نويسنده: علي كرمي علوم و فناوري‌هاي پزشكي در 50 تا 100 سال آينده

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نويسنده: علي كرمي علوم و فناوري‌هاي پزشكي در 50 تا 100 سال آينده
خبرگزاري فارس: در اين مقاله سعي شده است بر اساس روندهاي آينده پژوهي، ضمن مطالعه مداوم و جمع آوري اطلاعات در عرصه هاي مختلف علوم در مورد پزشكي 50 تا 100 سال آينده سناريويي به شكل زير و تا حدود بسياري بر اساس واقعياتي كه رخ خواهد داد پيش بيني شود.
مقدمه :

جهان امروز عرصه رقابت هاي عظيم در عرصه علم و فناوري است زيرا علم و فناوري سبب اقندار قدرت، ثروت و امنيت است و ما شاهد تغيير چهره رقابت و قدرت از جنگ و استيلاي امپراتوري‌هاي مجهز به لشگرهاي عظيم نظامي به سوي برتري علم و دانش و فناوري و جنگ‌هاي سياسي و اقتصادي هستيم. كشورهايي در اين عرصه رقابت پيروز و برتر خواهند بود كه در مسابقه ايجاد علوم و فناوري‌هاي نوين، ايده‌هاي نو، خلاقيت و نوآوري، و ارائه محصولات برتر و بهتر موفق‌تر باشند.
بسياري از كشورهاي پيشرفته كه در 200 سال گذشته به علوم و فناوري‌هاي راهبردي دست يافته‌اند با درك اهميت اين موضوع درصدد هستند كه با روش‌هاي زير ضمن حفظ برتري فناوري و انحصار آن در اختيار برخي كشورها مانع دستيابي كشورهاي ديگر به فناوري‌هاي راهبردي شوند:

1- تلاش همه جانبه و سرمايه‌گذاري عظيم در تحقيقات پايه و توسعه‌اي براي افزايش سرعت پيشرفت‌هاي علوم و فناوري‌هاي نوين.
2- افزايش فاصله علمي با كشورهاي در حال توسعه و كمتر توسعه يافته براي حفظ بازار فروش محصولات اين فناوري‌ها و در نتيجه وابستگي دائمي آنها به كشورهاي پيشرفته و در نتيجه استعمار و يا استثمار منابع و سرمايه‌هاي آنها از يك سو و در عين حال حفظ سلطه اقتصادي و سياسي به دليل وابستگي كامل اين كشورها به محصولات كشورهاي پيشرفته بخصوص در عرصه‌هاي دفاعي، امنيتي و ساير محصولات راهبردي.
3- اعمال فشارهاي سياسي و اقتصادي و تحريم به بهانه‌هاي مختلف با هدف پيشگيري از انتقال علوم و فناوري‌هاي مهم و يا ايجاد و نهادينه سازي آن به اين كشورها.
4- و در نهايت ايجاد بحران، جنگ و درگيري و تهاجم نظامي با چند هدف : مشغول ساختن كشورهاي در حال توسعه به جنگ و درگيري و در نتيجه عقب ماندن از عرصه علم و فناوري، نابودي منابع و زير ساخت‌ها، ترور و يا مهاجرت دانشمندان و متخصصين (مانند كشتن و ترور صدها دانشمند عراقي در چند سال گذشته) و فقدان بودجه و امكانات براي تحقيقات و توسعه علمي، وابستگي و در عين حال ايجاد بازار مناسب براي فروش تجهيزات نظامي توليدي صنايع كشورهاي پيشرفته .

همه اين موارد نشانه بارزي از يك نقشه حساب شده جهت جلوگيري از دستيابي كشورهاي در حال توسعه مستقل، به علوم و فناوري‌هاي كليدي و راهبردي است كه سبب امنيت، رفاه و توسعه آن كشور مي‌گردد.در صورت بررسي دقيق پشت پرده اين مناقشات دست كشورهاي ابر قدرت و سازمان هاي جاسوسي بوضوح در آن ديده مي‌شود.بنابراين در جهان كنوني كسب استقلال و آزادي نيازمند، اقتدار، قدرت و توانمندي جهت حفظ امنيت پايدار بعنوان بستر اصلي توسعه پايدار است و همچنان كه ذكر شد علم و فناوري مايه اقتدار، قدرت و امنيت است و با توجه به توسعه دائم علوم و فناوري ها بايد بتوان هدف و مسير و ابزارهاي رسيدن به آن را مشخص ساخت تا بتوانيم با ديدي روشن در مسير آينده علوم و فناوري‌ها باشيم.
اين همان مسيري است كه رهبر معظم انقلاب با درايت و هوشمندي از يك دهه گذشته بعنوان جنبش نرم‌افزاري، نهضت نرم‌افزاري، آزاد انديشي، توليد علم، نظريه پردازي، خلاقيت و نوآوري و شكوفايي علمي و در نهايت بعثت امت اسلامي در مسير شكستن مرزهاي دانش و رسيدن به مدينه فاضله اسلامي مطرح نموده‌اند كه ابزارهاي برنامه‌اي آن تدوين نقشه جامع علمي كشور، در حوزه‌هاي مختلف، برنامه حمايت از ايده‌ها و نظريه‌ها و نحبگان علمي جهت رسيدن به برنامه چشم انداز ايران 1400 و جبران عقب‌ماندگي علمي و فني ايجاد شده در 100 سال گذشته است.

رشد تحولات علمي و فناوري:

جهان در حال تحول دائمي است و زندگي ما نيز تحت تاثير اين تحولات قرار دارد. كافي است زندگي امروز در شهرهاي بزرگ صنعتي امروز را با 100 سال يا حتي 50 سال گذشته مقايسه كنيم . اين تغييرات عمدتا حاصل توسعه شهرها، افزايش جمعيت و رشد و توسعه علوم و فناوري هاي مختلف است.
زندگي انسان امروزي به شدت به ابزار و آلات صنعتي و فناوري‌ها وابسته شده است حضور انواع دستگاه ها و تجهيزات مختلف در خانه و زندگي امري عادي و طبيعي است و حتي بدون آنها زندگي شهري دشوار و گاه غير ممكن خواهد بود.
در عين حال شاهد روند پرشتاب توسعه علوم و فناوري ها و سرعت گرفتن كشفيات علمي در زمينه هاي مختلف و افزايش و تنوع محصولات جديد موثر در زندگي روزمره و محيط زندگي و در نهايت تغييرات اساسي در كره زمين هستيم.
يكي از مهمترين نيازهاي بشر امروز موضوع سلامت و بيماري انسان و محيط اطراف، بهداشت و درمان و روشهاي پزشكي جهت پيشگيري، تشخيص و درمان بيماري هاي انسان است.
و در مفهومي ديگر يكي از موثرترين و ملموس‌ترين چهره هاي تاثير علم و فناوري پس از حمل و نقل زميني، هوايي و دريايي و توسعه و تنوع خودرو هاي مختلف در كوچه و خيابان، و همچنين ارتباطات شامل انواع شبكه هاي راديويي، تلويزيوني، ماهواره، مخابرات، اينترنت و موبايل، موضوع بسيار مهم خدمات بهداشت و درمان است.
با مقايسه يك بيمارستان پيشرفته و مجهز به انواع تجهيزات و امكانات امروزي با مريضخانه هاي 100 سال و حتي 50 سال گذشته به راحتي مي توان عمق تاثير و شتاب علوم و فناوري ها را مشاهده نمود.
ولي سئوال بسيار مهمي كه بسياري از برنامه ريزان راهبردي توسعه و آينده جهان، كشورها، شركت هاي عظيم بين‌المللي براي پاسخ آن سرمايه‌گذاري هاي كلان تحقيقاتي و مطالعاتي مي‌نمايند اينست كه آينده علوم و فناوري‌ها در زمينه‌هاي مختلف و ازجمله پزشكي چگونه خواهد بود؟
اين سئوالي است كه دانشمندان و متخصصين رشته آينده پژوهي و آينده نگاري با روش هاي مختلف درصدد پيش بيني و برنامه‌ريزي حصول به آن و رقابت شديد بين كشورها جهت پيشي گرفتن از رقبا هستند. زيرا در نظام آينده جهان كشورهايي گوي رقابت را خواهند ربود كه در علم و فناوري پيشرو تر باشند.

چگونه مي توان آينده علوم و فناوري ها را پيش بيني نمود :

اين امر نيازمند بررسي دقيق تري از تاريخ جهان، گذشته ، حال تا رسيدن به آينده و عوامل موثر بر زندگي زيست كره و مخلوق برتر آن انسان است.زندگي و حيات در كره زمين و سلامت موجودات زنده از جمله انسان ها تحت تاثير شرايط محيط اطراف و عوامل موثر بر كره زمين است.
بررسي تاريخي حوادث و وقايع و تغييرات مهم و اساسي و دوره هاي زمين شناسي كه طي 4 ميليارد سال عمر كره زمين رخ داده است نشان دهنده آن است كه حوادث كيهاني، جوي و محيطي سبب بروز تغييرات اساسي در چرخه حيات در كره زمين، نابودي نسل بسياري از جانوران مختلف و در عين حال ايجاد موجودات جديد منطبق با شرايط هر منطقه گرديده است. اما عوامل موثر بر محيط بزرگ زندگي ما يعني كره زمين به دو گروه اسلسي تقسيم مي شوند:

حوادث و بحران هاي طبيعي

مانند برخورد شهاب سنگ ها، برخورد اجرام سرگردان، امواج كيهاني، گرم شدن، يخبندان، خشكسالي، جدا شدن قاره ها، حركت آرام زمين و اعماق اقيانوس ها، جنبش دروني زمين، زلزله، آتشفشان، سيل، گردبادها، طوفان ها، خشكسالي و طغيان هاي عظيم بيماري هاي عفوني كه سبب مرگ ده ها ميليون نفر و يا آفات عظيم كشاورزي و دامي كه سبب نابودي منابع عظيم طبيعي مي شوند و ساير حوادث عظيمي كه به صورت دوره هاي 10 ساله 30 ساله، 50 ساله، 100 ساله و بيشتر رخ مي دهند و سبب تغييرات عظيم در كره زمين و در نتيجه محيط زيست جانداران از جمله سلامت بشر مي شوند. در گذشته بشر تسليم مطلق اين حوادث بود ولي امروزه با توسعه علوم و فناوري هاي ثبت، رصد و تحليل تغييرات جوي و زميني، زير زميني و محيطي تا حدوي توان پيش بيني، پيشگويي و برنامه ريزي و امادگي مقابله يا كاهش اسيب پذيري در مورد برخي بلاياي طبيعي را ايجاد نموده است ولي هنوز شاهد ويراني ها و كشتار اين حوادث هستيم ولي اميد است در 50 تا 100 سال آينده در اين موارد نيز بشر گام هاي بزرگتري بردارد.

حوداث و بحران هاي غير طبيعي:

فعاليت هاي غير مسئولانه و يا نا آگاهانه انسان در 200 سال گذشته تاثيرات مخربي را در بر كره زمين گذاشته و انسان عامل اصلي بزرگنرين كشتار ها، معلوليت ها و اسيب هاي جبران ناپذير به محيط زيست ، منابع طبيعي و وقوع جنگ ها، توسعه صنايع آلوده كننده، دخالت بشر در چرخه هاي طبيعي در خاك و اب و هوا و حتي اتمسفر ، رشد گسترده جمعيت و حرس و ولع افراد قدرت طلب در نابودي منابع طبيعي و تغيير اكوسيستم ، تغيير شرايط زندگي، تغذيه، و عوامل بسيار ديگري شده كه اين اسيب ها سبب تغيير چهره بيماريها و ايجاد بيماري هاي جديد، ميكرب ها و ويروس هاي جديد، رشد و توسعه انواع بيماري هاي نوظهور ژنتيكي، سرطان ها، بيماري هاي قلبي عروقي، روحي و رواني و عصبي گرديده است.
عامل اصلي اين فجايع جهل انسان، حاكميت قدرت شيطاني و بي عدالتي سياسي و اقتصادي در نظام جهاني است كه اسيب هاي شديدي را به سلامت و ايجاد نا امني براي محيط جهاني و انسان ها داشته است.
بهره برداري و توزيع نا عادلانه منابع جهاني و تقسيم عمدي و ظالمانه جهان توسط كشورهاي سلطه گر به كشورهاي فقير، در حال توسعه و توسعه يافته سبب فقر، بي عدالتي و مرگ و نا تواني ميليون ها انسان در كشورهاي فقير در نتيجه، گرسنگي، فقدان بهداشت، بيماريهاي عفوني و مسري و شيوع بيماريهاي مهلكي چون ايدز و در جهت مقابل اصراف و نابودي منابع عظيم غذايي و اقتصادي و مرگ و مير ميليون ها نفر در كشورهاي توسعه يافته از بيماري هاي حاصل از پرخوري، سرطان ها، بيماري هاي قلبي عروقي و توسعه بيماري هاي روحي رواني و فاجعه شيوع مادي گرايي، فساد و سقوط ارزش هاي اخلاقي و بي ايماني كه در نتيجه سبب توسعه ناامني روحي و رواني شده است.

