به مناسبت روز ناشنوايان‌ تكريم حقوق همنوعان

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: به مناسبت روز ناشنوايان‌ تكريم حقوق همنوعان
جام جم آنلاين: آنان كه مي‌توانند سخن بگويند، سكوت را به رضايت تعبير مي‌كنند؛ اما سكوت گاهي اعتراض است و گاهي هم تقدير. اين آخري را در دنياي ناشنوايان مي‌بينيد. دنياي ناشنوايان‌، دنياي سكوت است. چشم‌هايي كه با آن هم بايد ديد و هم شنيد. دستاني كه بايد با آن هم كار كرد و هم حرف زد. دنياي سكوتي كه از رضايت نيست. شكايتي هم نيست. تقدير است و سرنوشت. سرنوشتي كه شايد بتوان آن‌را نوعي ديگر نوشت.

به دليل عدم دسترسي به تمامي مناطق روستايي، امكان ارائه آمار دقيق از آنان در كشور وجود ندارد؛ اما براساس آمار جهاني حدود 350 هزار ايراني، دچار اختلالات شنوايي خفيف، متوسط و عميق هستند.

بر طبق تعاريف، آسيب‌هاي شنوايي به 5 دسته از ناشنوايي خفيف تا عميق تقسيم مي‌شود. در كم‌شنوايي خفيف، افت شنوايي15 تا 25 دسي‌بل است كه اشكال واضحي در گفتار و زبان اين افراد ديده نمي‌شود. در گروه دوم يعني كم‌شنوايي ملايم افت شنوايي 25 تا40 دسي‌بل است؛ درك صداي آهسته براي اين گروه مشكل است و اشكال در تلفظ آنها مشاهده مي‌شود.

گروه سوم كم‌شنوايي متوسط است كه افت شنوايي40 تا 70 دسي‌بل است. براي اين گروه سمعك توصيه مي‌شود؛ زيرا بسياري از صداها را نمي‌شنوند. گروه چهارم كم‌شنوايي شديد است كه افت شنوايي‌ 70 تا 90 دسي‌بل است. اين افراد هيچ‌كدام از اصوات گفتاري را نمي‌شنوند و استفاده از سمعك براي آنها ضروري است. گروه پنجم كم‌شنوايي عميق است كه افت شنوايي بيش از 90 دسي‌بل است و در اين گروه، كاشت حلزون در زمان مناسب مي‌تواند كارگشا باشد.

روزي براي شنيدن‌

3 تا 9 مهر ماه هر سال به عنوان هفته جهاني ناشنوايان نامگذاري شده است. دليل نامگذاري اين هفته كه مصادف با هفته آخر سپتامبر است، گراميداشت سالروز درگذشت دكتر شراير است. وي اولين رئيس ناشنواي فدراسيون ناشنوايان و دانشگاه گالوت بود.

در اين هفته مراسم و جشن‌هايي از سوي انجمن بين‌المللي ناشنوايان با همكاري فدراسيون اتحاديه‌هاي ناشنوايان و همچنين اتحاديه اروپايي ناشنوايان در سراسر جهان برگزار مي‌شود.

فدراسيون جهاني ناشنوايان هدف از برگزاري اين جشن‌ها را ترفيع فرهنگ ناشنوايان، دانسته‌هايي از زبان علم و اشاره، آگاهي مقامات و سياستمداران جامعه شنوا و همچنين آشنايي عموم مردم با دستاوردها و مشكلات جامعه ناشنوايان مي‌داند. در اين هفته، 8 مهر روز جهاني ناشنوايان نام گرفته است.

امسال هفته جهاني ناشنوايان با شعار تكريم حقوق ناشنوايان برگزار مي‌شود تا به ما يادآوري كند؛ ما شنوايان اين روزها بايد گوش خود را آماده شنيدن درد و مشكلات همنوعاني كنيم كه سال‌ها را در سكوت سپري كرده اند و از بسياري از حقوق خود محروم مانده‌اند.

نقش اطرافيان‌

محيط اطراف همه انسان‌ها با 3 عامل تصوير‌، صوت و لمس اشيا و اجسام قابل درك است. مهم‌ترين نكته‌اي كه در روان‌شناسي معلولين حسي بايد به آن توجه كرد، اين كه بدانيم آنها همواره در درك محيط اطراف خود از يكي از اين 3 عامل محروم هستند.

