نگاهي به كتاب «مرغابي هاي درياچه ماهي»عروج 2 برادر از نيزارهاي درياچه ماهي

واضح آرشیو وب فارسی:حيات: نگاهي به كتاب «مرغابي هاي درياچه ماهي»عروج 2 برادر از نيزارهاي درياچه ماهي
تهران- حيات

خاطرات به جامانده از هشت سال جنگ تحميلي آنقدر پتانسيل بالايي دارد كه نويسندگان مي توانند تا سال ها در نوشته هاي خود از آنها استفاده كنند و هر بار با گوشه چشمي به اين خاطرات آثار مستقل و خلاقه اي را تحويل جامعه ادبي بدهند.
به گزارش سرويس فرهنگي حيات ،مرغابي هاي درياچه ماهي بيشتر از اين زاويه قابل تامل است . برش هاي از زندگي 2 برادرشهيد دوران دفاع مقدس دستمايه اين اثر زندگي نامه اي، داستاني شده است.
محسن مطلق كه پيش از اين فعاليت هاي قابل توجهي در اين زمينه داشته، اين بار با نگاهي به آخرين روزهاي زندگي 2 برادر شهيد (محمد و مجيد شاداب) متني خواندني با عنوان مرغابي هاي درياچه ماهي خلق كرده است كه در عين وفاداري به جنبه هاي مستند گونه وقايع، با پرواز تخيل خلاقانه خود توانستند روايت داستاني منسجمي را به مخاطبان آثارش ارائه كند.
محسن مطلق در مقام نويسنده كتاب براي آشنايي خوانندگان با زندگي و روحيات دو شخصيت محوري وقايع (مجيد و محمد شاداب) تنها برش كوتاهي از زندگي آنها را براي بستر روايي خود انتخاب كرده است. از نظر زماني اين انتخاب شايد به يك ماه هم نرسد.
(شروع و پايان عمليات كربلاي پنج) اما در اين فاصله زماني كوتاه او توانسته روحيات و خلق و خوي اين 2 برادر جنوبي را براي خوانندگان آثارش بازتاب دهد. محمد و مجيد ساكن خرمشهر بوده اند كه با آغاز جنگ و اتفاقاتي كه براي اين شهر افتاد به اجبار از اين شهر نقل مكان مي كنند. آنها مادر خود را به يكي از شهرهاي پشت جبهه مي فرستند و خود به ميدان هاي جنگ باز مي گردند.
نويسنده اين اطلاعات را در لابه لاي متن به ما مي دهد. اما سير وقايع داستاني كتاب از ورود محمد شاداب به خط پدافندي مهران آغاز مي شود. محمد از نيروهاي آزاد گروهان است. اين نقطه براي محمد و همسنگرانش نقطه دور خيز براي شروع عمليات كربلاي پنج است.
نويسنده در همان فصل هاي آغازين داستان مكان و موقعيت روايت خود را توصيف مي كند: گردان ما تازه خط پدافندي مهران را تحويل گرفته بود. يك خط قديمي كه از اوايل جنگ تا آن زمان كه پنج سال از جنگ مي گذشت تغيير محسوسي در آن ديده نمي شد.
خط پر بود از سنگرهاي كمين، سنگرهاي اجتماعي بزرگ كه باتيرهاي تراول بنا شده بود و ميدان هاي مين چند ساله كه به قول شاداب مين هايش را ترشي انداخته بودند و همچنين تپه هايي سرسبز كه وجود شقايق هاي وحشي و پرواز دسته جمعي گنجشك ها برزيبايي آن مي افزود. در آن فصل، آسمان از ابر پر و خالي مي شد گاهي چنان مي باريد كه سنگرها تا گردن پر از آب مي شد و گاهي چنان مي تابيد كه مي رفت تا سبزه و چمن را بخشكاند... (صفحه 13)
وقايع داستاني اثر از منظر «محسن» روايت مي شود كه به همراه دوست صميمي خود «رضا» سير وقايع را مي بينند.
با آمدن محمد شاداب به جمع نيروهاي مستقر در خط پدافندي مهران راوي حركات و ورحيات او را براي خواننده تعريف مي كند و به اين شكل محمد تبديل به شخصيت محوري متن مي شود. در ادامه برادر محمد (مجيد) هم به اين جمع مي پيوندد اما نويسنده روي اين شخصيت تمركز چنداني ندارد. مجيد در حد و اندازه ساير نيروهاي مستقر در آن موقعيت جنگي توصيف مي شود. اما حتي حركات و گفته هاي ريز و درشت محمد گاهي پررنگتر از حد معمول روايت مي شود. اين نكته نوشته تاكيدي در شناسنامه كتاب را كه محتويات كتاب را زندگينامه داستاني شهيدان محمد و مجيد شاداب معرفي مي كند تا حدودي كمرنگ مي كند چون به 2 برادر به يك اندازه پرداخته نشده است.