بنابر اين پاسخ به سئوال مهم وضعيت آينده جهان نيازمند بررسي سه وضعيت :

گذشته، حال و سپس پيش بيني واقع گرايانه آينده است.

نتيجه گرفتبم كه گذشته انسان بيشتر وابسته به محيط، طبيعت، زمين، آب، هوا و محصولات ناشي از ان بود و طبيعت بطور كامل بر انسان غالب بود، بررسي وضعيت سلامت و بيماريهاي انساني در 50 تا 100 سال گذشته نشان دهنده غلبه بيماريهاي عفوني بر جوامع بشري مي باشد.
در حال حاضر با توسعه علوم و فناوري ها در بسياري از زمينه ها و توجه به مسايل ذكر شده در مورد نظام ناعادلانه توزيع منابع و امكانات، بشر به توانمندي هاي گسترده اي در زمينه توسعه سلامت در عرصه هاي پيشگيري، تشخيص و درمان دست يافته است وليكن تا مقصد راه بسياري در پيش است.
اما در سه عرصه پيشگيري و تشخيص و درمان وضعيت فعلي چگونه است :

در زمينه پيشگيري

در مقايسه با 50 تا 100 سال گذشته تهيه، توليد و استفاده گسترده انواع واكسن براي پيشگيري از بيماري هاي عفوني كشنده و ناتوان كننده اساسي از كشفيات مهم اين عصر است ، يهبود سبك زندگي از نظر بهداشت محيط، و بهداشت فردي، آب سالم ، دفع ضايعات و زير ساخت هاي ديگر سبب كاهش مرگ و مير گسترده از بيماري ها ي عفوني پيشگيري شونده در سطح بين المللي گرديده است وليكن همچنان كه ذكر شد بيماري هاي عفوني نوظهور بسياري مانند ايدز، هپاتيت ها و غليه بيماري هاي ويروسي به باكتريال و همچنين شيوع ميكرب هاي مقاوم به آنتي بيوتيك تهديدات جديدي را بر عليه بشر ايجاد نموده است.

تشخيص :

تشخيص صحيح كمك به درمان درست است . يكي از بزرگترين دست آوردهاي بشر در زمينه پزشكي در 50 سال گذشته توسعه روشهاي تشخيصي و آزمايشگاهي براي بررسي مواد بيولوژيك انسان، تشخيص ميكرب ها و انواع روش هاي تصوير برداري پيشرفته از اندام ها جهت تشخيص اسيب ها و كمك به پزشك جهت درمان است.

Lab-on-a-Chip

امروزه آزمايشگاه هاي تشخيصي پزشكي قادر به بررسي و اندازه گيري صد ها ماده بيولوژيك از شمارش گلبول هاي خون تا بررسي دقيق فاكتورهاي خوني و ساير مايعات و بافت هاي بدن، آزمايشگاه هاي آسيب شناسي باليني، آنواع سيستم هاي تصوير برداري مانند راديولوژي، سونوگرافي، اندوسكوپي، سي تي اسكن، آم آر آي و ساير روش هاي تشخيصي تخصصي براي بررسي بيماري هاي مختلف مانند آنژيوگراي، اكو كارديو گرافي ، نوار قلب و معز و ساير اندام ها بسيار توسعه يافته است.
در 20 سال گذشته با توسعه دانش بشر در زمينه هاي علوم سلولي و مولكولي، ژنتيك و شناسايي ژن هاي عامل بيماري هاي مختلف، تعيين رديف ژنوم عوامل بيماريزا، بررسي و مقايسه آنها و ايجاد بانك هاي اطلاعاتي ژنومي، توسعه روشهاي تشخيص مولكولي، آزمايشگاه هاي تخصصي از اين روش ها جهت تشحيص هاي دقيق عوامل بيماريزاي عفوني ، برخي اختلالات ژنتيكي و حتي در مواردي براي تشخيص هاي قبل از تولد واحتمال ابتلاي جنين به بيماريهاي سخت وراثتي و تعيين جنسيت جنين استفاده مي كنند.

فناوري ميكروآري Microarray technology ( آرايه هاي ژني و پروتئيني)

با اينكه چند سال از شناسايي ساختار و تعيين رديف كامل ژنوم انسان گذشته است و مشخص شده است ژنوم انسان از 3 ميليارد نوكلئوتيد و حدود 30 هزار ژن تشكيل شده است ولي تحول عمده اي در حل بيماريهاي وراثتي و كشف علل بيماريهاي مختلف انسان به دليل پيچيدگي هاي موجود در ساختار ژنتيكي انسان و عوامل مختلف موثر بر آن صورت نگرفته است. زيرا قبلا نصور بر اين بود كه يك ژن مسئول يك قعاليت است و متخصصين به بررسي ساختار و عملكرد تك تك ژنها و پروتئين ها بطور جداگانه مي پرداختند ولي اينك مشخص شده است در برخي از اختلالات ژن هاي متعددي نقش دارند و ابشاري از فرايند ها در يك بيماري و يا آسيب هاي سلولي و بافتي نقش دارند.نتيجه اين شد كه بايد روشي براي بررسي هم زمان رديف، تنوع، تفاوت ژني، ساختار و فعاليت ده ها، صدها و هزاران ژن و پروتئين بطور همزمان ابداع شود.
با تحقيقات و بررسي هاي بسيار و با تلفيق فناوري هاي مولكولي، ميكروالكترونيك، روبوتيك، نانوتكنولوژي، شيمي پلي مر و اتصالات مولكولي اين امكان فراهم شد كه صدها و هزاران نشانگر (پروب) اختصاصي ژن ها و پروتئين هاي مختلف در مقادير بسيار كم (نانوليتري) با استفاده از سوزن هاي بسيار ريز در سطح يك لام شيشه اي ميكروسكوپي در رديف هاي منظم ( آرايه) متصل گردد .
به اين طريق با اضافه كردن نمونه حاوي DNA-RNA-Protein سالم و بيمار امكان بررسي تغييرات ژنتيكي در ژنها و پروتئين هاي مختلف مشخص مي گردد .
در حال حاضر فناوري ميكرو اري يا ريز ارايه ها در امور تحقيقاتي پايه و ازمايشگاهي پزشكي كاربرد بسيار گسترده اي يافته است ولي تا رسيدن به مرحله كاربردي در آزمايشگاه ها و كلينيك ها مراحل تحقيقاتي و توسعه اي خود را طي مي كند .
صنايع عظيم داروسازي جهان با آگاهي آز توانمندي هاي گسترده اين فناوري در آينده آزمايشگاه هاي پزشكي و ساير علوم سرمايه گزاري هاي كلاني تخصيص داده اند و در حال حاضر انواع سيستم هاي تهيه آرايه ها و سخت افزارها و نرم افزارهاي مورد نياز آن با قيمت هاي بسيار بالا در اختيار موسسات نحقيقاتي پيشرفته پزشكي قرار مي گيرد.
برخي شركت هاي تخصصي چيپ ها و يا ريز ارايه هاي ژني و پروتئيني حاوي نشانگر بر عليه كل ژنوم انسان را براي بررسي تغييرات ژنتيكي به بازار ارائه نموده اند .
اين فناوري آينده آزمايشگاه هاي تشخيصي و تبديل آزمايشگاه هاي بزرگ امروزي به دستگاه هاي كوچك انفرادي براي انجام آزمايشات توسط پزشك و حتي فرد در منزل را بنيان گذاشته است. در بخش هاي بعدي به كاربرد اين فناوري در پزشكي 50 تا 100 سال آينده اشاره خواهد شد.
ريز آرايه هاي ژني و پروتئيني در اندازه هاي بسيار كوچك با قابليت تشخيص هاي مولكولي بر اساس سكانس DNA و پروتئين هاي انسان و عوامل بيماريزا ي ديگر كه براي امور تحقيقاتي استفاده مي شود