اين شناخت، به ما كمك مي‌كند كه بتوانيم در برخورد با معلول حسي موفق‌تر باشيم. معلول حسي پيوسته اين دغدغه را دارد كه به دليل نقص يكي از ورودي‌هاي اطلاعاتي خود، اطلاعات ناقصي را از محيط دريافت كند‌، لذا اين تكليف بر اطرافيان او واجب مي‌شود كه محيط اطراف را به گونه‌اي در ذهن او القا كنند كه نقص حسي موجب آزار و تشديد احساس كمبود او نشود. در حقيقت اطرافيان يك معلول حسي بايد نقش حس معلول او را ايفا كنند.

باغچه اطفال‌

در ايران كلمه ناشنوا با نام مرحوم باغچه‌بان پيوند خورده است. نام خانوادگي مرحوم جبار باغچه‌بان، عسگرزاده بود.

او بعدها به مناسبت تاسيس اولين كودكستان در تبريز به نام «باغچه اطفال»، نام خانوادگي خود را به باغچه‌بان تغيير داد.

در همان كودكستان بود كه باغچه‌بان به فكر تعليم و تربيت بچه‌هاي ناشنوا افتاد. بر اساس دستنوشته‌هاي او، اين كار با تمسخر اطرافيانش روبه‌رو شد. وي مي‌نويسد «وقتي فكر تعليم و تربيت كودكان ناشنوا را با رئيس فرهنگ وقت تبريز در ميان گذاشتم، با تعجب او روبه‌رو شدم و مورد تمسخر قرار گرفتم.

رئيس فرهنگ به من گفت: اگه راست مي‌گويي بيا و به بچه‌هاي سالم تبريز فارسي ياد بده، درس دادن به ناشنوايان پيشكش!» با اين حال، باغچه‌بان تا يك سال بعد به 3 كودك ناشنوا خواندن و نوشتن آموخته بود. روزي كه اين كودكان ناشنوا در تبريز امتحان مي‌دادند، مردم از ديوارهاي مدرسه بالا رفته بودند، آنها مي‌خواستند خواندن، نوشتن و حرف زدن كودكان ناشنوا را ببينند.

باور نداشتند اين كودكان، توانايي خواندن و نوشتن داشته باشند. فكر مي‌كردند معجزه اي رخ داده! شادروان باغچه‌بان، فعاليت آموزشي خود را در شهر شيراز به مدت6 سال و پس از آن در تهران ادامه داد. وي نخستين دبستان ناشنوايان را در چهارراه حسن‌آباد در خانه‌اي محقر تاسيس كرد. وي روش آموزش الفباي دستي را اختراع كرد. همچنين در حين تعليم و تربيت به روش ديگري دست يافت كه امروزه آن روش به نام روش تركيبي معروف است و با گذشت اين همه سال به عنوان مترقي‌ترين روش در مدارس سراسر كشور استفاده مي‌شود. وي كتب مختلفي را از جمله كتاب‌هاي كودكان (بابا برفي...)، كتاب حساب ويژه و كتاب آموزش كر و لال‌ها به رشته تحرير درآورد.

اين مرد شريف، معلم دلسوز و مهربان، 4 آذر ماه 1345‌ در 82 سالگي ديده از جهان فرو بست. ولي آموزش به ناشنوايان در ايران را كه او پايه‌گذاري كرد، همچنان ادامه دارد.

آموزش استثنايي در ايران‌

تاريخچه آموزش استثنايي در ايران به بيش از 70 سال پيش باز مي‌گردد. در آن زمان، تلاش‌هاي آموزش دانش‌آموزان عقب افتاده به طور عمده در بخش غيردولتي انجام مي‌‌شد. با تصويب در مجلس شوراي اسلامي، سازمان آموزش استثنايي سال1993 تحت نظارت وزارت آموزش و پرورش تأسيس گرديد.

از مهم‌ترين اهداف نظام آموزش و پرورش استثنايي مي‌توان به اين 4 هدف اشاره كرد:

1 . جبران ناتواني‌هاي فيزيكي و ذهني كودكان ناتوان از طريق طراحي سيستم آموزش و پرورش و برنامه‌هاي توانبخشي در جهت نوساماني موقعيت اقتصادي و اجتماعي كودكان استثنايي

2. تغيير و اصلاح سياست‌هاي آموزش استثنايي با توجه ‌به‌آخرين متدهاي جهاني مطابق با نيازهاي كودكان ناتوان در شرايط خاص و محيط زندگي آنان

3. تشكيل گرو‌ه‌هاي متفاوت آموزشي از كودكان و دانش‌آموزان ناتوان با توجه ‌به‌ نياز‌‌ آنها ‌به‌آموزش‌هاي خاص، در نظر گرفتن نيازهاي هر گروه در پيش دبستاني و دبستان و راهنمايي و دبيرستان و تأكيد بر آموزش حرفه‌اي و تلاش براي نام‌نويسي تمام كودكان كه نيازهاي خاص دارند.