كتاب «مرغابي هاي درياچه ماهي» به كل زندگي 2 برادر شهيد نمي پردازد. مخاطب از مراحل ديگر زندگي آنها اطلاعاتي بدست نمي آورد. اين قضيه به انتخاب نويسنده بر مي گردد كه صالح ندانسته برش هاي ديگري از زندگي آنها را روايت كند.
البته زوم كردن روي برهه هاي حساس شخصيتي آنها تقريبا نشان دهنده نمونه هاي كاملي از وجوه شخصيتي 2 برادر شهيد است. اما اگر نويسنده در فصل هاي ديگر حتي به صورت خيلي خلاصه و فشرده به بخش هاي ديگر از زندگي اين دو شخصيت را نشان مي داد براي شناخت مخاطبان مفيد بود به عنوان مثال از ميزان تحصيلات و موقعيت اجتماعي و اقتصادي خانواده برادران شاداب هيچگونه اطلاعاتي داده نمي شود.
در حاليكه در معرفي شخصيت هايي كه ريشه در وقايع مستند تاريخ معاصر كشورمان دارند لازم است خواستگاه و موقعيت اجتماعي آنها هم تا حدودي براي خوانندگان معرفي شود.
محسن مطلق به همان ميزان كه به زندگي و شهادت برادران شاداب مي پردازد به همان ميزان به روحيات و حالات آدم هاي حاضر در ميدان هاي جنگ مي پردازد. توصيف نويسنده از فضاهاي جنگي نشان مي دهد او به خوبي اين فضاها را مي شناسد. او حتي كوچكترين رفتارهاي آدم ها در آن موقعيت جنگي را با ظرافت بيان مي كند: « رضا هم طبق نظريه شاداب ها – كه گفته بودند در عمليات مي توانيم از لوازم و وسايل شهدا استفاده كنيم- خوراكي هايش را كنار بخاري ريخت و مشغول خوردن شد. ضمن اين كه مي خواست در كار خشك كردن لباس مجيد، به او كمك كند، همان طور كه آن دو لباس را روي بخاري گرفته بودند، محمد مشت مشت آجيل و شكلات بر مي داشت و مي خورد و مي گفت: ناراحت نباشيد هر چه بيشتر شهيد بديم شما هم آجيل و شكلات بيش تري گيرتان مي آد. و باز – به قول خودش- همه چيز را چپو مي كرد. گه گاه دستي هم به پهلويش مي كشيد و با صداي نزديك به ناله مي گفت: آه جاي والفجر مقدماتيم درد مي كند»(72)
نويسنده بخش به شهادت رسيدن محمد شاداب را به صورت مستقيم نشان نمي دهد: جنازه محمد را هشت ماه بعد آوردند. با قبر مجيد، تنها چند رديف فاصله دارد. سال ها از رفتن آن دو مي گذرد و من هنوز به اين مطلب فكر مي كنم كه چه قدر راحت گذشتند. آري آن ها چه راحت از دست مي دادند و براي هيچ چيز حسرت نمي خوردند!»
اين فاصله گذاري زماني به نويسنده (راوي) هويت جداگانه اي مي دهد كه ديدگاه هاي مستقلي دارد ولي در طول روايت به ندرت به بيان عقايد و نظرگاه خود مي پردازد. نويسنده با تعقيب يك شخصيت محوري (محمد) خط روايتي متن را بازسازي مي كند و در كمتري زمان ممكن زندگي و عقايد و ويژگي هاي شخصيتي يك رزمنده را (كه حالا شهيد شده) در قالب يك زندگي نامه داستاني به نمايش مي گذارد.
خواننده كتاب 2 مرغابي به پرواز در آمده از نيزارهاي درياچه ماهي را به خاطر مي سپارد و لحظه هاي سرنوشت ساز زندگي آنها را در بحراني ترين برهه هاي تاريخ معاصر ايران هرگز فراموش نمي كند.
علي الله سليمي

پايان پيام
سه شنبه 9 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: حيات]

[مشاهده در: www.hayat.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 108]