درمان:

روش‌هاي نوين درماني با توسعه روشهاي نوين توليد انواع داروهاي جديد نوتركيب كه در واقع به تقليد از فراورده هاي توليدي در بدن انسان مي باشند و به روش هاي بيونكنولوژي و مهندسي ژنتيك تهيه شده اند احولي را در درمان بيماريهاي مختلف ايجاد نموده اند. توسعه روش هاي ژن درماني، ايمني درماني، خاموش كردت ژن ها، اصلاح ژنتيكي ژن هاي معيوب، استفاده از سلول هاي بنيادي ، مهندسي بافت و ارگان و شبيه سازي درماني در مراحل تحقيقاتي مي باشند و در دهه هاي آينده به مراحل توسعه يافته كاربردي خواهند رسيد.
در حال حاضر داروها عمدتا به روش خوراكي، تزريقي، پوستي و محاطي و برخي به روش استنشاقي و اندكي نيز بطور ركتال و واژينال مصرف مي شوند ولي روش هاي نوين انتقال و تجويز كنترل شده دارو در حال تحقيق و توسعه است . همكاري بيوتكنولوژي و نانوتكنولوژي براي ابداع روش هاي نوين تهيه، توليد و انتقال داروهاي نوين روش انتقال كنترل شده دارو با استفاده از كپسول هاي مجهز به ريز ارايه كه با بررسي ميزان مواد طبيعي بدن دارو را به مقدار لازم وارد جريان خون كرده و بابطور هوشمند ميزان داروي مورد نياز بيمار را تنظيم و تجويز مي كند.
از موفقيت هاي ديگري كه در علوم و فناوري هاي مهم در دو دهه گذشته آغاز شده است تلفيق علوم و فتاوري هاي مختلف جهت توسعه كاربرد هاي گسترده تر در عرصه هاي مختلف پزشكي اينده است. در حال حاضر زمينه ها و بستر هاي تحقيقاتي اين علوم بشدت در حال توسعه است و برخي از كاربردهاي انها به كاربرد گسترده يافته است ولي ساير زمينه ها در حال توسعه براي كاربردهاي آينده است:

فهرست علوم و فناري هاي كليدي 50 تا 100 سال آينده :

بيوتكنولوژي،

علوم موسوم به omics ( ژنوميك، پروتئوميك، متابولوميك، ترانسكريپتوميك)
سلول هاي بنيادي
سلول درماني
ايمني درماني
ژن درماني ( با روش هاي مختلف Gene silencing از جمله RNAi- SiRNA- Micro RNA
مهندسي بافت و ارگان
سيستم بيولوژي System Biology
سينتتيك بيولوژي Synthetic Biology
علوم رايانه ونرم افزار
بيوانفورماتيك ( گرد آوري، طبقه بندي، بررسي ، تحليل، ارزيابي، مقايسه داده هاي زيستي)
پزشكي راه دور Telemedicine و سايبر مديسين
ميكرو ابمپلنت براي مونيتورينگ در وني از راه دور
آلكترو فارما Electropharma
سيستم هاي سورتينگ تصوير برداري اطلاعات درون سلولي
نانوتكنولوژي
ريز حسگرها
بيوالكترونيك
ميكرو الكترونيك
ميكروفلوئيديك
روبوتيك
نانوروبوت ها
جراحي روبوتيك
سيستم هاي ميكرو الكترو مكانيك زيستي (Micro-Electro-Mechanical Systems) Bio-MEMS
فوتونيكس
مواد جديد،
علوم شناختي
شبكه هاي عصبي
تحليل و ارزيابي ذهن
شناسايي و تحليل امواج و تصاوير مغزي

علوم Omics

از نظر باليني

پولمونوميكس ( ژنوميك و پروتئوميك بيماري هاي ريوي)
كارديونوميكس ( ژنوميك و پروتئوميك بيماري هاي قلبي)
ابنفكشونوميكس ( ژنوميك و پروتئوميك بيماري هاي عفوني)
ميكرونوميكس ( بررسي سكانس، ساختار، فعاليت ژنومي و پروتئومي انواع مبكرب هاي بيماريزا كه خود شامل زير شاخه هاي باكتريونوميكس، ويرونوميكس، مايكونوميكس، توكسونوميكس، و پاراتونوميكس
و كاربرد هاي علوم اوميكس در ساير فوق تخصص هاي پزشكي
با استفاده از فناوري microarray

مهندسي بافت و ارگان

در آينده به حدي توسعه خواهد يافت كه از سلول هاي هر فرد مي تواند بافت ها و ارگان هاي مورد نياز آن را تهيه نمود.