4. مشاركت در پيشگيري از ناتواني‌هاي جسمي و ذهني مادرزادي، عقب‌ماندگي‌هاي حين و پس از زايمان كودكان از طريق بالابردن آگاهي عمومي و معرفي عوامل مسبب ناتواني‌هاي مذكور در كودكان.

مشكلات آموزش

در مدارس ناشنوايان، آموزگاران ناچارند بر اساس آيين‌نامه عادي آموزش، عمل كنند. آموختن درس‌هايي مثل عربي و ادبيات به اين بچه‌ها، خيلي دشوار است. مسأله اين است كه پيشرفت درس‌ها و نحوه امتحان هم بايد مطابق همان روشي باشد كه در مدرسه‌هاي معمولي انجام مي‌شود. از طرفي، به لحاظ نحوه آموزش هم مشكل وجود دارد. 3 روش عمده براي آموزش ناشنوايان در ايران وجود دارد:

سبك اشاره‌، سبك لب‌خواني و سبك كلي. در كشور ما سازمان آموزش و پرورش استثنايي و سازمان بهزيستي هر دو متولي آموزش ناشنوايان هستند. هرچند سازمان بهزيستي، خدمات حمايتي را به عهده دارد، اما در امر آموزش نيز فعاليت دارد.

متاسفانه بنا بر نظر كارشناسان، هر چند هر 2 سازمان سبك كلي را براي آموزش برگزيده‌اند، اما در روش تدريس يكسان عمل نمي‌كنند و اين خود موجب سردرگمي ناشنوايان مي‌شود.

دانش‌آموزاني كه در بهزيستي آموزش مي‌بينند، از توانايي اشاره، بهره بيشتري مي‌برند و گروهي كه در آموزش و پرورش تحصيل مي‌كنند، توانايي لب‌خواني بيشتري دارند و هر دو گروه در مقابل هم دچار نقاط ضعف متقابلي هستند كه اين خود موجب سردرگمي ناشنوايان در ارتباط با يكديگر مي‌شود. از طرفي اجتماع نيز در برخورد با ناشنوايان نمي‌داند به چه شيوه‌اي متوسل شود كجدار مريز اشاره كند و يا دست و پا شكسته تكلم كند؟!

اصولا آموزش اين بچه‌ها بايد عملي باشد نه تئوري. درس براي بچه‌هاي ناشنوا، تنها وسيله‌اي براي ايجاد ارتباط با افراد سالم است.

چه ايرادي دارد در مدرسه، اين بچه‌ها كار با رايانه، تايپ، نجاري و... را ياد بگيرند تا بتوانند در محيط‌هاي عادي كار كنند؟ براستي اين‌كه آغا محمدخان قاجار در چه سالي تاجگذاري كرد، چه دردي از بچه‌هاي ناشنوا كم مي‌كند.

اشتغال، مشكل همه‌

متاسفانه سازمان بهزيستي به دلايل مختلف از جمله‌ عدم شناسايي ناشنواياني كه در نقاط دورافتاده و روستاها زندگي مي‌كنند‌، امكان خدمات‌دهي به تمامي آنها را ندارد و تنها 40 درصد از افراد داراي اختلال شنوايي، از خدمات توانبخشي و پزشكي اين سازمان بهره‌مند مي‌شوند.

از سوي ديگر، تسهيلات اشتغالزايي براي ناشنوايان بسيار اندك است.

معلولان ناشنوا نيز مانند ديگر شهروندان حق شهروندي‌، ازدواج و مسكن دارند و اين مستلزم ايجاد اشتغال‌، به كارگيري و رسيدگي بيشتر مسوولان است، اما در جامعه‌اي كه بيكاري مشكلي عمده است، قابل انتظار است مشكلات ناشنوايان در اين راه چند 10 برابر باشد.

كارفرمايان و مسوولان نهادهاي مختلف جامعه بدون ارزيابي و آزمايش تخصص و مهارت‌هاي ناشنوايان از جذب و به كارگيري آنان در مشاغل اجتناب مي‌كنند.

اين در حالي است كه ناشنوايان براي اشتغال نسبت به ديگر معلولان توانمندترند و در برخي مشاغل پر سرو صدا بسيار موفق ‌هستند. متاسفانه با وجود الزام قانوني اختصاص 3 درصد از كل استخدام‌هاي نهادهاي دولتي به معلولان‌، اين قانون به طور كامل رعايت نمي‌شود.

