آسيب شناسى روند رو به رشد تجمل گرايى در جامعه ساده زيستى اصل فراموش شده

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: آسيب شناسى روند رو به رشد تجمل گرايى در جامعه ساده زيستى اصل فراموش شده
... وقتى از رنگ لوازم خانه ات خسته شده اى، وقتى روى دست خودرو، تلفن همراه و تلويزيونت، مدل جديدى به بازار آمده، وقتى مى خواهى به جاى يكى دو دست لباس، يك جين لباس آن هم از نوع مارك دارش را داشته باشى، شروع مى كنى به گشت وگذار در بازارها و پاساژهاى شهر، خريد مى كنى و خريد مى كنى. براى تامين پول اين خريدها، گاهى قرض مى گيرى، يك شيفت بيشتر كار مى كنى، وقت كمترى براى خانواده مى گذارى، از خواب و خوراك مى زنى و حتى وقت معاينه پزشكت را هم عقب مى اندازى. خلاصه هر كارى مى كنى، تا ظاهر را حفظ كنى، تا خداى ناكرده از در و همسايه و دوست و آشنا عقب نمانى. اما عجيب است كه اين قصه تمامى ندارد و هر چه بيشتر خريد و مصرف مى كنى، كمتر راضى مى شوى. كار به جايى مى رسد كه چهره بى نقصت را هم براى عقب نماندن، از مد دماغ سربالا و گونه تزريقى، زيرتيغ جراحى مى فرستى . . . خريد و مصرف مى كنى، بدون اين كه نياز داشته باشى، بدون اين كه لحظه اى تامل كنى كه در گوشه اى از شهر يا حتى شايد در همسايگى ات، خانواده هايى هستند كه هزينه يك قلم از ليست خريدهايت، يك ماه زندگى آن ها را مى چرخاند. . .مدگرايى، تجمل گرايى و روند روبه رشد مصرف گرايى در جوامع مختلف در حالى به يكى از چالش هاى جدى عصر حاضر تبديل شده كه حمايت و تبليغات گسترده و همه جانبه غول هاى توليدكننده كالاهاى مختلف از جمله لوازم الكترونيكى و ديجيتالى، پوشاك، جواهرات و حتى مواد غذايى كه از اين پديده سود سرشارى كسب مى كنند، طرفداران مد و تجملات را هر روز بيشتر از قبل به سوى خود جذب مى كنند، تا آنجا كه در برخى خانواده ها، خريد كردن ديگر بر اساس نياز و تقاضاى كالا نيست و تبديل به نوعى شخصيت و پرستيژ اجتماعى و وسيله اى براى برترى جويى و كسب شهرت شده و مصرف صحيح و متناسب خساست و عقب افتادگى نام گرفته است. تجمل گرايى پديده اى جهانى است كه حتى برخى جوامع مذهبى دنيا را نيز تحت الشعاع آثار و تبعات دنيوى و مادى خود قرار داده است. توجه به زرق و برق دنيا، بى خبرى و بى تفاوتى نسبت به وضعيت محرومان و اقشار بى بضاعت، افزايش شكاف طبقاتى و ايجاد ياس و نااميدى در جامعه از جمله اولين آثار اين جريان هستند كه همواره اديان مختلف، پيروانشان را از آلوده شدن به آن بر حذر داشته اند. در دين مبين اسلام نيز توصيه هاى بسيارى درباره ساده زيستى و جلوگيرى از اسراف وجود دارد. خداوند در آياتى همچون آيه ۱۴۱ سوره انعام از مردم مى خواهد كه از اسراف و تبذير دورى ورزيده و افراد هزينه هاى خويش را در چارچوب اعتدالى قرار دهند. در حقيقت از نظر اسلام و قرآن، اعتدال در مصرف، ميانه روى و صرفه جويى به معناى مصرف درست و متناسب ذكر شده كه مومنان براى دستيابى به كمال شخصى و جمعى امت اسلامى بايد آن را در نظام اقتصادى خويش مدنظر قرار دهند. آرمان هاى انقلاب اسلامى و بنيانگذار كبير آن - حضرت امام