فرايند توليد سلول هاي بنيادي و بافت ها و آرگان هاي مورد نياز سلول بنيادي اوليه
دارورساني غير تزريفي
ريز حسگر هاي زيستي
در آينده ريز حسگرهاي زيستي جاي دستگاه هاي بزرگ آزمايشگاهي فعلي ثبت علايم و شرايط بيمار را خواهد گرفت و با قرار دادن ريز حسگر ها در درون بدن ( با بلع يك كپسول كوچك حاوري ريز تراشه) اطلاعات وضعيت اندام ها و مواد و بدن بطور مداوم به مركز درماني و يا پزشك ارسال مي گردد.
در اين شكل دو ريز حسگر مينياتوري فشار خون كه در سوراخ يك سوزن خياطي جاي گرفته است مشاهده مي گردد كه در اينده در بدن بيماران قلبي كاشته مي شود تا بطور مداوم تغييرات فشار خون فرد را ثبت و ارسال نمايد.
علاوه بر موارد ذكر شده برخي ديگر از عرصه هايي كه پيش بيني مي شود براي پزشكي آينده در حال توسعه است شامل موارد زير مي باشد

تصويري از آينده پزشكي:

ايده پردازي بر اساس اخرين اطلاعات پيشرفت هاي پزشكي ، عرصه ها و تحقيقات لبه هاي مرز دانش، بررسي روند تاريخي گذشته و حال علوم مختلف و روند هاي پيشرفت و توسعه علوم و فناوري ها در سناريوهاي مطرح شده توسط دانشمندان ديگر، پيش بيني ها، داستان هاي علمي تخيلي آينده نگرانه، تخيل و انديشه ذهني و ايجاد ارتباط بين اين داده ها مي تواند زمينه تخيل واقع گرايانه با روش طراحي سناريو طرحي از آينده پزشكي را در ذهن متصور نمايد.
در اين مقاله سعي شده است بر اساس روندهاي آينده پژوهي فوق، ضمن مطالعه مداوم و جمع آوري اطلاعات در عرصه هاي مختلف علوم در مورد پزشكي 50 تا 100 سال آينده سناريويي به شكل زير و تا حدود بسياري بر اساس واقعياتي كه رخ خواهد داد پيش بيني شود و مولف اعتقاد دارد كه چنين خواهد شد و تنها آيندگان ميزان انطباق اين پيش بيني ها را را با واقعيات ان زمان را قضاوت خواهند نمود و البته اين سناريو بطور مداوم تكميل و توسعه خواهد يافت و قابل حك و اصلاح است.
به نظر مي رسد با روند تحولات فعلي معيارهاي پزشكي 50 تا 100 سال آينده در موارد زير متمركز خواهد گرديد:

تشخيص پيشگيرانه بر اساس اطلاعات ژنومي

در 100 سال آينده، سلامت انسان چنان جدي خواهد بود كه پيشگيري و بررسي احتمال ابتلاي هر فرد به ببماريهاي مختلف و حساسيت هاي او از دوران قبل از تولد و حتي قبل از تشكيل جنين در هنگام مشاوره قبل از ازدواج يا تصميم به داشتن فرزند با بررسي سوابق و اطلاعات ژنتيكي و وراثتي والدين و اقوام شروع خواهد شد، در زمان مشاوره ژنتيك و تصميم به ازدواج با بررسي سوابق والدين و وضعيت وراثتي نوزاد و فرزند آينده و احتمال ابتلاي آن يه بيماريهاي مختلف بررسي و به والدين داده مي شود در صورت موافقت و تصميم به بارداري پرونده نوزاد قبل از توليد تشكيل و با اخذ يك سلول از دوران اوليه جنيني ساختار ژنتيكي نوزاد بررسي و در آن ثبت مي گردد.

كارت هوشمند سلامت:

در 100 سال اينده هر فرد يك كارت ويژه مانند كارت ملي و يا اعتباري امروزي ولي بسيار پيشرفته تر و شامل همه مشخصات شخصي مبتني بر اطلاعات بيومتريك ( اثر انگشت، نشانه هاي مختلف كف دست، جمجمه، صورت، چشم ها، اندام، ژنتيكي، صوتي، و حتي بو و ....... به نحوي كه غير قابل اشتباه و تقلب و نابودي باشد همچنان كه برخي كشورها از جمله ايران در حال بررسي طراحي گذرنامه ها بر اساس ااطلاعات بيومتريك مي ياشند) در يك ريز ارايه به همراه تمام اطلاعات ژنتيكي، پروتئوميك و ساير داده هاي پزشكي و سلامت فرد قرار گرفته است كه امكان روز آمدن شدن و ثبت داده هاي جديد، تغييرات علايم باليني و آزمايشات جديد را خواهد داشت. هر فرد در مراجعه به همه مراكز، بانك ها ادارات و ... از اين ابزار بعنوان كارت ملي، شناسنامه، گواهينامه، گذرنامه و ... استفاده خواهد كرد در ضمن با توجه به اينكه پرونده پزشكي و اطلاعات كامل ژنوم و پروتوم فرد نيز در ان قرار دارد در زمان نياز استفاده خواهد شد.
البته دسترسي به اطلاعات اين ابزار با كد هاي مختلف بيومتريك صورت مي گيرد و بسيار حفاظت شده و امن است.
فرد با مراجعه به پزشك ( يا از راه دور و با استفاده از سيستم هاي ارتباطي سه بعدي و تماس با كلينيك هاي و متخصصين مجازي كه رايانه هاي فوق پيشرفته اي هستند، با ارائه اطلاعات از راه دور اقدام به بررسي و معاينه فرد با ريز حسگرهايي كه در اختيار هر فرد و در منازل وجود دارد و انجام ازمايشات مورد نياز از راه دور و انجام اقدامات درماتي لازم) و يا مراحعه فرد به هر مركز پزشكي از اين ابزاركه مي تواند بصورت يك چيپ نصب شده در دستبند ، ساعت و يا اشكال ديگري باشد استفاده نمايد.
پزشك با تجهيزاتي كه در اختيار دارد پرونده بيمار بخصوص تمام اطلاعات و سوابق پزشكي فرد را از قبل از تولد تا حال را بررسي و ضمن در نظر گرفتن شرايط و درخواست بيمار آزمايشات جديد تر را در مطب خود با استفاده از تجهيزات آزمايشگاهي بسيار كوچگ انجام و يا اقدام به نصب و يا وارد نمودن ريز حسگر هاي مورد نياز و يا درمان مورد نظر خواهد نمود.
با نوجه به اينكه در اين زمان اطلاعات ژنتيكي قبل از تولد و دوران رشد او حساسيت فرد به بيماري هاي مختلف در حافظه ريز آرايه سلامت ثبت شده است بنابر اين اقدامات لازم جهت پيشگيري از ابنلا به ان بيماري سالها قبل از بروز علايم صورت مي گيرد و يا در صورت بروز بيماري هاي ديگر تشخبص بر اساس فناوري هاي ميكرو اري و چيپ هاي فردي بسيار سريع انجام و درمان نيز صورت مي گيرد.

