به بهانه آغاز طرح اكران فيلم هاي فرهنگي در سينماهاي كشور مراقب باشيم كلاه فرهنگي سرمان نرود

واضح آرشیو وب فارسی:واحد مرکزي خبر: به بهانه آغاز طرح اكران فيلم هاي فرهنگي در سينماهاي كشور مراقب باشيم كلاه فرهنگي سرمان نرود
قسمت دوم
رامين شريف زاده
خرداد ماه سال گذشته محمود اربابي مدير كل اداره نظارت و ارزشيابي سينماي حرفه اي در مصاحبه اي با خبرگزاري فارس از اجراي طرح اكران ويژه فيلم هاي فرهنگي در سينماهاي كشور خبر داد.
بر اساس اين طرح قرار بود معاونت سينمايي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي شرايط اكران فيلم هايي را فراهم آورد كه در طول سال هاي گذشته از چرخه رقابت بازمانده و فرصت به نمايش درآمدن در سينماهاي كشور را پيدا نكرده بودند. در واقع از آنجايي كه تناسبي ميان تعداد سينماهاي فعال در كشور با آمار توليدات سينمايي وجود ندارد هر ساله تعداد زيادي فيلم به دلايل مختلف شانس اكران شدن را از دست مي دهند. اين موضوع باعث شده تا برخي آثار ناخواسته و تنها به دليل جلوگيري از خسارت بيشتر وارد شبكه ويدئويي شده و برخي نيز در آرزوي يافتن يك شانس سال ها در فهرست انتظار به سر برند.
موضوع فرصت دادن به آثاري كه به دلايل مختلف از چرخه رقابت بازمانده اند في نفسه تفكر بسيار خوبي جهت رشد هر چه بيشتر سينما و سينما دوستاني است كه مايل به تماشاي آثار غيرگيشه اي و عميق تري هستند كه متاسفانه سينماي ايران سال هاست از در قهر با آنها درآمده است اما بي شك توجه به برخي ملاحظات در اجراي اين طرح به اندازه اي ضروري و حياتي است كه مي تواند تحقق روياي « سينماي ملي » را به كابوس شوم آينده سينماي ايران تبديل كند چرا كه الصاق نام « فيلم فرهنگي » يا « فيلم خاص » به برخي آثار و فراهم آوردن شرايط اكران براي آنها نه تنها زمينه هاي انواع كمك مالي به فيلم را فراهم مي آورد بلكه مهر تاييد نظام بر پاي اثري است كه كوچكترين سنخيتي با باورهاي ملي و هنجارهاي فرهنگي ندارد.
صرف نظر از اين قبيل مسائل حاشيه اي كه انصافا گاه پررنگ تر از متن مي شود بر خود لازم ديديم تا با گذر بر برخي از آثار كه احتمال حضور در فهرست فيلم هاي فرهنگي مورد ادعاي معاونت سينمايي را دارند علاج واقعه قبل از وقوع كنيم تا شايد عذري براي مسئولان باقي نماند. توجه به فيلم هايي كه در ادامه به آنها اشاره خواهد شد نه تنها در بحث طرح اكران « فيلم هاي فرهنگي » موضوعيت دارد بلكه مروري خواهد بود بر وضعيت اسف بار سينمايي كه قرار است سكان دار فرهنگ كشور شود.
بازهم سيب داري
كارگردان : بايرام فضلي
تهيه كننده : حميدرضا آشتياني پور
مرد تن پروري كه متعلق به قبيله سياه چادرهاست از قبيله اخراج شده و قرار است تا ازدواج نكرده به قبيله باز نگردد. مرد در مسير خود با افرادي شرور و ظالم روبرو مي شود كه به انحا مختلف مردم را به بردگي و استضعاف مي كشانند گروهي كه ملقب به « داس داران » هستند. مرد كه با زحمت فراوان از دست آنان گريخته به آبادي جديدي وارد مي شود كه همه اهالي آن در خوابند. او كه از گرسنگي در حال تلف شدن است دنبال كسي مي گردد تا لقمه ناني به او دهد اما همه در خوابند و كسي بيدار نيست تا به داد اين گرسنه در به در برسد.
مرد كه از يافتن غذا نااميد شده است شروع به داد و فرياد مي كند او حتي مردم خواب زده را كتك مي زند تا آنها را از خواب بيدار كند چرا كه به ادعاي خودش تا زماني كه او گرسنه است كسي حق خوابيدن ندارد. مردم كه از دست وي به شدت عصباني شده اند نه تنها چيزي به او نمي دهند بلكه او را كتك زده و از آبادي بيرون امي اندازند. مردم اين قبيله معتقدند حالا كه از خواب بيدار شده اند داس داران آنان را قتل عام خواهند كرد چرا كه آنان تا زماني كه در خواب بودند از امنيت جاني بهره داشتند.
