گفتگو با نسرین ثامنی به بهانه چاپ هفتادمین رمانش

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: گفتگو با نسرین ثامنی به بهانه چاپ هفتادمین رمانش

وقت ندارم داستان عامه پسند بخوانم نسرین ثامنی هفتادمین رمان خود را از سوی نشر آموت روانه بازار كتاب كرده است. داستانی با همان سبك و سیاق همیشگی داستان های عامه پسند كه البته به گفته نویسنده نسبت به داستان های نخستین و گذشته او بسیار تغییر كرده است و بسیار كامل تر و پخته تر نوشته شده است. گفت و گو با ثامنی به عنوان نویسنده ای با هفتاد عنوان رمان منتشر شده در ایران جذابیت های خاص خودش را دارد. سری به دنیای نویسندگانی زدیم كه در میان محافل پر سر و صدای این روزهای ادبیات داستانی كمتر محل اعتنا بوده اند. شاید برای شروع سوال سختی باشد. شما هفتاد رمان در مدت بیست و پنج سال گذشته نوشته اید و فكر می كنم بنا بر گفته هایتان هنوز هم ادامه داشته باشد. در این میان نویسندگانی هم بوده اند كه ظهور كرده اند و بر عكس شما و بسیاری از دوستان هم سبك شما بسیار زود به دست فراموشی سپرده شده اند. سوال من این است كه پایان نویسندگی عامه پسندانه كجاست؟ سوال سختی است. من هیچ وقت به این مسئله فكر نكردم كه روزی بخواهم دیگر ننویسم. فكر می كنم تا زنده ام می توانم بنویسم و نوشتن جزئی از زندگی من است. برای من لا اقل پایانی ندارد و برایش متصور هم نیستم مگر اینكه پایان عمرم باشد. پس در این میان تكلیف ماندگاری اثر چیست؟ اقبال عمومی به آن اثر به معنی ماندگار بودن و فراموش نشدن آن است؟ این سوال را باید از كسانی بپرسید كه فكر می كنند داستان های عامه پسند ماندنی نیستند. این كه شما می گویید نویسنده ای ظهور می كند و زود از بین ذهن و زبان ها می رود به این خاطر است كه یا مخاطب اثر آنها را نپسندیده است و یا خودشان عشق و علاقه چندانی نداشتند كه كارشان را ادامه بدهند و مخاطب شان را پیدا كنند. من خودم تابه حال نشنیدم كه نویسنده ای به قول شما ظهور كند و خیلی زود فراموش شود. آثار شما به هر حال زیاد است و مخاطبان هم با هر تعریفی كه بخواهیم از آنها داشته باشم از داستان های شما استقبال می كنند. شما در داستان نویسی به سبك خودتان چگونه با مخاطب تان روبه رو می شوید؟ در وهله اول در نوشتن، برای من مخاطب خیلی مهم است. برای من مهم است كه مخاطبم وقتی داستانم را می خواند، آیا می تواند از آن استفاده كند یا نه، آیا می تواند تلنگری به روح خود با داستان من بزند یا نه، تحولی در او ایجاد می شود یا نه، حتی آیا با خواندن آن سرگرم می شود یا نه؟ همه اینها هنگام نوشتن در ذهنم هست می خواهم كه او و بعد از پشت سر گذاشتن همه گرفتاری های روزانه اش از در دست گرفتن یك كتاب سرگرم هم بشود و در كنارش از تجربیات نویسنده ای كه برای او نوشته بهره ببرد. همه اینها هست ولی نمی دانم چقدر موفق شده باشم. تاكید شما به كاربردی بودن قصه و ادبیات برای مخاطب به چه خاطر است؟ خود شما كاربردی بودن ادبیات راچگونه برای خودتان معنی می كنید، آن هم در زمانه ای كه بسیاری از منتقدان و نویسندگان معتقدند نویسنده در نوشتن نباید به مخاطب توجه كند و باید از فضا و زمان ذهن خودش بگوید؟ من برای مخاطب می نویسم و به او توجه می كنم و این یعنی كاربردی بودن. كار من برای اوست. سعی می كنم و دوست دارم با خواندن داستان هایم سرگرمی و آموزش را با هم به مخاطب برسانم. من خیلی به مخاطبم بها می دهم. اینطور نیست كه بنویسم تنها به خاطر اینكه تنها حرف خودم را زده باشم. این قصه ها حرف من به حساب می آیند ولی مخاطب است كه برای من مهم است و حرف اول را می زند. اما می دانید كه گفته می شود مخاطب امروزی توجه چندانی به این ساختارهای داستانی ندارد، با این حساب باید گفت شما هم مخاطب خاصی دارید؟ من این تعاریف را قبول ندارم. مخاطبان من از هر قشر و سنی هستند و در میان آنها همه جور آدمی پیدا می شود. روزگاری بود كه می گفتند مخاطب داستان های من و امثال من، تنها دختر بچه های دبیرستانی هستند ولی من به تجربه دیدم كه از هر قشر و صنفی مخاطب دارم. از خانم های خانه دار تا شاغل. از مخاطبان تان تابه حال مستقیما بازخوردی داشته اید؟ برخوردهای من با آنها اغلب رودر رو بوده است. البته این برخوردها تاثیر آنی در كار من نداشته است اما وقتی با آنها صحبت می كنم بسیاری از آنها این قصه ها را در جایی از زندگی خود یا اطرافیان شان دیده اند و بعد گاهی حتی به من طرح و پیشنهاد می دهند كه این گوشه از آن را می توانستی اینطور بنویسی و این باعث می شود من در اثر بعدی بتوانم سلیقه او را بیشتر لحاظ كنم. چقدر از داستان های شما منشا واقعی داشته است؟ خیلی از آنها واقعی است. اوایل كار البته كمی تخیلی نویس بودم اما بعدها كه تجربیاتم بیشتر شد، واقعی نوشتم و الان باید به شما بگویم كه بیش از 80 درصد قصه های من واقعی است. این واقعیت ها را چگونه كشف می كنید؟ دوستان و آشنایان و اطرافیانی كه تعریفش می كنند. گاهی برایم سوژه می فرستند و گاهی هم در جمع هایی كه می روم و خودم را معرفی می كنم خیلی ها با شنیدن نام و شغلم برایم درد دل می كنند و سرگذشت شان را می گویند. من یك سه گانه دارم با نام «و اما عشق»، «شكوه عشق» و «معجره عشق» كه دقیقا عین واقعیت است. قصه آنها را در یك محیط كاملا زنانه پیدا كردم؛ در یك آموزشگاه آرایش زنانه؛ مراجعه كنندگان ساعت ها می نشستند و قصه های شكل دهنده این سه كتاب را برای من تعریف می كردند و كل این كتاب براساس واقعیت زندگی افرادی شكل گرفت كه الان زنده اند و می توانید آنها را از نزدیك ببینید. یعنی هیچ تخیلی را به كار نبردید و نمی برید؟ نه به این شدت كه می گویید. حوادث و رویدادهای حاشیه ای حاصل تخیل است. من داخل جزئیات قصه كه نبودم ولی خط كلی داستان واقعی است. چه گونه از میان همه قصه هایی كه می شنوید می توانید برای نوشتن رمان دست به انتخاب بزنید؟ نوع بیان راوی است كه جذابیت قصه را مشخص می كند. همین حالا دو سال است كه یك خانمی سرگذشتش را مكتوب كرده و برای من آورده است تا برایش بنویسم. یعنی یك نفر به شما سفارش داده برای سرگذشتش، رمان بنویسید؟ بله. یك دفترچه ای به من داده است كه البته حواشی زیادی دارد ولی اصل داستان زندگی او نیز در آن هست كه از بچگی چه مشكلاتی داشته و چگونه به جایگاه امروز خودش رسیده است. من ولی حس كردم كه این قصه جذابیت ندارد به ویژه اینكه صاحب دفترچه تاكید داشت عین واقعیت نوشته شود و تخیل در آن نباشد و همین موضوع من را تابه حال از انجام این كار منع كرده است. خواننده و مخاطبی كه دست من را باز می گذارد و می گذارد من به داستان او از زاویه خودم نگاه كنم و احیانا كم و زیادش كنم، فرق می كند. من قصه او را می توانم با تركیب تراوشات ذهنی خودم به رمان جذابی تبدیل كنم ولی خب، همه به من اجازه این كار را نمی دهند. خانم ثامنی تكنیك یا زبان نگارش برای شما هیچ وقت مهم نبوده است؟ من شاید بلد نباشم كه بگویم تكنیك یعنی چه. آنچه می نویسم تراوشات ذهن من است. نه كلاس رفتم و نه آموزش دیدم. هفده ساله بودم كه حس كردم توان نوشتن دارم و این حس به نظرم ذاتی بود و من را به نوشتن وادار كرد. علاقه ای به تكنیك ندارید یا اعتقادی به آن ندارید؟ علاقه كه دارم ولی شاید به خاطر اینكه اوایل نوشتن نمی دانستم باید با چه روشی بروم جلو و با همین روش فعلی كارم را شروع كردم و بعد از آن نیز با اقبال عامه روبه رو شدم و همه از من همین نوع نوشتن را می خواستند، دیگر به سراغ یادگیری آنچه می گویند تكنیكی نوشتن، نرفتم. هیچ وقت هم نخواستید سبك و سیاق نوشتن تان را تغییر دهید؟ هر كسی سبك خودش را دارد. البته این تصور من است. این سبك و طرز نوشتن سبك و كار من است، نمی توانم تغییرش دهم. شاید بتوانم اما همیشه همین طور نوشتم و فكر می كنم داستان نوشتن شاید واقعا همین باشد. یعنی از اینكه به شما عامه پسند بگویند تابه حال حس ناخوشایندی نداشته اید؟ حس خوشایند یا ناخوشایند داشتن از نوشتن به عامه پسند بودن بر نمی گردد. به انتقاداتی كه روی این مسئله بوده بر می گردد. به نظر من برای عامه مردم نوشتن خیلی هم خوب است و محل خوش نیامدن نیست. خودتان عامه پسندی را چه تعریف می كنید؟ ادبیاتی كه از یك نوجوان 12-13 ساله تا افراد مسن 90 ساله آن را بخوانند و از آن لذت ببرند. یعنی هر ادبیاتی كه اینگونه باشد، عامه پسند است؟ هستند آثاری كه با این ویژگی كه گفتید باشند و عامه پسند اطلاق نشوند و از سویی هستند نویسندگانی كه هر چه بنویسند به آنها می گویند عامه پسند. تعریف من همانی بود كه عرض كردم. من وقتی كارم را شروع كردم اصلا تفاوت بین نویسنده روشنفكر و عامه پسند را نمی دانستم و حس نمی كردم كه تفاوتی هم میان آن دو وجود داشته باشد و من هم اگر بنویسم می شوم همان نویسنده. فكر نمی كردم این تقسیم بندی ها باشد. این بود كه با همین سبك كارم را شروع كردم و بعدها كه چندین اثر از من چاپ شد در نقدها خواندم كه من را عامه نویس و دیگری را روشنفكر پسند عنوان كرده اند. حالا چه فكر می كنید؟ این تقسیم بندی برایتان مهم است؟ تقسیم بندی كه مبنای آن مخاطب است. من دوست ندارم این انگ ها به كسی زده بشود اما وقتی جماعت روشنفكر این مسئله را می گویند و به آن اصرار دارند من چه كار می توانم بكنم. باید از مخالفان ادبیات عامه پسند پرسید كه علت مخالفت شان چیست. من واقعا دلیل آن را نمی دانم. البته این را بگویم كه این برخورد تنها در ایران رایج است. در خارج از كشور نویسنده ای مثل دانیل استیل هیچ وقت انگ عامه پسندی نمی خورد و مثل سایر نویسنده ها كارش را می كند و مورد احترام است. برای خود من هم سوال است كه این تقسیم بندی از كجا آمده است؟ كار هر دوی ما نوشتن است، برای مردم نوشتن. حالا یكی سنگین تر و یكی ساده تر. جایی خواندم كه علاقه زیادی به نقد كتابهای تان دارید. چرا؟ شاید برداشت من از نقد با دیگران متفاوت است. نقد یعنی پرداختن به نقاط ضعف و قدرت اثر و بیان اشكالات كار نویسنده. من نقد را فقط برای این می خواهم كه با خواندن نقد بتوانم باقی آثارم را اصلاح كنم و اثر بهتری به مخاطبم ارائه بدهم. بیشتر برای همین نقد را دوست دارم. فكر نمی كنید نقد آثارتان مخاطب تان را از شما دور كند؟ فكر نمی كنم. مخاطب من و اغلب مخاطبان كتاب در ایران خیلی نقد ها را نمی خوانند. نقد بیشتر به درد نویسنده می خورد. منتقد به هر حال كسی است كه بیشتر از من و بهتر از من با نوشتن آشناست و من سعی می كنم با توجه به حرف های او، نوشتنم را اصلاح كنم و چه بسا روزی به واسطه همین نقدها من هم بروم جزو دسته ای از نویسنده ها كه به آنها لقب روشنفكر می دهند اما تابه حال ندیده ام كه كسی روی كارهای من نقد بنویسد. شما دوست دارید در عالم نوشتن، چهره باشید؟ من به اندازه كافی در این سال ها معروف بوده ام. من زمانی كه ناشر كتاب آخرم به من گفت می خواهم یك بار دیگر چهره شما را معرفی كنم مخالفت كردم و الان هم زیاد از این مسئله خرسند نیستم و حتی خیلی تمایلی به مصاحبه ندارم. من به شخصه مهم نیستم. من هم یكی مثل همه. دوست دارم كاری كه می كنم بیشتر بررسی شود و نقد شود. خیلی از خوانندگان داستان های شما معتقدند داستان های شما بسیار غیرواقعی است. این با مستند بودن این داستان ها آنطور كه می گویید در تناقض است. اوایل نوشتنم همینطور بود. متن هایم حتی مبنایی نداشت. عشق ها و رفتارهای شخصیت های آنها غیرواقعی بود. ذهنی و رویایی بود. ولی بعد از 20 اثر، به این نتیجه رسیدم كه روشم را عوض كنم و كمی رئال بنویسم. بارها گفته ام كه داستان های اول من واقعی نبود و حاصل تلاشم بود برای ارضای تمایلم به نوشتن. گاهی می نویسی برای اینكه فقط بنویسی و گاهی می نویسی برای اینكه احساس مسئولیت می كنی. من هم گاهی می نوشتم برای به دست آوردن شهرت و درآمد و لی بعد حس كردم كه باید برای واقعیت نوشت. در 10 سال گذشته داستان های من اكثرا با موضوع زنان رنجدیده از اجتماع شكل گرفته است، زنانی كه در جامعه مظلوم واقع شده اند یا دردهایی مثل اعتیاد دارند. این طور نبوده كه فقط به حس و حالات كاذب توجه كنم بلكه سعی كردم دردهای جامعه را مطرح كنم البته در كنارش هم قصه ای جذاب و شیرین روایت كردم. اما آنچه واقعا بیان آن هدفم بود دردهای اجتماعی است كه از چشم ما دور مانده است. البته این را هم بگویم گاهی نوع بیان به قصه وجهی رمانتیك می دهد. مثلا در رمان آخرم «شب آفتابی» شخصیت زن داستان، آتیه با كوزه می آید و از چشمه آب می برد. می توانیم بگوییم كه با وسیله دیگری بیاید و آب ببرد اما این نوع بیان قصه را جذاب می كند. البته شاید هم این نوعی نقص است كه در نقد داستان می توان آن را فهمید و دیگر به كار نبردش. پایان بندی داستان های شما هم باید همیشه خوب باشد وهمه چیز به خوشی تمام شود؟ نه. من معتقدم باید پایان بندی عین واقعیت باشد. این واقعیت شاید مرگ باشد. اما خودم تجربه خوبی از پایان بندی بد ندارم و قصه هایی داشتم كه پایان خوشی نداشت و مخاطب از خواندن شان ناراحت می شد و اعتراض می كرد. به من می گفتند كه دوست داریم پایان قصه هایی كه می خوانیم لذت بخش باشد. هر كتابی برای من یك دنیای جدید است. از تكرار هم می ترسم و دوست ندارم قصه هایم مثل هم باشند. ناشران شما را جدی می گیرند؟ شما را به عنوان یك نویسنده قبول دارند؟ ناشران با من خوب هستند برای اینكه دوست دارند كتاب های بعدی من را هم داشته باشند. ناشران عمدتا به خاطر سودجویی، اثری را چاپ می كنند كه سرمایه شان را برگرداند. كاری به این ندارند كه نویسنده مقبول آنها هست و یا خیر، تنها دوست دارند اثر منتشر شده شان بازخورد داشته باشد، نگاه شان كاسبكارانه است. من هم ناراحت نمی شوم. راستش را بخواهید اگر قرار باشد برای هر چیز كوچكی ناراحت شوم كه نمی توانم كارم را ادامه بدهم. من به خاطر عشق به نوشتن، 28 سال از زندگی خودم و خانواده ام زدم و به كارم پرداختم. من تنها لذتی كه از زندگی بردم، همین نوشتن است. خودتان چقدر مطالعه دارید؟ سابقا زیاد، شاید تمام طول روز. اخیرا كمتر شده. شبی دو تا سه ساعت. چه می خوانید؟ هر چه كه باشد. داستان یا غیر داستان فرقی نمی كند. تنها دوست دارم بخوانم. كتابخانه من نزدیك به هفت هزار جلد كتاب دارد كه همه آنها را خودم خریدم و همه نوع كتابی هم در آن هست از كودكان تا فلسفه و پزشكی و روانشناسی. برخی را حتی چند بار می خوانم تا متوجه آنها بشوم. داستان های عامه پسند هم می خوانید؟ الان خیلی وقت خواندن شان را ندارم.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 428]