خمينى (ره) -، بيانات و رهنمودهاى مقام معظم رهبرى و مراجع دينى نيز در جهت تحكيم و تقويت آموزه هاى اسلامى و قرآنى درباره ساده زيستى، بويژه ساده زيستى روحانيون و مسوولان، طراحى و ارائه شده اند. آنجا كه امام خمينى (ره) در فرازى از سخنانشان، خطاب به دولتمردان و روحانيون صاحب منصب كشور مى فرمايند: اگر روزى از نظر زندگى از مردم عادى بالاتر رفتيد، بدانيد كه دير يا زود مطرود مى شويد. (صحيفه امام-جلد ،۱۷ ص ۴۵۳) رهبر معظم انقلاب اسلامى نيز سال گذشته در خطبه هاى نماز فطر، اسراف را يك عيب ملى خواندند و با انتقاد از مصرف گرايى در زمينه هاى مختلف تاكيد كردند: ميانه روى برگرفته از ماه رمضان را به صورت فرهنگ ملى دربياوريم كه در اين صورت، تهديدات مكرر دشمن درباره تحريم نيز حتى در صورت اجرا شدن، بى اثر خواهد بود. با اين وجود به نظر مى رسد، در چند سال اخير ساده زيستى، حداقل در ابعاد ظاهرى، كم و بيش جاى خود را به تجمل گرايى و توجه به امور ظاهرى داده است. به گفته يك جامعه شناس، مدگرايى و مصرف گرايى يك پديده جهانى است و تنها منحصر به جامعه ما نيست. اما تغيير جهت فرهنگ خريد و مصرف خانواده ها به سمت تجمل گرايى، موضوع نگران كننده اى است. دكتر كاظمى پور در گفت وگو با ايسنا ادامه مى دهد: آنچه به صورت عينى در جامعه مى توان ديد، اين است كه فرهنگ تجمل گرايى و مصرف گرايى در بين خانواده ها در كشور نسبت به گذشته بيشتر شده است. چنانچه افزايش روزانه فروشگاه ها و اماكن عرضه كالاها، ناشى از استقبال خريداران و سوددهى اين شغل است. وى مى افزايد: مصرف گرايى يك پديده جهانى است و تنها منحصر به جامعه ما نيست. اما تغيير جهت فرهنگ خريد و مصرف خانواده ها به سمت تجمل گرايى، موضوع نگران كننده اى است. به اعتقاد وى برخلاف برخى تصورات، وضع اقتصادى مردم ما نسبت به گذشته بهتر شده است و افزايش مصرف صحيح كالاها به نوعى طبيعى و قابل توجيه است و معمولا به افزايش رفاه افراد منجر مى شود. اما نوع مصرف و چگونه مصرف كردن در خانواده ها، پديده اى است كه نياز به توجه و بررسى بيشترى دارد. معاون پژوهشى مركز مطالعات جمعيتى آسيا و اقيانوسيه مى گويد: متاسفانه برخى افراد آنچنان دنباله روى تجملات و توجه به ظواهر هستند كه ترجيح مى دهند، گوشى همراه آخرين مدل داشته باشند، در حالى كه تغذيه يا بهداشت دهان و دندان مناسب ندارند. اين تناقض ناشى از جا نيفتادن ريشه اى فرهنگ مصرف در جامعه است. در اين ميان به نظر مى رسد، تاثير چشمگير پيشرفت هاى تكنولوژيك در عرصه ارتباطات از قبيل اينترنت و ماهواره، در شكل گيرى و ترويج فرهنگ هاى وارداتى در جوامع ديگر - به خصوص جوامع در حال پيشرفت مانند كشور ما - و نيز طراحى و ارائه نشدن الگوى مصرفى مناسب و مطابق با اعتقادات فرهنگى و مذهبى از سوى مسوولان فرهنگى و رسانه هاى ارتباط جمعى همانند تلويزيون، بيشترين نقش را در شيوع و گسترش فرهنگ مصرف گرايى تجملى در كشور داشته باشد. كاظمى پور با اشاره به آموزه هاى دينى و ملى كه به صرفه جويى و ساده زيستى توصيه دارند، فقدان برنامه ريزى و نظارت دقيق و عملى براى فرهنگسازى اين