تغيير سبك زندگي :

با توجه به افزايش اطلاعات انسان از تاثيرات سبك زندگي در سلامت در 100 سال آينده بشر تلاش خواهد نمود طبيعي تر زندگي كند و ضمن اينكه از زندگي لذت بيشتري ببرد سلامت جسم و روح را نيز مد نظر داشته باشد. تغيير در تغديه و پرهيز از غذاهاي سمي و بيماريزاي موسوم به فست فود امروزي و بازگشت به غذاهاي طبيعي تر، ورزش، تحرك و تنوع در سيسنم كار و زندگي به جاي سكون و يكتواختي و زنداني شدن در اپارتمان ها و تبديل محل زندگي و كار به محيطي طبيعي تر از روند هاي اين دوران خواهد بود.
با شناخت بيشتر از تاثيرات معنويت و اعتقادات در سلامت جسم و جان بشر در 100 سال اينده عوامل مهمي چون شرايط ملي، آب و هوا، آموزش، فرهنگ، اعتقادات و معنويت نقش مهمتري در زندگي بشر خواهد داشت و معنويت و سلمت رون و روح بطور جدي در زندگي انسان مطرح و جزو ضروريات زندگي انسان سالم قرار خواهد گرفت در همين زمينه با توجه به پيشاهنگي اسلام در انطباق با علوم و فناوري ها پيش بيني مي شود گرايش به دين اسلام افزايش يافته و پيروي از اصول و درس هاي آن غالب گردد .

توسعه اخلاق پزشكي و سلامت

در 100 سال آينده جنبه هاي اخلاقي، حقوقي، مذهبي و ايمني در تحقيقات پايه و باليني پزشكي اهميت بسياري خواهد يافت و مقررات بسيار جدي و سختي در مورد حفظ اطلاعات شخصي بيماران و انجام كارازمايي هاي باليني تهيه و اجرا خواهد شد.

توسعه پزشكي طبيعي و دارها و درمان هاي طبيعي:

انسان در حال گذر از مسير تسلط 200 ساله علم شيمي صناعي به طرف شيمي طبيعي است اين دوران گذر در 100 سال اينده به اشراف بيشتر به رموز طبيعت، بازگشت بيشتر به اصل خويشتن و احترام به طبيعت و نيازهاي واقعي جسمي و روحي انسان، تلاش در ترميم زخم هاي عميق وارد شده بر پيگر زيست گاه انسان، موجودات و اخلاق و بيماري هاي اجتماعي كه انسان امروز مبتلا به ان است و در عين كشف راه هاي موجود در طبيعت براي كاهش بيماريها، پيشگيري و تشخيص و درمان خواهد شد.
بشر رازهاي بسياري از درون طبيعت موجودات را براي توسعه زندگي سالم و سلامت خود و محيط كشف خواهد كرد و با تلفيق طب سنتي ملل و اقوام با دانش مدرن، داروهاي طبيعي و زيستي موثر تر و كم عارضه تر را جايگزين داروهاي شيميايي و سنتتيك خواهد نمود.
در 100 سال آينده بشر روش هاي درما ني طبيعي مانند تاثير روحيه، معنويت ، تمركز فكر، دعا، امواج جديد، اصوات، نور و ساير پديده هاي ناشناخته در درمان آسيب هاي جسمي و روحي، التيام زخم ها، رشد سلول هاي سالم، تحريك اختصاصي سلول هاي ايمني جهت مقابله با عوامل بيماريزا و سلول هاي آسيب ديده، رشد بافت ها و اندام ها را كشف خواهد نمود.
چگونه است كه در طبيعت جا نوران و حتي گباهان قادر به ترميم بافت ها، رشد اندام هاي آسيب ديده و از دست رفته هستند ولي انسان قادر به ترميم و احيا بافت ها و اندام هاي آسيب ديده و قطع شده نيست.
در 50 تا 100 سال آينده بشر با كشف فرايند هاي رشد، ترميم و بازسازي اندام هاي از دست رفته در موجودات ديگر، راه هاي مشابهي را براي درمان و ترميم اندام‌هاي اسيب ديده انسان كشف خواهد نمود.

بهره برداري حداكثري از قدرت ذهني انسان: ( عصر نبوغ و خلاقيت)

مي دانيم كه جسم تحت تاثير ذهن است و سلامت فكري و روحي در سلامت جسم و جان تاثير جدي دارد . در 50 سال آينده 100 سال آينده بشر با كشفياتي كه در زمينه علوم شناختي، مغز و. اعصاب، ارتباطات ذهني، و فرايند تفكر، انديشه، خلاقيت، نوآوري و روش هاي افزايش بهره وري از معز انسان و ايجاد شبكه ارتباطي بين ذهن ها و معز ها و اشكيل اطاق فكر هاي مجازي با ارتباط ذهن دانشمندان و افراد مختلف سعي خواهد نمود به ايده هاي ببسيار جديدي جهت توسعه و اعتلاي انسان دست يايد.بنابراين اين عصر را مي توان عصر انديشه و خلاقيت نام نهاد.

ذخيره سازي اطلاعات مغز انسان

در 50 تا 100 سال آينده امكان ارتباط مغز انسان با رايانه ها جهت حفظ داده هاي ذهني در حافظه هاي مصنوعي و بالعكس با سرعتي بسيار بالا وجود خواهد داشت . مغز و ذهن ارزش بسياري خواهد يافت و لازم نيست از ان براي حفظ داده هاي بي ارزش استفاده كرد بنابر اين اطلاعات حافظه انسان قابل انتقال و ثبت در حافظه هاي جانبي و بر عكس امكان انتقال داده ما مانند يك دائره المعارف و علوم تخصصي از حافظه رايانه به ذهن ايجاد خواهد شد.

