تنوع سبك‌هاي معماري در مساجد آذر بايجان شرقي‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: تنوع سبك‌هاي معماري در مساجد آذر بايجان شرقي‌

مساجد تاريخي كشور همواره به عنوان شاهكارهايي از هنر معماري اسلامي ايراني مورد توجه علاقه‌مندان به آثار و ابنيه تاريخي و باستاني بوده است و در اين گستره آذربايجان شرقي با وجود افزون بر يكصد مسجد تاريخي، كه گاه قدمت آنها به بيش از 700 سال مي‌رسد.

مساجد آذربايجان شرقي از نظر سبك معماري همواره براي استادان و دانشجويان رشته‌هاي معماري و طراحي نيز جذاب بوده و عظمت آنها حيرت گردشگران خارجي را برانگيخته است.

قطعاً معرفي اين مساجد شمار شيفتگان آنها را بيش از پيش خواهد كرد.

* مسجد كبود (فيروزه اسلام) تبريز

اين مسجد در زمان حكومت بنا شده است.

هرچند بناي مسجد كبود را به دختر جهانشاه و نيز به همسر او نسبت داده‌اند، ولي كتيبه‌ سر در ورودي مسجد بنيانگذار آن را ابوالمظفر جهانشاه معرفي مي‌كند.

ساخت اين مسجد به سركاري حاجب و معتمد دربار جهان‌شاه در سال 870 ه . ق به پايان رسيد. بيشتر سطوح اين مسجد زيبا وظريف پوشيده از كاشي‌هاي معرق عالي است و با توجه به رنگ آبي فيروزه‌اي و كبود آن، فيروزه اسلام نيز خوانده مي‌شود.

مسجد كبود تبريز همواره در دست مرمت و بازسازي بوده و در سالهاي اخير شيفتگان زيادي را از اقصي نقاط ايران و كشورهاي جهان به سوي خود كشانده است.

* مسجد جامع‌

اين مسجد يكي از بناهاي تاريخي شهر تبريز است.

با توجه به آنچه كه در كتب مختلف آمده است، تاريخ دقيق بناي مسجد جامع به درستي معلوم نيست. اما پسر باني مدرسه طالبيه در سال 1087 ه . ق در وقف‌نامه مدرسه طالبيه، از اين مسجد با عبارت نام برده است.

قديمي‌ترين بخش مسجد، شبستان وسيعي است از طاق‌ها و گنبدهايي بر فراز ستون‌هاي هشت گوش آجري كه زينت‌بخش آن گچبريهاي ظريف و هنرمندانه دوره رواديان است.

* مسجد عليشاه (ارك)

بناي شكوهمند ارك تبريز بازمانده مسجدي است كه در فاصله سالهاي 716 تا 724 ه . ق به همت تاج‌الدين عليشاه جيلاني وزير اولجايتو و بهادرخان از ايلخانان مغول ساخته شد.‌

در ضلع شرقي محوطه مسجد عليشاه (ارك) تبريز، مصلاي بزرگ اين شهر ساخته شده است كه چندي پيش فاز نخست آن مورد استفاده نمازگزاران قرار گرفت.

* مسجد استاد و شاگرد

مسجد استاد و شاگرد واقع در خيابان فردوسي تبريز از طرف اميرحسن چوپان ملقب به علاءالدين ساخته شد.

چون تحريريه كتيبه‌ها و مندرجات ديوارهاي داخل و خارج مسجد به خط عبدالله سيرفي و يكي از شاگردان زبردست وي صورت گرفته بود، لذا مردم آن مسجد را استاد و شاگرد مي‌ناميدند.

* مسجد امام جمعه‌

اين مسجد كه در سمت شرقي مسجد جامع در نزديكي مدرسه طالبيه است، 20 ستون سنگي با سرستون مقرنس و 30 گنبد ضربي آجري دارد.

ستونها در چهار رديف قرار گرفته‌اند و روي همه آنها رنگ سبز زده شده است.

* مسجد حاج صفرعلي‌

اين مسجد واقع در ضلع شمالي حياط مدرسه حاج‌صفرعلي، بنايي با عظمت و زيبا با گنبدي بلند و مناره‌اي منقش به كاشي‌هاي آبي رنگ است در ضلع شرقي و غربي مسجد دو تالار به چشم مي‌خورد كه هر يك به جاي خود مسجد جداگانه‌اي به شمار مي‌رود.

* مسجد حجت‌الاسلام‌

اين مسجد با 54 گنبد آجري كه روي چهل ستون سنگي كبود قائم است، در جنوب صحن مدرسه طالبيه و سمت غربي مسجد جامع واقع است.‌

* مسجد شاهزاده‌

ساخت اين مسجد واقع در ميدان شهداي فعلي تبريز، در دوره قاجاريه در زمان عباس ميرزا وليعهد شروع شد و در زمان مهديقلي ميرزا برادر محمدشاه به پايان رسيد.

* مسجد جامع مرند

مسجد جامع مرند يكي از قديمي‌ترين مساجد استان آذربايجان شرقي است.