آموزه ها را مورد انتقاد قرار مى دهد و مى افزايد: برنامه هاى مسوولان فرهنگى و رسانه هاى ارتباط جمعى نظير تلويزيون به راحتى قابل ارزيابى است. بر اساس شواهد موجود آن ها، به رغم توصيه و تاكيدهايى كه نسبت به صرفه جويى وجود دارد، در زمينه فرهنگ سازى موفق عمل نكرده اند و در حد توصيه باقى مانده اند. وى در عين حال با اشاره به الگوپذيرى افراد جامعه از مسوولان و چهره هاى سرشناس فرهنگى و ورزشى، تصريح مى كند: مسوولان بايد الگوهاى جامعه باشند، اما اين كه توانايى و قابليت آن را دارند يا نه ، نمى دانم. متاسفانه بعضى از الگوهاى جامعه مانند معلمان و اساتيد دانشگاه ها، عمدى يا ناخواسته تضعيف شده اند و در نتيجه مردم به سراغ الگوهايى رفته اند كه بيمار گونه اند و واقعى نيستند. يك استاد دانشگاه نيز مى گويد: در برخى موارد مصرف گرايى به نحوى رشد كرده كه هدف از خريد كالاها گاهى انجام دادن خريد، بدون توجه به نياز و ميزان كارايى آن كالاست. اين نوعى ابتذال مصرفى است و اين خريد و كالا، وسيله اى براى كسب تشخيص و پز دادن است كه در نتيجه، بقيه هم مجبور مى شوند براى حفظ ظاهر، الگوى مصرفى خود را مصرفى تر كنند كه گاهى در توان مالى آنان نيست و در نهايت منجر به فساد مالى مى شود.دكتر ابراهيم رزاقى نيز با بيان اين كه عوامل متعددى در شكل گيرى فرهنگ مصرف گرايى تجملى در جامعه نقش دارند، به ايسنا گفت: واردات گسترده و بى رويه كالاهاى مصرفى به جاى كالاهاى اساسى و تجهيزات زيربنايى و توليدى، تبليغات گسترده كالاهاى مصرفى، فقدان الگوى مناسب مصرف براى مردم، اخذ نشدن ماليات بر مصرف، ارائه نشدن آموزش هاى مناسب در رسانه ها به خصوص تلويزيون و مراكز آموزشى از قبيل مدارس و دانشگاه ها و نيز زندگى پرزرق و برق برخى از شخصيت ها كه به عنوان الگو در بين خانواده ها پذيرفته شده اند، از مهم ترين دلايل روى آوردن مردم به فرهنگ تجمل گرايى در جامعه است. وى مى افزايد: هر چه به مردم كالاهاى خارجى بيشترى ارائه دهيم، آن ها هم نسبت به استفاده از اين كالاها ترغيب خواهند شد. اگر به جاى كالاهاى مصرفى، ماشين آلات وارد مى كرديم و در داخل،كالاهاى مصرفى را با آن ها توليد مى كرديم، هم كالاى خارجى وارد كشور نمى شد و هم بازار را با كالاهاى باكيفيت داخلى پر مى كرديم. وى وضع ماليات بر مصرف، براى خريد برخى كالاهاى لوكس و تجملى را به عنوان يكى از راهكارهاى كنترلى گسترش تجمل گرايى در برخى خانواده ها اعلام و اظهار مى كند: اخذ ماليات بر مصرف در كشورهاى غربى بسيار مرسوم است. ما نيز بايد ببينيم چه كالاهاى تجملى و غيرضرورى به صورت گسترده توسط قشر ثروتمند مصرف مى شود، سپس براى خريد آن ها، ماليات بگذاريم. البته عرضه غيرمتمركز كالاها توسط فروشگاه ها و مغازه هاى كوچك در كشور، برخلاف كشورهاى ديگر كه عرضه و اخذ ماليات كالاها در آن ها معمولا توسط فروشگاه هاى بزرگ و زنجيره اى صورت مى گيرد، مانع بزرگى بر سر راه اجراى ماليات بر مصرف در كشور ماست. اين استاد دانشگاه با اشاره به تغيير الگوهاى مصرفى جامعه نسبت به گذشته، نسبت به شكل گيرى فرهنگ ابتذال مصرفى در جامعه هشدار