ارزشهاي اسلامي در بطن جامعه-5آزادي عمومي عامل غفلت جوامع/فرهنگ‌عمومي بايد از انديشه‌ ديني منبعث شود

واضح آرشیو وب فارسی:مهر: ارزشهاي اسلامي در بطن جامعه-5آزادي عمومي عامل غفلت جوامع/فرهنگ‌عمومي بايد از انديشه‌ ديني منبعث شود
عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي گفت: فرهنگ عمومي را تنها نمي‌توان به معنا رفتار و عرف جامعه تلقي كرد، بلكه فرهنگ عمومي هنجار و روشي است كه بايد منبعث از انديشه‌هاي ديني در جامعه باشد.

دكتر قاسم پورحسن عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با فرهنگ عمومي و انديشه اسلامي اظهار داشت : قريب به 25 سال است كه در ايران درباره مقوله فرهنگ و فرهنگ عمومي مطالعات، نشستها و دغدغه هايي وجود دارد تامشخص شود فرهنگ عمومي را چگونه تعريف كنند كه با هنجارهاي جامعه اسلامي ايران و ارزشهاي ديني مطابقت داشته باشد.

وي افزود: در مغرب زمين وقتي فرهنگ عمومي را تعريف مي كنند در حقيقت رفتار عرفي را مبنا قرار مي دهند. علت آن اين است كه آزاديهاي اجتماعي در غرب بيش از ساير آزاديها مورد توجه است. در حال حاضر نيز وقتي درغرب سخن از آزادي به ميان مي آيد به حوزه عمومي باز مي گردد، چون آزاديهاي عمومي مي تواند افراد جامعه را سرگرم كرده تا از آنچه در حوزه اصلي جامعه شكل مي گيرد غافل شوند.

دكتر پورحسن با اشاره وجود اين نگراني در ايران ما به ويژه در وزارت ارشاد و شوراي عالي انقلاب فرهنگي گفت: ما براساس دين وقتي از فرهنگ صحبت مي كنيم، رفتار، عرف يا مناسبات ، روابط، شئون اجتماعي موجود را يكي از عناصر در فرهنگ عمومي مي دانيم. اصلي‌ترين مسئله در فرهنگ، كمال جويي در جامعه است. فرهنگ از دو واژه "فر" و "هنگ" تشكيل شده و معناي آن قصد بالا و قصد علو داشتن است . بنابراين براساس انديشه ديني فرهنگ عمومي را به معناي مناسبات نزولي يا مناسبات عرف جامعه قلمداد نمي كنيم.

عضو هيئت علمي دانشكده علوم قرآني تأكيد كرد : در جامعه ما نبايد آموزه‌هاي ديني تسليم عرف جامعه شوند. بنابراين ما از فرهنگ عمومي هم رفتار، احاطه آموزه هاي ديني و هم رشد و ترقي عرف در جامعه را مد نظر داريم. وقتي از فرهنگ عمومي سخن مي گوييم اولين مسئله اين است كه مردم در جامعه چه رفتارهايي دارند، چه مسائلي را هنجار مي دانند و ارزشها بركدام بنيانها استوار است. اين نگاه نقد آفريني است و هم مي تواند دستمايه براي اين باشد كه ما چگونه به فرهنگ عمومي از منظر دين نگاه مي كنيم.

دكتر پورحسن تصريح كرد: سه نقد بر اين نوع نگاه بر فرهنگ عمومي وجود دارد. نگاه اول اين است كه ما به نحو انفعالي به فرهنگ عمومي نگاه مي كنيم. يعني هيچ فرقي ميان انديشه ديني و فرهنگ عمومي ايجاد نمي كنيم بلكه آنچه را كه در فرهنگ عام وجود دارد بر ارزشها مسلط كنيم . نگاه دوم هنجار را بر ارزش فائق مي كند. در حالي كه همه جامعه شناسان معتقد هستند كه بنيان ارزشها است و هنجارها بايد تابعي از ارزشها باشد. پس فرهنگ عمومي كه هنجار است بايد تابعي از وجه ارزش باشد. نگاه سوم اين است كه ما هيچ گاه نمي توانيم بيرون از فرهنگ عمومي ايستاده و آن را نقد كنيم. اگر ما در درون فرهنگ و رفتارها و شئون و مناسبات اجتماعي سخن بگوييم مي توانيم در وراي آن ايستاده و اشكالات، نقدها و كاستيهاي آن را مورد توجه قرار دهيم.

قاسم پورحسن اعتقاد دارد كه فرهنگ عمومي را هنجار و روشي بوده كه بايد منبعث از انديشه هاي ديني در جامعه باشد، پس انديشه هاي ديني كه وجه ارزشي هستند بايد بر رفتارها و مناسبات در اجتماع مسلط باشند. پس به مثابه بنياد شالوده است كه در فرآيندي اين رفتارها را تصحيح مي كند . تمام فرهنگها و رفتارهاي جامعه بايد براساس آموزه هاي ديني شكل بگيرند و اگر چنين است بايد بتوان آن را اصلاح كرد.