رابط ناشنوايان در تلويزيون‌

استفاده از رابط ناشنوايان در سيما گرچه دير و ناكامل آغاز شد، اما نويدي است براي استفاده ناشنوايان از رسانه ملي.

خانم آقامحمد، كارشناس بهزيستي در اين باره توضيح مي‌دهد: به دنبال درخواست ناشنوايان و بررسي كارشناسان سيما، اين كار آغاز شد. در شبكه‌هاي جهاني از رابط ناشنوايان استفاده مي‌شد و بعضي كشورها زيرنويس ويژه ناشنوايان هم دارند، ما در سازمان بهزيستي از همان ابتدا خواستار استفاده هر دو امكان بوديم اما مسوولان سيما مي‌گفتند استفاده از زيرنويس، هزينه بالايي دارد و در حال حاضر فقط مي‌توانيم از رابط استفاده كنيم.

فاطمه انصاري، كارشناس ناشنوايان مي‌گويد: در كشورهاي ديگر فيلم‌ها زيرنويس خاص ناشنوايان دارند كه در آن جملات ساده و خلاصه شده اند و همچنين صداهايي كه در فيلم شنيده مي‌شود نوشته مي‌شود مانند صداي همهمه يا اين كه همه خنديدند يا صداي گريه مي‌آيد.

مهدي عطري در اين باره مي‌گويد: در اخبار ناشنوايان، خبرها خلاصه و ساده مي‌شود يعني در سطح متوسط درك ناشنوا، اما در فيلم‌ها گاه كلمات غامض و پيچيده‌اي به كار مي‌رود كه براي ما نيز قابل فهم نيست. اگر فيلمي زيرنويس خاص ناشنوايان را داشته باشد، آنها نيز مي‌توانند آن را بخوبي تعقيب كنند.

در ديدن اشاره‌هاي رابط توجه چشم بايد دقيق باشد چون هر حركتي معنايي دارد، اما جمله زيرنويس را با يك نگاه كلي مي‌توان خلاصه كرد و خواند البته بايد در نظر داشت زيرنويس براي افرادي كه سواد دارند، مناسب است.

به عقيده خانم آقا محمد، زيرنويس اخبار پس از چند بار تكرار به صورت كامل خوانده مي‌شود؛ بعلاوه در شرايط كنوني كه از زيرنويس استفاده نمي‌شود، نمي‌توان قضاوت صحيحي درباره آن داشت. بنابراين بايد امكان استفاده از هر دو روش زيرنويس و رابط در اختيار ناشنوا قرار گيرد تا او بنا به شرايط خود بهترين را برگزيند.

كارشناسان ديگر نيز ضمن تاكيد بر اين كه بايد قدر حضور رابط ناشنوايان در سيما را دانست، اظهار مي‌كنند: در همه دنيا از تركيب 2 روش، ( اشاره و زيرنويس) استفاده مي‌شود و پيشنهاد مي‌كنند حال كه هر فيلم 2 بار پخش مي‌شود يك بار با زيرنويس باشد و بار ديگر با استفاده از رابط.

ناشنوايان و حوادث رانندگي‌

ناشنوايان و كم شنوايان از آسيپ‌پذيرترين اقشار جامعه در تصادفات رانندگي به شمار مي‌روند.

حوادث رانندگي همواره در كمين ناشنوايان است. در شهري شلوغ مانند تهران بخش قابل توجهي از عوامل محيطي از طريق عامل صورت قابل درك است.

«بوق زدن» نمادي از علائم قابل انتقال از طريق صوت است و رانندگان با اشكال مختلف «بوق زدن» مفاهيم متفاوتي را به ساير رانندگان و عابران پياده منتقل مي‌كند، در حالي كه ناشنوايان چون اين علائم صوتي را نمي‌شنوند، نمي‌توانند آنها را درك كنند.

ضرورت رعايت حال رانندگان ناشنوا كه خودروي آنها عموما با عبارت ناشنوا و تصوير مربوط مشخص شده بيشتر در نظر گرفته مي‌شود؛ اما مراعات وضعيت عابران پياده ناشنوا با توجه به اين‌كه معمولا مشخصه‌اي براي تشخيص آنها وجود ندارد معمولا صورت نمي‌گيرد.

پيشگيري از ناشنوايي‌

بيشتر كودكان از زمان تولد مي‌شنوند. آنان با تقليد صداهاي پيرامون خود و صداي والدين و اطرافيان خود صحبت كردن را مي‌آموزند. اما همه كودكان از اين موهبت برخوردار نيستند.