اين مسجد كه در مركز شهر مرند واقع دست، برابر كتيبه محراب آن، در سال 731 ه . ق در زمان سلطنت ابوسعيد بهادرخان از محل خيرات مردم مرند ساخته شد.

محراب مسجد به عرض 75/2 و ارتفاع 6 متر واقع در جنوب مسجد، مزين به آيات قرآني به خط كوفي و گچبري‌هاي زيبا و بديع است. كتيبه تاريخي محراب در قوس بزرگ بالاي آن ديده مي‌شود.

در فاصله دو ستون تزئيني و گچبري كنار محراب، نام سازنده محراب به خط رقاع به چشم مي‌خورد.

* مسجد جامع اهر

مسجد جامع اهر واقع در كوچه جمعه مسجد، منسوب به دوران سلجوقي و اتابكان است، در ورودي مسجد طاق‌هاي آجري و ازاره معمولي دارد. سنگ نبشته سر در مسجد تاريخ بناي آن را (ثلث و عشرين و مائه بعدالالف من الحجره) ذكر كرده است.

شبستان يا نمازخانه مسجد فضاي وسيع و كم ارتفاع به طول 6/30 متر و عرض 16 متر است اين مسجد داراي 21 گنبد با ارتفاع پنج متر است.

* مسجد زرگران‌

مسجد زرگران شهر بناب از مساجد دوره صفوي و از نظر معماري و تزئينات ستون‌ها و سر ستون‌هاي چوبي تقريباً مشابه مسجد اسماعيل اين شهر است، اين مسجد 8 ستون چوبي منقوش دارد و آجركاري نماي خارجي آن بسيار زيبا است.

* مسجد سنگي ترك‌

مسجد جامع ترك يكي از زيباترين مساجد سنگي آذربايجان، در روستاي ترك در 22 كيلومتري شمال ميانه و در كنار جاده قديم ميانه به سراب واقع است.

تاريخ بناي اوليه آن معلوم نيست ولي با توجه به شيوه معماري شبستان قديمي مي‌توان آن را به دوره ايلخانان نسبت داد.

بر در و ديوار مسجد تاريخ 1016 ه- . ق مقارن با حكومت شاه‌عباس صفوي حك شده است.

* مسجد كبود بناب‌

مسجد كبود بناب كه از آثار دوره صفويه به شمار مي‌آيد بر 11 ستون چوبي با سر ستونهاي مقرنس كاري استوار شده است. اين مسجد در يكي از كوچه‌هاي قديمي بناب به نام سيف‌العلما قرار دارد.

* مسجد ملامعزالدين‌

اين مسجد واقع در خيابان خواجه نصير شهر مراغه مربوط به دوره صفويه است. بازسازي مسجد ملامعزالدين به موجب كتيبه مرمري موجود در ديوار جنوبي، در دوره شاه طهماسب اول در تاري--خ 976 هـ‌‌‌‌ . ‌ق و مرمت آن پس از دوره قاجار بوده است.

* مسجد ملارستم‌

اين مسجد در ميدان ملارستم در خيابان اوحدي شهر مراغه واقع است. سر در بلند ورودي مسجد، قوس جناغي و مقرنس كاري‌هاي گچي دارد. در حاشيه سردر مسجد از گچبري‌هاي شبكه‌اي و تزيينات هندسي استفاده شده است و كتيبه‌اي از سنگ مرمر در كنار آن به چشم مي‌خورد.

شبستان مسجد ملارستم 25 ستون چوبي در 5 رديف دارد كه سقف چوبي مسجد را نگه داشته‌اند. ستون‌ها و سرستون‌هاي چوبي مسجد از تزئينات زيبايي برخوردارند.

* مسجد مهرآباد

مسجد تاريخي مهرآباد بناب در كنار ميدان بزرگ مهرآباد اين شهر واقع است. ابعاد شبستان مسجد 19 در 30 متر و داراي 20 ستون چوبي با پايه‌هاي سنگي و سر ستون‌هاي زيبا به ارتفاع 5/4 متر است.

اين مسجد در سال 951 ه- . ق زمان سلطنت شاه طهماسب ساخته شده است.

* مسجد جامع تسوج‌

مسجد جامع تسوج منسوب به دوره ايلخانان است.

شبستان اين مسجد داراي 20 ستون سنگي و چهار ستون آجري است. تمامي ستون‌ها داراي پايه‌ها و سرستون‌هاي مقرنس هستند و 35 گنبد آجري برروي آنها جاي گرفته است.

* مسجد جامع سراب‌

مسجد جامع سراب مسجدي تاريخي در كنار بازار شهر است.

در سردر ورودي شرقي مسجد، كتبيه‌اي از سنگ مرمر به خط نسخ متعلق به دوره تركمانان آق قويونلو به چشم مي‌خورد كه تاريخ 875 ه- . ق همزمان با حكومت اوزون حسن قره قويونلو بر آن حك شده است.‌

گزارش: محمد حسن علملو

سه شنبه 9 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 423]