پزشكي مجازي :

در عصر آينده نيازي به مراجعه بيماران به كلينيك ها و مراكز پزشكي جز در موارد خاص نخواهد بود و افراد با پزشكان از راه دور ملاقات و مشاوره خواهند نمود . كلينيك هاي مجازي تمام پزشكان، ازمايشگاه ها و مراكز تصوير برداري و خدمات پارا كلينيكي را بخود وصل خواهد نمود و امكان ارائه خدمات مشاوره، پيشگيري، تشخيص و درمان از راه دور فراهم خواهد شد.

آزمايشگاه هاي فردي :

آزمايشگاه هاي بسيار كوچگ نصب شده در ريز ارايه هاي موجود در وسايل ارتباطي 50 تا 100 سال آينده كه رايانه هاي فوق پيشرفته اي در حد يك موبايل هاي امروزي و حتي كوچكتر مي توانند علايم حياتي و آزمايشات و تصوير برداري هاي مورد نياز از بدن شما و اعضا خانواده را تهيه و اطلاعات و تصاوير حاصل را با سرعت نور به پزشكتان ارسال نمايد.

جراحي روبوتيك:

روبوت ها تخصصي خواهد شد و روبوت هاي فوق تخصص در جراحي قادر به انجام انواع جراحي ها ي بسيار دقيق و حساس خواهند بود.

جراحي هاي غير تهاجمي :

جراحي هاي تهاجمي درناك، ترسناك و پر دردسر امروزي به جراحي هاي ترميمي و غير تهاجي تبديل خواهد شد و بيمار جراحي شده مي تواند در منزل و يا در صورت نياز در كلينيك بلافاصله انجا را ترك كند.

ژن درماني و پزشكي شخصي و فردي pharmacogenetics

براي درمان بيماري هاي ناشي از اختلالات ژنتيكي، بد عمل كردن ژن ها، موتاسيون ها، ضعف يا اشكار در ساختار يا عملكرد پروتئين ها و يا ساير فراورده هاي سنتز شده در سلول ها، و اختلال در فرايند سلولي از روش هاي اصلاح ژنتيكي و ژن درماني استفاده خواهد شد .هر فرد بر اساس داده هاي ژنتيكي و آنچه در طب سنتي به طبع معروف است درمان خاص خود را دريافت خواهد كرد. حتي دو بيمار با يك نوع بيماري داروهاي مختلف با دوز هاي مختلف را دريافت خواهد نمود تا بيشترين تاثير و كمترين عوارض را داشته باشد.

روش هاي غير تهاجمي انتقال دارو :

در 50 تا 100 سال آينده روش هاي تجويز دارو متحول خواهد شد و روش هاي تهاجمي و تزريقي به روش هاي غير تهاجمي و بسيار ساده تبديل خواهد شد. ديگر بيماران نيازي به تزريفات مكرر و و يا طولاني نخواهند داشت و كپسول هاي دارويي در زير يا روي پوست پوست نصب خواهد شد و اين سيستم قادر خواهد بود تا چند سال دارو را به مقدار مورد نياز با روش بيوفيدبك با تشخيص ميزان و زمان مورد نياز وارد بدن بيمار خواهد نمود
بسياري از دارو ها امكان توليد در داخل بدن را دارند بنا بر اين در 100 سال اينده با ارسال امواج و سيگنال هايي از بيرون سيستم فرماندهي سنتز پروتئين سلولي را جهت توليد پروتئين و يا فراورده بيولوژيك مشخص در محل مورد نظر هدايت خواهند نمود.
ژن ها و سلول هاي ما برنامه ريزي خواهند شد تا با تركيب چند فعاليت يوشيميايي تركيب زيستي كه بطور طبيعي بدن قادر به توليد ان نيست در محل مشخص توليد گردد.

ارسال ريزروبوت ها به داخل بدن:

در موارد خاصي كه از بيرون نتوان اقدام به پيشگيري، تشخيص و درمان نمود ريز روبوت هاي بسيار هوشمند و قابل كنترل از بيرون وارد بدن بيمار مي شوند تا با جستجو و يا انتقال به محل ضايعه اقدام به بررسي و ارسال اطلاعات، تشخيص، پيشگيري و درمان لازم نمايند. اين روبوت ها قادر خواهند بود سلول هاي بيمار، الوده ، سرطاني و اجرام بيماريزا را شناسايي و از بين ببرند و اقدام به جراحي هاي بسيار كوچك مانند باز كردن عروق بسته شده، درمان التهابات و ساير موارد مورد نظر پزشك را انجام دهند.

درمان معلوليت ها، ساخت بافت ها و اندام هاي طبيعي

در 50 سال اينده بشر قادر خواهد بود انواع معلوليت ها مانند نابينايي، نا شنوايي، و ساير معلوليت ها را را با كمك كاشتن دستگاه هايي در داخل مغز يا ارگان مربوطه درمان نمايد و در نهايت با توليد عضو كامل و جايگزيني ان در 100 سال آينده آن معلوليت را بطور كامل درمان نمايد.
آسيب هاي معز و نخاع با استفاده از فناوري مهندسي بافت و سلول ها ي بنيادي در 50 سال آينده ترميم خواهد شد و در 100 سال آينده ديگر موضوع معلوليت دائمي وجود نخواهد داشت .

زبان بين المللي قابل درك براي همه ملل :

يكي از مشكلات ارتباط بين انسانها تنوع زبان ها و عدم امكان اموزش ان به همه است. در 50 سال آينده فناوري صحبت و ترجمه همزمان اكثر زبان ها با سرعت بسيار بالا براي ايجاد ارتباط كلامي، نوشتاري و تصويري انسان ها ايجاد خواهد شد بدين صورت كه دونفر بطور رو در رو، تلفني، اينترنتي و يا روش هاي ديگر با زبان خود صحبت خواهند كرد و طرف مقابل مي تواند با تنظيم مترجم خود ترجمه ان زبان را بطور همزمان به زيان خود و طرف مقابل نيز به زيان خود دريافت نمايد. اين امر در امور پزشكي جهت ارتباط ببين المللي و مراحعه به كلينيك هاي مجازي جهاني و ارتباط بين پزشك و بيمار لازم است. در 100 سال اينده اين فرايند به مرحله تكاملي خود يعني ارتباط ذهن با ذهن و ذهن با رايانه و بالعكس صورت مي گيرد و امكان ارسال امواج و تصاوير فكر و حتي كمك به تحليل و بررسي داده هاي موجود در رايانه هاي عظيم مركزي براي امور پزشكي و علمي عملي خواهد شد.