از هر هزار كودك متولد شده در ايران، 5 يا 6 نفر دچار اختلال شنوايي خفيف تا شديد هستند، ميانگين تشخيص ناشنوايي در ايران 5/2 تا سه سالگي است، در حالي كه شناسايي اين اختلال پس از 6 ماهگي براي شروع درمان و كاهش عوارض آن، بسيار دير است.

از هر 1000 كودك، 2 يا 3 كودك ناشنوا يا سخت شنوا متولد مي‌شوند و تعداد بيشتري در سال‌هاي بعدي كودكي شنوايي خود را از دست مي‌دهند. بسياري از اين كودكان، نيازمند آن هستند كه زبان و گفتار را به صورتي متفاوت با ديگر كودكان بياموزند.

از اين رو، تشخيص هر چه سريع تر ناشنوايي يا ضايعه شنوايي حائز اهميت بسياري است. هزينه‌هايي كه در ابتدا صرف تشخيص بموقع و مداخله به هنگام براي جلوگيري از اين عارضه مي‌شود، خيلي كمتر از هزينه‌هايي است كه بعدها ايجاد مي‌شود.

بر اساس آماري كه از غربال‌گري نوزادان به دست‌ آمده، اگر تشخيص كمتر از‌6 ماه و مداخلات كمتر از يك سال صورت گيرد، ميزان شنوايي اين افراد نسبت به ديگر همنوعان خود بيشتر خواهد بود و اگر اقدامات و مداخلات بموقع صورت گيرد، اين افراد زودتر به حالت طبيعي مي‌رسند.

كودكان بايد در ماه نخست زندگي خود مورد ارزيابي شنوايي قرار گيرند در صورتي كه مشكوك به كم‌شنوايي باشند، تا ماه سوم حتما بايد توسط يك متخصص شنوايي سنجي مورد ارزيابي قرارگيرند. در صورت اثبات وجود كم شنوايي، حتما بايد تا پيش از 6 ماهگي سمعك يا ديگر وسيله ارتباطي مناسب تجويز شود.

مهم‌ترين زمان براي دريافت و آموختن زبان، 3 سال نخست زندگي هر فرد است. در حقيقت كودكان در‌6 ماه نخست زندگي خود شروع به يادگيري زبان و گفتار مي‌كنند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد افرادي كه دچار اختلالات شنوايي هستند و اقدامات توانبخشي براي آنان خيلي زود آغاز مي‌شود، مهارت‌هاي زباني بهتري نسبت به گروهي دارند كه اين اقدامات برايشان انجام نمي‌گيرد.

هر چه شما زودتر درخصوص ناشنوايي و اختلالات شنوايي، آگاهي داشته باشيد، سريع تر مي‌توانيد اطمينان حاصل كنيد كودكتان از راهكارهاي كمكي براي آموزش مهارت‌هاي ارتباطي بهره مند شده است يا خير.

ارزيابي شنوايي كودكان‌

گرچه ارزيابي شنوايي نوزادان، خيلي سريع وجود يا نبود كم شنوايي را در آنان نشان مي‌دهد، اما برخي از كودكان چند ماه يا چند سال بعد دچار كم شنوايي مي‌شوند.

در اين موارد، معمولا والدين نخستين افرادي هستند كه متوجه اين موضوع مي‌شوند. حتي اگر كودك شما يك بار مورد ارزيابي شنوايي قرار گرفته است، باز هم بايد مراقب بروز علائم كم شنوايي در فرزندتان باشيد.

به عنوان مثال در سال نخست زندگي كودك، توجه كنيد آيا كودك شما به اصوات بلند واكنش نشان مي‌دهد، صداها را تقليد مي‌كند و به اسم خود پاسخ مي‌دهد يا خير؟ در2 سالگي از خودتان بپرسيد آيا كودك شما با صداي خودش بازي مي‌كند، واژه‌هاي ساده را تقليد مي‌كند و از بازي‌هايي مثل دالي بازي و بشين پاشو لذت مي‌برد يا خير؟ آيا براي صحبت كردن و خواستن اشيا از جملات دو كلمه‌اي استفاده مي‌كند؟ در سه سالگي توجه كنيد آيا «الان، نه» و «بيشتر نه» را مي‌فهمد و دستورات ساده را اجرا مي‌كند؟ اگر به هر دليلي تصور مي‌كنيد، كودكتان خوب نمي‌شنود با پزشك، موضوع را مطرح كنيد.

علي اخوان بهبهاني‌
يکشنبه 7 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 147]