مرد خسته و گرسنه به آبادي ديگري مي رسد. در اين روستا اگر چه وفور نعمت است اما تمامي اهل روستا دائما در حال نزاع با يكديگر هستند. با ورود مرد به روستا مردم موقتا از نزاع دست مي كشند. مرد تقاضاي غذا مي كند و اهالي اشربه و طعام فراواني در اختيار او قرار مي دهند اما از آنجا كه او پولي براي پرداخت ندارد مجددا نزاع سختي ميان مردم روستا كه بخشي از مرد گرسنه حمايت مي كردند و برخي او را تكفير در مي گيرد.
بعد از پايان يافتن نزاع اهالي روستا مرد را به نيروهاي داس داران تحويل مي دهند تا ادب شود. داس داران مرد بينوا را به قبرستاني مي برند كه تعداد زيادي از مردم را در آن زنده به گور كرده اند. در ميان اين افراد زني نيز دفن شده كه مرد در قبيله خواب آلودها او را ملاقات كرده و از همان زمان دلباخته او شده بود. مرد از فرصت به دست آمده استفاده كرده و زن و ساير مردم زنده به گور شده را از بند مي رهاند. مردم رها شده حاضر نمي شوند مرد و دختر را با خود همراه كنند چرا كه معتقدند اين مرد چيزي جز درد سر براي آنان نخواهد داشت . از اين رو مرد و دختر به تنهايي به سفر خود ادامه مي دهند. آنان به آبادي ديگري مي رسند كه مردم براي زنده ماندن در اين آبادي مجبور به گدايي هستند. مرد و دختر نيز براي به دست آوردن غذا و امنيت جاني خيلي زود به خيل گدايان شهر مي پيوندند.
همه چيز خوب بود تا اينكه گزمه هاي روستا گدايي كردن را راهي جهت نافرماني امير دانسته و شروع به سركوب مردم روستاكنند. مرد و دختر در ترفندي جديد براي ادامه زندگي عزاداري را به مردم شهر پيشنهاد مي دهند. طرح آنان با موفقيت روبرو شده و گزمه ها از تعقيب مردمي كه براي ادامه زندگي عزاداري مي كردند منصرف مي شوند اما مرد و دختر از اين روستا نيز فرار مي كنند. مرد و دختر پس از مدتي به روستاي ديگري مي رسند كه مردمش در حال فرار هستند چرا كه قرار است داس داران به زودي به اين آبادي حمله كنند. مرد كه حاضر نيست به اين راحتي تسليم گرسنگي و مرگ شود بالاي يك بلندي رفته و مردم را به ماندن و مقاومت كردن تشويق مي كند. اين كار اگر چه در ابتدا احمقانه به نظر مي رسيد اما سرانجام مردم را به ماندن و مقاومت كردن راضي مي كند اما به خواست دختر كودكان روستا به نقطه امني انتقال مي يابند.
جنگ آغاز مي شود و مردم روستا شكست مي خورند. مرد كه جانش را در خطر مي بيند از روستا مي گريزد و خود را به دختر و گروه كودكان مي رساند. دختر از دست مرد بسيار ناراحت است چرا كه به اعتقاد او خودخواهي هاي مرد عامل كشته شدن مردم آبادي بود. سرانجام داس داران مرد دختر و كودكان را نيز به اسارت خود در مي آورند. اما رئيس داس دارها فرصتي به آنان مي دهد مبني بر آن كه چنانچه مرد بتواند تا غروب آفتاب خودش را به قبرستان برساند همه اسيران آزاد مي شوند. افزون بر اين قبرستان و زمين هاي اطراف آن را نيز به آنان مي دهد تا آنها را آباد كنند و به زندگي بپردازند. فردا صبح زود مرد خسته و گرسنه شروع به دويدن مي كند چرا كه تنها راه نجات مردم همين است و اين افتخار نصيب هر كسي نمي شود. سر انجام با تلاش زياد قبل از اينكه آفتاب پشت كوه ناپديد شود مرد خودش را به قبرستان مي رساند و مردم روستا را از مرگ حتمي نجات مي دهد.