وي همچنين گفت: علاوه بر پيوند فرهنگ عمومي و دين، در جامعه امروز در ميان جامعه شناسان وقتي از فرهنگ عمومي صحبت مي كنيم بايد بدانيم چه ساحتهايي را مدنظر داريم. حقيقت اين است كه ما از همه زوايا و ابعاد فرهنگ عمومي تنها و تنها رفتار را مدنظر داريم كه اين اشكال اساسي در نگاه امروز است. مسائل بارز آن در مورد جوانان مورد توجه است سازمان ملي جوانان وقتي مي خواست ايده ها ، آرزوها و افقهاي جوانان را بررسي كند تنها به رفتار بسنده كرد بعد به تدريج اين سخن را مطرح كرده بود كه اگر بخواهيم از يك جوان الگو براساس انديشه ديني بپرسيم كه چه رفتاري بايد داشته باشد چه رويكردي را بايد مدنظر داشته باشيم. در آن زمان اين مسئله مطرح شد كه بنيادها، ايده ها، شالوده ها و آرمانهاي ما براي جوان ايده چه خواهد بود.

استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبايي اظهار داشت: اعتقاد دارم كه در جامعه ايران اسلامي وقتي مي خواهيم از فرهنگ عمومي صحبت كنيم نبايد تنها رفتار را مبنا قرار دهيم، ايده ها، نگرشها و باورها بخشهاي دوم و سومي هستند كه مي توانند رفتار را شكل دهند . بنابراين يكي از مسائل مهمي كه در فرهنگ عمومي و دين مي تواند در نشستها، مقالات و سخنراني ها وجود داشته باشد اين است كه مناسبات ميان باورها، رفتارها در فرهنگ عمومي و دين چه خواهد بود.

عضو هيئت علمي دانشگاه علامه طباطبايي با اشاره به نتيجه و دستاورد تلفيق فرهنگ عمومي و انديشه ديني تأكيد كرد: براي اين پيوند چهار نوع نگاه وجود دارد كه نگاه اول اصلاح نگاه و باور خود نسبت به فرهنگ عمومي است. فرهنگ عمومي در پيوند دين مانع نيست بلكه زمينه ساز خواهد بود. اين مناسبت نشان مي دهد كه مي توان از اين توان بهره گرفته و آن را به معناي بستر تلقي كنيم.

وي نگاه دوم را عدم تقابل دين و فرهنگ عمومي در نگاه ما دانست و اظهار داشت: گاهي مي گوييم دين حوزه فرد است، اگر چنين باشد نمي تواند به فرهنگ عمومي سمت و سو دهد ، اين پيوند باعث مي شود دين را متعلق به حوزه اجتماع هم بداند. در حقيقت دين را براي ساحتهاي اجتماعي نيز در نظر مي گيريم. در اين صورت دين مي تواند درمورد فرهنگ عمومي قضاوت و داوري كرده، آن را نقد و آسيبهاي آن را برشمرد و گفت در كجا مي توان فرهنگ عمومي را تقويت كرد.

دكتر پورحسن افزود: نگاه سوم اين است كه ما در حقيقت وقتي از فرهنگ عمومي صحبت مي كنيم نبايد آن را از منظر مغرب زمين يا وارداتي نگاه كنيم. اين گونه نيست وقتي صحبت از فرهنگ عمومي به ميان مي آيد نظريات جامعه شناسان و روان شناسان مغرب زمين را مبنا قرار دهيم. فرهنگ عمومي با حوزه تربيت مرتبط است ما مي توانيم بر اساس نظريه تربيتي خود كه در آن جا اراده و اختيار انسان مبناي اصلي است نه تسليم شدن و دفن شدن در قدرت اجتماع موضوع را بررسي كنيم. يعني ما اجتماع را آنچنان مسلط بر اختيار انسان نمي دانيم كه اصالت را به آن واگذار كرده و فرد در هرآنچه در جامعه اتفاق مي افتد دفن و تسليم آن شود.

عضو هيئت علمي دانشكده علوم قرآني نكته چهارم را كه آن را بسيار حائز اهميت دانست اين چنين تعريف كرد كه فرهنگ عمومي مهندسي بردار است بدين معنا كه ما مي توانيم بنيانهاي فرهنگ عمومي را طراحي كنيم درباره آن فكر كنيم تصور نكنيم كه فرهنگ عمومي چون جريان رودخانه اي كه درحال گذر بوده و نمي توان روي آن تأثير گذاشت.

وي نتيجه گيري كرد فرهنگ در عين حال كه ثابت بوده تغيير پذير هم است اين تغيير پذيري مي تواند براساس طرح و انديشه باشد. بدين علت است كه خداوند از فرازو فرود تمدنها، قومها و انديشه ها در قرآن سخن گفته است و در سوره اسرا خداوند عنوان كرده كه ما دوبار به بني اسرائيل نعمت داديم. در آيه نهم مي گويد كه مسلمين مراقب باشند به اين وضعيت دچار نشوند . خداوند هشدار مي دهد كه انديشه هاي دين براي آن است كه در جامعه بتواند به عنوان مبنا و شالوده مهندسي رفتارهاي اجتماعي قرار گيرد. اين چهار دستاورد مي توان مرهون پيوند دين و فرهنگ عمومي در جامعه باشد.
يکشنبه 7 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مهر]

[مشاهده در: www.mehrnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 52]