آزمايشگاه هاي تحقيقاتي مجازي:

در 50 سال آينده دانشمندان قادر خواهند بود ايده ها و نظريات علمي خود را قبل از بررسي در آزمايشگاه واقعي، آزمايشات حيواني و باليني ان را در آزمايشگاه مجازي بررسي نماييد. در اين آزمايشگاه ها ويروس ها و ميكروب هاي مجازي و ساده بصورت شبيه سازي شده با تمام اطلاعات و فرايند هاي طبيعي زيستي داخل آنها بطور مستقل و يا به شكل مستقل، كلني و يا درون سلولي وجود دارند و شما مي توانيد تركيب دارويي و يا تغييرات مورد نظر را در ان اعمال و نتيجه را مشاهده نماييد.
مثلا اثر يك داروي ضد ويروسي و يا آنتي بيوتيك را و يا تاثسير يك كاده جهش زا را در اين آزمابشگاه مجازي بروي ويروس و يا باكتري آزمايش نموده و پس از بهينه سازي هاي لازم و كسب نتيجه مورد نظر فرضيه و آزمايشات مورد نظر خود را در آزمايشگاه واقعي ادامه دهيد.
اما در 70 سال اينده با توجه به اطلاعت ژنومي، پروتئومي، فيزيولوژيك و ساير موارد مورد تياز آزمايشگاه كشت سلول هاي حيواني و انساني مجازي و در نهايت حيوان خانه هاي اوليه مجازي براي انجام آزمايشات حيواني مورد نياز تحقيقات پايه و باليني پزشكي ايجاد خواهد شد.
و در 100 سال آينده ساختار مقدماتي انسان مجازي براي ادامه آزمايشات تحقيقات پايه و كارآزمايي هاي باليني و تحقيقات پزشكي بروي انسان طراحي و آزمايش خواهد شد . اين آزمايشگاه انسان مجازي براي بررسي تاثيرات واكسن ها، داروها، اثرات عوامل و آلودگي ها و تاثيرات فناوري هاي جديد صد سال آينده مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

مغز مجازي:

با توجه به كشفياتي كه در 100 سال آينده در زمينه مغز و اعصاب ، علوم شناختي، فرابند تفكر، حافظه، ادراك و فعاليت هاي زيستي سلول هاي عصبي، ارتباط بين آنها و شبكه سلول هاي گليال، نحوه تغذيه و سيگتال رساني بشر قادر خواهد بود مغز مجازي را طراحي و مورد آزمايش قرار دهد. آين مفز در ارتباط با رايانه هاي پيشرفته جهان جديدي واقعيت مجازي را در مقابل اسان قرار مي دهد و مورد استفاده روبوت هاي هوشمند اين نسل قرار خواهد گرفت.

تصويري از بخشي از پزشكي 100 سال آينده

تصوير تخيلي زير نمونه اي از پيشرفت هاي 100 سال آينده در پزشكي است. اين تصوير يك زيست پليمر هوشمند مانند صفحه حساس رايانه اي را نشان مي دهد كه با قرار گرفتن و تماس با سطح پشت دست فعال مي گردد و با جذب مايعات بدن از طريق منافذ پوست و ارتباط با عروق با ارسال امواج به بررسي و اندازه گيري تمام علايم باليني و مشخصات فعاليت هاي حياتي و بيوشيميايي بدن فرد مي پردازد و اطلاعات را در سطح مونيتور نشان داده و يا به رايانه ارسال مي نمايد.
تصوير تخيلي از يك آزمايشگاه زيست مونيتور پليمري شخصي 100 سال اينده كه از تلفيق علوم مختلف بيوتكنولوژي، نانوتكنولوژي بيوميكرو الكترونيك، بيو پليمر، زيست حسگرها، ميكروفلوويديگ و رايانه هاي زيستي ساخته شده است و تمام علايم حياتي و ازمايشات مورد نياز را بطور همزمان انجام و به رويت فرد مي رساند.

منابع :
Text Book Of Medicine, Edited by Sir John Conybeare. Published by Livingstone Of Edinburgh 1950
The Rise & Fall Of Modern Medicine by James Le Fanu. Published by Abacus Book 1999.
Website: http://www.alternative-healthzine.com. Issue , Article 1, July 2000.
Future history The World of 2100 www.studentgroups.ucla.edu/enigma/writing/fut-his/index.html
Website: http://library.thinkquest.org/28281/index2.htm. Under section “Genetic Diseases”. 2100: A world of wild weather 18 January 2007 NewScientist.com news service
Website: http://library.thinkquest.org/28281/index2.htm. Under section “Promise of Medicine”.
The Net, a carrier for the Mind , www.2100.org
DNA: The Secret Of Life by James Watson. Published by Knopf 2003.
The Sci-Fi Future of Medicine … the Next 50 Years Ken Gilleo ET-Trends
Genome by Matt Ridley. Published by Perennial, October 2000.
2008 Imagining the tech world in 2050 by Dan Farber
Website: www.telegraph.co.uk. Article written by Adam Luck, entitled “Chinese gene therapy offers hope to terminally ill cancer patients”. July 4th 2004.
http://www.dartmouth.edu/~dmsheart/genetics/pharm/pharm.html
New Scientists magazine. Article written by Shaoni Bhattacharya, entitled “Gene therapy to treat deadly cancer”. June 2nd 2004.
Website: http://library.thinkquest.org/28281/index2.htm. Under section “Science in Medicine”.
Website: http://www.materialstoday.com/nanotoday/Ruoslahti.pdf. Article written by Erkki Ruoslahti, entitled “The Future of Medicine”. December 2003.
Website: http://library.thinkquest.org/28281/index2.htm. Under section “Robosurgery”. Website: http://library.thinkquest.org/28281/index2.htm. Under section “Fears of the Rich and Poor”.
Website: www.people.bath.ac.uk
Time magazine. Article written by David Stipp, entitled “This man would have you live a really, really, really, really long time”. June 21st 2004.
Sunday Times newspaper. Article written by Roger Dobson and Nina Goswami, entitled Soon they may live for 200 years”. June 6th 2004.
James Le Fanu’s twelve definitive moments in modern medicine2,
Prediction 22 Duration 98 years (02002-02100) “By 2100 a world government will be in place and in control of: business law, environmental law, and weapons of mass destruction. Predictor Colin R. Glassey
Medical wikis: the future of medicine? 2007
The World in 2100, 2007
What Will the World Look Like in 2100? , 2008 by Lisa Zyga
.........................................................................................
منبع: سايت دانشگاه علوم پزشكي بقيه ا... (عج)
يکشنبه 14 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 5897]