ صنعت پرداخت. نقش دانشگاه در نظام ملي نوآوري به‌عنوان جايگاه آموزش و پژوهش در حيطه علوم پايه، بسيار مهم است. بايد توجه داشت كه تحقيقات كاربردي تنها در صورتي مي‌تواند به نوآوري صنعتي منجر شود كه از پشتيباني نوآوري‌هاي علوم پايه برخوردار باشد. بدين ترتيب علوم كاربردي به عنوان يك واسط براي ترجمه و تفسير ابداعات حوزه علوم پايه مي توانند آن‌ها را در اختيار برنامه‌هاي صنعتي قرار دهند. بدون تحقيقات بنيادي كافي، زنجيره فوق ناقص خواهد بود.
3-4- Spin offها و جايگاه آن در نظام ملي نوآوري نروژ
spin off به شركت و يا موسسه‌اي گفته مي‌شود كه توسط اعضا و با امكانات اوليه سازمان مادر تأسيس شده و در جهت تجاري‌سازي ايده‌اي كه در آن سازمان شكل گرفته، فعاليت مي‌نمايد. Spin offها از طريق اشتغال‌زايي، فراهم ساختن الگويي براي كارآفرينان و ايجاد تعامل ميان دانشگاه و صنعت در نظام مالي و صنعتي يك كشور حائز اهميت هستند. توسعه اين مجموعه‌ها در دهه‌هاي اخير، منجر به تعريف و تشكيل "پارك‌هاي علم" و "دانشگاه‌هاي تحقيقاتي" شد. هر‌چند سازمان مادر مي‌تواند يك دانشگاه تحقيقاتي يا آزمايشگاه دولتي و يا R&D يك سازمان باشد، اما در صورتي كه سازمان مادر يك دانشگاه تحقيقاتي باشد، نتيجه بسيار مؤثرتر خواهد بود.
3-5- پارك‌هاي دانش (Knowledge Parks) در نظام ملي نوآوري
پارك‌هاي دانش يك محيط علمي را براي بارورسازي متقابل و تسهيل نمودن همكاري ميان تحقيقات دانشگاهي و صنعت بوجود مي‌آورند. در اكثر موارد پارك‌هاي دانش كنار دانشگاه‌ها مستقر مي‌شوند و در واقع «دانشگاه‌هاي تحقيقاتي»، موتور محرك آن‌ها هستند. مهم‌ترين مشخصه‌هاي بسياري از پارك‌هاي علم وجود ارتباطات موثر با مراكز تحقيقاتي خارج از پارك، داشتن برنامه‌هاي تشويقي و انتقال تكنولوژي است.
3-6- نقش مؤسسات تحقيقاتي صنعتي در نظام ملي نوآوري نروژ
در يك دسته‌بندي ساده مي‌توان 3 نوع موسسه تحقيقاتي را در نروژ تشخيص داد. اول موسساتي كه تنها در يك موضوع خاص فعاليت مي‌كنند، دوم مؤسساتي كه در حوزه‌هاي مختلف مورد تقاضاي بازار تحقيقات را انجام مي‌دهند و سوم تعداد زيادي از موسسات ديگر كه در حوزه كشاورزي و محيط‌زيستي هر دو نوع كار را انجام مي‌دهند. موسسات تحقيقاتي نروژ كاملاً غيرانتفاعي نبوده و براي حفظ روحيه پژوهشي و جلوگيري از تبديل موسسه تحقيقاتي به يك موسسه كاملاً تجاري، حمايت حداقلي از دولت دريافت مي‌كنند. هر چند در كشورهاي مختلف نقش‌هاي تعريف شده براي چنين موسساتي وجود ندارد، اما اصلي‌ترين وظايف آن‌ها كه در كشور نروژ عبارتند از:
(1) ارائه مشاوره‌هاي تكنولوژيكي آگاهانه به صنعت
(2) بر عهده گرفتن بخشي از وظايف دانشگاه‌ها در امور تحقيقاتي در دوران تراكم كاري آن‌ها
(3) بر عهده‌گيري نقش ميانجي در ميان دانشگاه و صنعت
بر طبق بررسي‌هاي صورت پذيرفته در سال 2002 مهم‌ترين خدماتي كه موسسات تحقيقاتي براي بخش صنعتي ـ خصوصاً SMEها ـ انجام داده‌اند، "توسعه محصول" (Product Development) و "توسعه فرآيند" (Process Development) بوده است.