استفاده از زبان استعاره كنايه و تمثيل در آثار هنري نه تنها در زيباسازي اثر نقش مهمي را ايفا مي كند بلكه در عمق بخشيدن به محتوا و پرهيز از سطحي نگري نيز بسيار مفيد و موثر است . در واقع آثاري كه پيام خود را به صورت غير مستقيم در اختيار مخاطبان قرار داده اند در مقايسه با آثاري كه در آن هنرمند بدون استفاده از صنايع ادبي پيام خود را مستقيم عرضه كرده است همواره موفق تر و ماناتر ظاهر شده اند.
فيلم « باز هم سيب داري » ساخته بايرام فضلي اگر چه به دليل ضعف شديد ساختاري و همچنين فضا و زمان نامناسب داستان در جذب مخاطب ناموفق ظاهر شد اما استفاده مناسب كارگردان از صنايع ادبي براي انتقال پيام خود به مخاطبان قابل تامل مي نمود. فضلي همانگونه كه راوي در ابتداي فيلم به آن اشاره مي كند با از ميان بر داشتن مرزهاي جغرافيايي و زماني جامعه اي را مصور مي كند كه نام و نشان خاصي ندارد. اين ترفند زيركانه روشي قديمي براي طرح انتقادات شديد از وضعيت جامعه و سياست هاي نظام توسط كارگرداني است كه تلاش مي كند خود را از مذان اتهام دور نگاه دارد.
راوي در سكانس هاي ابتدايي فيلم اعلام مي دارد هر كشوري كه داراي منابع طبيعي و ثروت ملي است خيلي زود از سوي اربابان زر و زور مورد تهاجم قرار مي گيرد. كشور فرضي فضلي نيز توسط قومي كه ملقب به « داس داران » هستند مورد هجوم و تجاوز قرار گرفته است . كارگردان واكنش اقشار مختلف جامعه فرضي خود در برابر اين هجوم را در قالب قوم و قبيله هاي مختلفي به تصوير در آورده است .
دسته نخست آناني هستند كه براي نجات جانشان خود را به خواب مي زنند و چشم بر همه چيز مي پوشند. اين دسته اگر چه به حقايق امور آگاهند اما به دليل عجز در برابر مهاجمان ترجيح مي دهند خود را به خواب زنند و چنانچه كسي تلاش كند تا آنان را از خواب خود خواسته شان بيدار كند با او به ستيز برمي خيزند. قبيله سفيد پوش هاي فيلم فضلي نمونه روشن اين تفكر است . اما دسته اي ديگر از مردم با سر سپردن به خواست مهاجمان جان و مال خود را حفظ كرده اند. البته اين قبيل افراد بايد به گونه اي به خود مشغول شوند تا هيچگاه به فكر ابراز مخالفت و گردن كشي نيافتند. قبيله خاكستري پوشان در فيلم « باز هم سيب داري » نمونه بارزي از اين گروه است . مردم اين قبيله بر سر هيچ با هم مي جنگند اما در اين ميان نه به كسي آسيب مي رسد و نه مالي ضايع مي شود. مرد گرسنه نيز كه ناخواسته باعث ختم غائله مي شود خيلي زود توسط مردم روستا به مزدوران داس داران تحويل داده مي شود. اين قبيله به گفته يكي از داس داران محبوب ترين قبيله نزد رئيس است .
مردم قبيله سوم آناني هستند كه براي ادامه زندگي بايد دست نيازمندي به سوي اربابان خود و مهاجمان دراز كنند. آنان مي دانند كه در صورت قطع ابراز نيازمندي خود از اربابان خيلي زود دستگير و يا كشته مي شوند. اين گروه مزوراني هستند كه بنا به شرايط موجود حاضر به پذيرفتن هر ذلتي مي شوند. به اين معنا كه اگر روزي گدايي كردن جواب نداد براي ادامه زندگي از راه تضرع و عزاداري روزگار مي گذرانند. اما مردم قبيله چهارم انسان هايي بي خرد اما جسورند كه اگر چه با شنيدن نام مهاجمان در ابتدا قصد خالي كردن روستاي خود را دارند اما با تحريك فردي كه آنان را به مقاومت در برابر دشمن فرا مي خواند خيلي زود آماده جنگ و درگيري مي شوند.
بايرام فضلي به موازات معرفي گروه هاي مختلف مردم جامعه زندگي مردي را به تصوير در آورده كه از سر اتفاق وارد اين جريانات شده و با مردم روستاهاي مختلف روبرو مي شود. اين مرد به صورت كاملا اتفاقي و ناخواسته چندين بار موفق به فرار از چنگ نيروهاي داس داران و نجات برخي از مردم شده بود كه به نوبه خود باعث شده تا مردم نسبت به او حسي خوب و صميمانه پيدا كنند.