مى دهد و مى گويد: برعكس گذشته كه الگوى مصرفى همه افراد، ساده زيستى بود و ثروتمندان هم در عين سادگى، ثروت خود را صرف سرمايه گذارى در امور توليدى يا خريد املاك مى كردند، در حال حاضر هر طبقه اى مى خواهد، الگوى مصرفى خود را متناسب با درآمدش داشته باشد و الگوى مصرف كاملا شخصى شده و سرمايه گذارى ها در شغل هاى كاذب مثل دلالى و غيره صورت مى گيرد. وى با تاكيد بر اهميت تبليغ كالا در ميزان مصرف آن، از تبليغات وسيع كالاهاى لوكس و گرانبهاى خارجى در كشور به عنوان يكى از دلايل مهم موفق نبودن كالاهاى باكيفيت داخلى در جذب مشترى نام مى برد و مى افزايد: يك نكته بسيار مهم در شكل گيرى الگوى مصرفى كالاهاى خارجى در كشور، تبليغات است، كار به جايى رسيده كه كالاهاى ايرانى با كيفيت مناسب نمى توانند، كالاى خود را با آرم و نام ايرانى به فروش برسانند و از نام و علايم خارجى براى جلب مشترى استفاده مى كنند. اما برخى در برابر اين تبليغات خارجى، دچار بى هويتى و بيگانگى مصرفى شده اند و گاهى حتى بدون نياز و تقاضا اقدام به خريد كالاهاى مصرفى خارجى مى كنند. حركت به سمت تجمل گرايى و كم رنگ شدن فرهنگ كمك به همنوعان محروم و دور شدن تدريجى از آموزه هاى ارزشمند دينى، اخلاقى و فرهنگى جامعه در حالى رخ مى دهد كه ادبيات و فرهنگ ملى و دينى ما در يك رابطه متقابل فرهنگى با اجتماع از اين ارزش ها تاثير گرفته اند و يا بر تاثير آن در جامعه افزوده اند و حتى آنجا كه آمده: چو عضوى به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار، به شعار و مشى براى سازمان ها و نهادهاى بشردوستانه فراملى تبديل شده است. با اين وصف، توجه ناكافى برخى نهادها و دستگاه هاى دولتى و رسانه ها و به ويژه رسانه ملى از بكارگيرى و ترويج اين آموزه ها چه آنجا كه سفره هاى افطارى رنگين پهن مى شود و نشست ها و سمينارهاى پرهزينه برگزار مى شود و چه آنجا كه خانه و خانواده هاى از ما بهتران و ثروتمندان، خواسته يا ناخواسته، از طريق سريال ها و فيلم هاى تلويزيونى به خورد مردم داده مى شوند و به كعبه آمال برخى از آنان بدل مى گردند امرى نيست كه به راحتى بتوان از عواقب و آثار آن در جامعه چشم پوشى كرد. جامعه اى كه مردم آن در ماه مبارك رمضان به ياد مولايشان حضرت اميرالمومنين على(ع) كه يگانه اسوه ساده زيستى و كمك به همنوعان تاريخ بشريت است، بر سر سفره ميهمانى خدا مى نشينند. . . به نظر مى رسد، پديده و فرهنگ تجمل گرايى تنها با وجود يك عزم ملى و همكارى سازمان ها و نهادهاى مسوول مختلف، تنها در قالب طرح هاى تشويقى و تنبيهى قابل كنترل و هدايت نيست و نيازمند ارتقاى فرهنگ و نهادينه شدن اين آموزشها در بطن جامعه و دانش آموزان و خانواده هاى آنهاست. در عين حال برنامه ريزى و اجراى اين طرح ها نبايد با ميل به پيشرفت و افزايش رفاه خانواده ها و جامعه در تضاد و تناقض قرار گيرد، بلكه مى توان با ترويج بيشتر آموزه هاى دينى و ارائه راهكارهاى اصولى و منطقى، فرهنگ مصرف گرايى را به فرهنگ درست و كافى مصرف كردن سوق داد.
شنبه 13 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 190]