4- نگاهي به مديريت تحقيق و توسعه شركت BP انگلستان

شركت BP يكي از بزرگ‌ترين شركت‌هاي انرژي در دنياست كه خدماتي از جمله توليد سوخت براي حمل و نقل و انرژي براي روشنايي و گرما و سرويس‌هاي جزئي براي مشتريان خود فراهم مي‌كند. گردش مالي اين شركت در سال 2006؛ 226 ميليارد دلار و همچنين كاركنان اين شركت در همين سال 97000 نفر مي‌باشد. BP در حال حاضر در 26 كشور در زمينه اكتشاف فعال مي‌باشد اين شركت در سال 2006 ، 395 ميليون دلار در زمينه تحقيق و توسعه سرمايه‌گذاري كرده است؛ در حالي كه اين رقم در سال هاي 2005، 374 ميليون دلار ودر سال 2004، 300 ميليون دلار بوده است.

4-1- مديريت انتخاب و سرمايه‌گذاري پروژه‌ها در شركت BP

در سيستم مديريت پروژه‌هاي تحقيقاتي BP، پروژه‌ها به طور مجزا مورد توجه قرار مي‌گيرند و در بهترين حالت (تنها از نظر پارامترهاي قابل سنجش مانند زمان، هزينه و مزيت رقابتي) با يكديگر مقايسه مي‌شوند. برخي از عواملي كه بايد در انتخاب پرتفلوي پروژه‌هاي تحقيق و توسعه ارزيابي شوند، عبارتند از بلوغ تكنولوژي مورد استفاده در شركت، بلوغ صنعت، رقابت‌پذيري تكنولوژيكي و نيازهاي استراتژيك.
براي انتخاب پروژه‌هاي اولويت‌دار، از مدل امتيازدهي استفاده مي‌شود، يعني به هر يك از جذابيت‌هاي پروژه امتياز خاصي داده مي‌شود، امتيازهاي كلي محاسبه مي‌گردد و با توجه به اين امتيازها، درباره ادامه پروژه و حفظ آن، يا توقف پروژه تصميم‌گيري مي‌شود. اولويت‌بندي پروژه‌ها معمولاً به صورت سالانه و با در نظر گرفتن منابع مالي و انساني آن سال انجام مي‌پذيرد. اين اولويت‌بندي معمولاً بر پايه چهار شاخص اصلي انجام مي‌شود كه عبارتند از تأثير استراتژيك، پتانسيل موفقيت تجاري، پتانسيل موفقيت فني و پتانسيل دستاورد.

4-2- سازماندهي و مديريت تحقيق و توسعه در شركت BP

پس از اولويت‌بندي طرح‌ها، نوبت به تعيين چگونگي اجراي آن‌ها مي‌رسد. شركت BP در برنامه‌ريزي استراتژيك براي تحقيق و توسعه، در ابتدا به تقسيم‌بندي تحقيقات مورد نياز خود به سه قسمت "تحقيقات بنيادي"، "تحقيقات كاربردي" و "تحقيقات توسعه‌اي" مي‌پردازد. اين شركت تحقيقات بنيادي را با هدف عقب نماندن از تحولات تكنولوژي و آمادگي براي بهره‌برداري تجاري از اين زمينه‌ها از طريق برنامه همكاري با دانشگاه‌ها اجرا مي‌كند؛ تحقيقات كاربردي در اين شركت در مركز تحقيق و توسعه خود شركت انجام مي‌پذيرد و در نهايت اغلب تحقيقات توسعه‌اي توسط مراكز تحقيق و توسعه مستقر در صنعت انجام مي‌شود.
شركت BP ضمن بهره‌گيري از ايده «تحقيق و توسعه مجازي» دستورالعمل‌هاي خاصي براي تحقيق و توسعه خود به شرح ذيل اجرا مي‌نمايد:
- تكنولوژي‌هاي پايه: دستيابي به آنها از طريق دانشگاه‌ها يا از شركت‌هاي ديگر
- تكنولوژي‌هاي انقلابي: برون‌سپاري به دانشگاه‌ها و يا ساير مراكز تحقيقاتي
- تكنولوژي‌هاي كليدي: سرمايه‌گذاري شركت و كنترل توسط مدير ارشد تكنولوژي
- توانمندي‌هاي تكنولوژيك: همكاري با شركت‌هاي ديگر