اين موضوع باعث مي شود تا رئيس داس داران شرايطي را فراهم آورد كه مردم او را به عنوان رهبر و منجي خود تصور كنند و فرامين او را به گوش جان بشنوند. در حالي كه بر اساس نقشه رئيس داس داران تمامي كارها و افعال وي و همچنين ساير مردم روستاها و قبايل در جهت حمايت و توانمندي هر چه بيشتر رئيس به كار گرفته مي شود. او به رهبر جديد قول داده كه تمامي زمين هايي را كه او با دويدنش مي تواند پشت سر گذارد به او مي بخشد. رئيس مي داند كه محبوبيت مرد باعث مي شود تا مردمي كه حاضر به كار براي رئيس نبودند به فرمان رهبرشان در زمين هاي باير كار كنند و پس از آباداني او ماليات زمين هاي حاصل خيز را از آنان بستاند. رئيس مي داند كه مردم با تصور داشتن يك رهبر هرگز به فكر شورش نخواهند افتاد و در كمال آرامش ماليات هاي خود را خواهند پرداخت .
آن چه را كه بايرام فضلي در فيلم خود تخطئه كرده است محصور به كشور ايران و انقلاب اسلامي نيست بلكه بسيار فراتر از آن است . وي در حقيقت با نفي هر گونه انقلاب و رهبري دنيا را بازيچه دست استعمارگران قدرتمندي معرفي مي كند كه فرار از آن بي نتيجه و احمقانه است . وي در تلاش براي القاي اين باور است كه رهبران جوامع در حقيقت انسان هاي ساده لوحي هستند كه بي آنكه خود بدانند در زمين تعريف شده قدرتمندان بازي مي كنند.
همانگونه كه گفته شد اگر چه كارگردان تلاش كرده تا با برداشتن مرزهاي زماني و جغرافيايي در فيلمش انگشت اتهام را از سمت خود منحرف سازد لكن با توهين و افترا به تمامي انقلاب ها و رهبرانشان اشتباهي غير قابل بخشش را مرتكب شده است .
گفتني است كه ناكارآمد نشان دادن نظام اسلامي در اداره حكومت و القاي عدم توان پاسخگويي به نيازهاي مردم مستبد نشان دادن رهبران سياسي و معنوي جامعه تضييع حقوق زنان و دنياطلبي رهبران انقلاب به عنوان يك اصل اجتناب ناپذير در سراسر دنيا از جمله مهمترين اهدافي است كه دشمن به منظور استيلاي فرهنگي سياسي اقتصادي و نظامي خود بر كشورهاي هدف همواره در دستور كار خود قرار داده است .
در اين قبيل آثار معمولا كارگردان تلاش مي كند تا با نمايش فلاكت و بدبختي اقشار مختلف مردم مخاطب خود را به سوي چنين باوري سوق دهد كه هيچ نقطه اميدي براي بهبود يافتن شرايط موجود جامعه نمي توان متصور بود. برخي كارگردانان حتي پا را فراترگذاشته و با تجويز نسخه حمايت از منجي بيروني سعي در فراهم آوردن زمينه هاي تغيير حكومت مي كنند.
هنگاميكه ايدئولوگ ها موفق به القا ياس و نااميدي در ذهن مخاطبان خود شدند نوبت به اجراي فاز دوم طرح يعني ارائه راه حل براي نجات از اين وضعيت نابسامان و خفقان آور مي شود. در اين مرحله است كه با مسائلي چون تشويق به آنارشي ابراز مخالفت و پذيرفتن يك باور جديد كه ريشه در مباحث سكولاريستي و پلوراليستي دارد روبرو مي شويم . كارگردان در اين روش با استفاده از دو روش تشويق مستقيم و غير مستقيم مخاطبان خود را به ابراز مخالفت و گاه رفتارهاي آنارشيستي تحريص مي كند.
ارائه تصويري نامطلوب از وضعيت كنوني جامعه و القاي باور كشور و مردمي بدون آينده به مخاطبان از جمله مواردي است كه در راستاي پروژه ناكارآمد نشان دادن دين در اداره امور جامعه در آثار شركت يافته در جشنواره هاي فيلم فجر مورد تاكيد قرار مي گيرد.
جمعه 5 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: واحد مرکزي خبر]

[مشاهده در: www.iribnews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 74]