5- جمع‌بندي و ارائه پيشنهادات در صنعت گاز كشور

5-1- ضرورت وجود شوراي تحقيقات در كشور

اولين گام در راستاي مديريت تحقيقات، ايجاد نهادي براي تصميم‌گيري در حيطه تحقيق و پژوهش مي‌باشد، نهادي كه بتواند خط‌مشي و سياست‌هاي كلي را براي تحقيقات تنظيم نموده و سپس با كمك ابزارهاي اجرايي خود در صدد اجراي آنها برآيد. مهمترين وظايف اين شورا كه آن را "شوراي تحقيقات شركت ملي گاز (RCNIGC)" مي‌ناميم، عبارتند از:
• تعيين اهداف تحقيقاتي و چشم‌انداز پژوهشي شركت ملي گاز
• برنامه‌ريزي مالي و غيرمالي در جهت رسيدن به اهداف استراتژيك
• ارائه كمك‌هاي هدفمند به مراكز تحقيقاتي
5-2- وظيفه شوراي تحقيقات شركت ملي گاز در قبال مؤسسات تحقيقاتي
موسسات تحقيقاتي وظيفه استراتژيك كاربردي كردن و تجاري نمودن مطالعات و يافته‌هاي بنيادي و نيز توسعه فرآيند و محصولات صنعت را در تعامل با دانشگاه‌ها بر عهده دارند. شركت ملي گاز مي‌بايست همانند يك انكوباتور به ايجاد، فعالسازي و توسعه موسسات تحقيقاتي در زمينه‌هاي مختلف صنعت گاز مبادرت نمايد. لازم است شركت گاز در فرآيند تقويت موسسات تحقيقاتي به نحوي عمل نمايد كه اين بنگاه‌ها در ابتداي كار به "بنگاه‌هاي تجاري" تبديل نشده و مجبور نباشند هزينه‌هاي خود را به طور كاملا غير انتفاعي بدست آورند. براي شناسايي و حمايت بهتر از موسسات و دانشگاه‌هاي برتر مي‌توان ميزان حمايت‌ها را به صورت اولويت‌بندي شده به ترتيب در اختيار نهادهاي تحقيقاتي پيشرفته، رو به پيشرفت و نيازمند كمك مالي قرار داد.
به‌علاوه براي تقويت و تنظيم ارتباطات ميان دانشگاه و صنعت مي‌توان بهبود سرفصل‌هاي آموزشي در دانشگاه‌ها و تبيين جايگاه تحقيقات و تصحيح ديدگاه مسؤلان صنعت گاز به اهميت تحقيقات را مورد توجه قرار داد. براي اين منظور مديريت با بهره‌گيري از مشاورين زبده در حوزه مديريت تكنولوژي و توجه به سطوح مختلف تكنولوژي و چرخه عمر فناوري نسبت به تعيين اهميت هر يك از سطوح تحقيقات بنيادي، كاربردي و توسعه‌اي تصميم‌گيري نمايد. در اين صورت توجه به بازيگران هر يك از حوزه‌هاي تحقيقاتي و به ويژه به نقش Developer‌ها در تجاري‌سازي نتايج تحقيقات توجه خاصي مبذول گردد براي توسعه تحقيقات بنيادي بايد تشويق‌هايي براي همكاري شركت‌ها با دانشگاه‌ها در نظر گرفته شود كه در آن سهم هر يك از طرفين در منافع مادي و معنوي پروژه‌هاي مشترك مشخص شده باشد. در اين راستا مي‌توان موارد زير را مد نظر قرار داد:
- ايجاد يك پشتوانه علمي قوي براي صنعت گاز از طريق اجراي طرح "PhDهاي صنعتي" و اعطاي بورس‌هاي هدفمند.
- ايجاد Mobility ميان دانشگاه و صنعت از طريق ايجاد كادرهاي علمي ـ تحقيقاتي مشترك ميان دانشگاه و موسسات صنعتي توسط بخش "تحقيقات دانشگاهي" شوراي پژوهش.
- توجه به انتشارات علمي مشترك با مديريت بخش "امور تحقيقات دانشگاهي" شوراي پژوهش.
- ايجاد پارك تخصصي فناوري صنعت گاز كشور.
- توجه ويژه به توسعه و گسترش موسسات تحقيقاتي صنعت گاز متناسب با نيازهاي صنعت و توسعه دانشگاه‌ها و دانشكده‌هاي مرتبط (در حاي حاضر توان كشور به توسعه واحدهاي آموزشي و دانشگاهي معطوف شده است).
.........................................................................
منبع: http://www.itan.ir
يکشنبه 14 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 314]